
():
جمع اقلام تعهدي كه طبق پژوهش هاريس و همكاران (2007) از طريق فرمول زير محاسبه ميگردد:
كه در آن:
= برابر است با كل اقلام تعهدي شرکت i در سال t.
= برابر است با سود خالص عملياتي پس از كسر ماليات شرکت i در سال t.
= برابر است با جمع جريانهاي نقدي ناشي از فعاليتهاي عملياتي شرکت i در سال t.
تعاریف عملیاتی متغیرهای کنترلی:
3-9-5- متغير مصنوعي تقسيم سود ():
بر طبق پژوهش كداس و همكاران (2005)، متغير مصنوعياست كه اگر شركت در سال مورد بررسي سود سهام پرداخت كرده باشد برابر 1 و در غير اينصورت برابر صفر خواهد شد.
3-9-6- نسبت نوسانات درآمد كل ():
طبق پژوهش الهدب و همكاران (2012)، نسبت نوسانات درآمد كل از رابطه زير قابل محاسبه ميباشد:
كه در آن:
= برابر است با نسبت نوسانات درآمد كل.
= برابر است با سود تقسيم شده به درآمدسال جاری.
= برابر است با جريانهاي نقدي عملياتي در سال جاري.
= برابر است با جریان های نقدی مربوط به دوره t که به دوره t+1 منتقل میگرددوازروش زیرمحاسبه می شود:
ΔAP : تغییر در حساب های پرداختنی.
ΔAR : تغییر در حساب های دریافتنی.
3-9-7- بازده سهام ():
سازمان بورس براي اندازه گيري بازده واقعی اوراق بهادار از فرمول زير استفاده مي كند و ما نيز از اين فرمول استفاده خواهيم كرد:
: بازده شركت i دردوره زماني t .
: قيمت هرسهم درپايان دوره زماني t .
: قيمت هرسهم درپايان دوره زماني t-1 .
: سود تقسيمي متعلق به هرسهم دردوره t .
: ارزش حق تقدم خريد سهام اعطايي دردوره زماني t
3-9-8- نسبت زماني قيمت ():
طبق پژوهش اكسيو و همكاران (2012)، از مدل زير براي محاسبه نسبت زماني قيمت استفاده خواهيم كرد:
كه در آن:
= برابر است با نسبت زماني قيمت.
منظور از نسبت زمانی قیمت، همان نرخ رشد بازدهی شرکت با توجه به وجوه نقد ذخیره شده در شرکتها می باشد.
= برابر است با نسبت وجوه نقد كه نحوه محاسبه آن به صورت زير ميباشد:
مانده وجوه نقد در پايان سال
ارزش دفتري كل داراييها در پايان سال قبل
= برابر است با:
D = برابر است با سودتقسیم شده به درآمدسال جاری و
= برابر است با :
3-9-9- نسبت مانده وجوه نقد ():
= برابر است با نسبت مانده وجوه نقد در سال آتي.
=برابراست بانسبت مانده وجوه نقد در پايان سال جاري.
نحوه محاسبه نسبت مانده وجوه سال آتی به صورت ذیل می باشد:
مانده وجوه نقد در پايان سال آتی
ارزش دفتري كل داراييها در پايان سال جاري
3-10- مدلهای پژوهش
برای آزمون فرضیه اول تا سوم به ترتیب از مدل شماره 1 تا 3 به شرح زیر بهره گرفته خواهد شد. در اين مدل اگر ضرايب (ضرایب مربوط به متغیرهای مستقل) در سطح اطمينان 95% معنيدار باشد به ترتیب فرضيههای اول تا سوم پژوهش مورد تأييد قرار خواهد گرفت.
در این پژوهش برای برآورد مدل اول تا سوم از پژوهشهای یودر (2007) و لرک و ویلینگر (2011) به شرح زیر پیروی نمودهایم:
مدل شماره 1:
مدل شماره 2:
مدل شماره 3:
در این مدلها داریم:
i بیان گر شرکت (واحدهای مقطعی) و t بیان گر سال میباشد.
= خطاي تصادفي شرکت i در سال t.
3-11- اعتبار درونی و برونی پژوهش
جهت تعيین اعتبار درونی پژوهش، این بحث مطرح است که آیا متغیر مستقل در متغیر وابسته ایجاد تغییر کرده است یا خیر. اعتبار درونی شرطی است که باعث میگردد تا مطمئن شویم که متغیرهای مزاحم و نامربوط تأثیری در متغیر وابسته نداشتهاند. به دلیل عدم وجود استانداردهای حسابداری لازمالاجرا تا قبل از سال 1380 و همچنین عدم آشنایی کافی با استانداردها در سالهای ابتدايی لازمالاجرا شدن رعایت مفاد استانداردهای حسابداری ایران، کیفیت ناهمگن اطلاعات مالی مورد استفاده و اثر ناشی از تفاوت در روشهای حسابداری مورد استفاده جهت اندازهگیری و گزارشگری رویدادهای مالی، ممکن است بر نتایج تحقیق اثر داشته باشد. تفاوت در نوع صنعت و مالکیت از دیگر عواملی است که میتواند اعتبار درونی را خدشهدار سازد. جهت تعیین اعتبار بیرونی پژوهش، میتوان اینگونه بیان نمود که، آیا یافتههای تحقیق قابل بسط و تعمیم به تک تک اعضاء جامعه در شرایط زمانی متفاوت میباشد یا خیر. در تحقیق حاضر، جامعه مطالعاتی شامل کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، بین سالهای 1386 تا 1391 میباشد که این دوره دارای شرایط اقتصادی و مسایل سیاسی خاص خود میباشد. لذا تسرّی نتایج به سایر سالها و سایر واحدهای اقتصادی خارج از بورس میباید با احتیاط و با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی و سیاسی صورت پذیرد.
به طور کلی دو سوال مهم در بررسی یافتههای یک پژوهش مطرح میشود. اول اینکه نسبت به یافتههای پژوهش تا چه اندازه میتوان اطمینان داشت؟ در پاسخ به این سوال باید اعتبار درونی پژوهش را مدنظر قراردهیم. سوال دوم این است که تا چه اندازه میتوان یافتههای پژوهش را به جوامع دیگر در شرایط گوناگون تعمیم داد؟ این سوال با اعتبار بیرونی پژوهش ارتباط دارد. روایی و پایایی از ویژگیهایی هستند که برای مفید و موثر واقع شدن روشهای جمعآوری دادهها شرط اساسی به شمار میروند.
روائی از واژه روا به معنای جایز و درست گرفته شده و روایی به معنای صحیح و درست بودن است. مقصود از روایی آن است که وسیله اندازهگیری بتواند ویژگی مورد نظر را اندازه بگیرد. اهمیت روائی از آن جهت است که اندازهگیریهای نامناسب و ناکافی میتواند پژوهش علمی را بیارزش و ناروا سازد.
3-12- روش واکاوی مدلها و آزمون فرضیات
در این پژوهش براي آزمون فرضيهها از مدل رگرسیون خطی چند متغیره استفاده شده است. روش آماری مورد استفاده در این پژوهش روش دادههای پانل میباشد، زيرا به منظور بررسي رابطه بين متغيرهاي مستقل و متغیر وابسته از دو جنبه متفاوت موضوع مورد بررسي قرار ميگيرد. از يك سو، اين متغيرها در ميان شركتهاي مختلف و از سوي ديگر، در دوره زماني 1386-1391 آزمون ميشوند. در ادامه نخست روش دادههای پانل و آزمونهای مربوط به آن تشریح میگردد. سپس آزمونهای مربوط به معنیدار بودن کل مدل و معنیدار بودن متغیرهای مستقل توضیح داده میشود. در هر آماره، نحوه تصمیمگیری و داوري در مورد رد یا پذیرش آزمون مورد نظر نيز بیان میگردد. در این مطالعه برای آزمون فرضیهها از نرم افزار 21Spss و 7 Eviews و Minitab16 بهره گرفته شده است.
3-13- روش دادههای پانل
مدلها از لحاظ استفاده از اطلاعات آماری به سه گروه تقسیم میشوند. برخی از مدلها با استفاده از «اطلاعات سری زمانی65» یا به عبارتی طی دوره نسبتاً طولانی چند ساله برآورد میشوند. بعضی دیگر از مدل ها بر اساس «دادههای مقطعی66» برآورد می شوند یعنی متغیرها در یک دوره زمانی معین برای مثال یک هفته، یک ماه یا یک سال در واحدهای مختلف بررسی میشوند.
روش سوم برآورد مدل، که در این پژوهش نیز مورد استفاده قرار گرفته است، برآورد بر اساس «دادههای پانل67» است. در این روش یک سری واحدهای مقطعی (برای مثال شرکت ها) در طی چند سال مورد توجه قرار میگیرند. با کمک این روش که در مطالعات سالهای اخیر نیز زیاد استفاده شده است تعداد مشاهدات تا حد مطلوب افزایش مییابد. مهمترين مزيت استفاده از دادههاي پانل، كنترل نمودن ويژگيهاي ناهمگن و در نظر گرفتن تك تك افراد، شركتها ، ايالات و كشورها ميباشد. در حالي كه در مطالعات مقطعي و سري زماني اين ناهمگني كنترل نميگردد و با تخمين مدل با استفاده از اين روشها احتمال اريب بودن نتايج، ميباشد. بنابراين با توجه به اینکه مشاهدههای ادغام شده باعث تغییرپذیری بالاتر، همخطی چندگانه کمتر میان متغیرهای توضیحی، درجه آزادی بیشتر و کارآیی بالاتر تخمین کنندهها میشود، مطالعات پانل نسبت به مطالعات مقطعی و سری زمانی دارای مزیت است (بالتاجی68، 2008).
در حالت کلی مدل زیر نشان دهنده یک مدل با دادههای پانل میباشد:
که در آن نشانگر واحدهای مقطعی (برای مثال شرکتها) و نشانگر زمان است. متغیر وابسته را برای امین واحد مقطعی در سال نشان میدهد و نیز امین متغیر مستقل غیرتصادفی برای امین واحد مقطعی در سال ام است. جمله اخلال بوده که فرض میشود دارای میانگین صفر () و واریانس ثابت () است.
پارامترهای مدل میباشد که واکنش متغیر مستقل نسبت به تغییرات امین متغیر مستقل در امین مقطع و امین زمان را اندازهگیری می کند. برای برآورد مدل بر اساس دادههای پانل روشهای مختلفی همچون روش اثرات ثابت69 و روش اثرات تصادفی70 وجود دارد که بر حسب مورد، کاربرد خواهند داشت.
3-14- روش اثراث ثابت:
در روش اثرات ثابت فرض بر این است که ضرایب مربوط به متغیرها (شیبها) ثابت هستند و اختلافات بین واحدها را میتوان به صورت تفاوت عرض از مبداء نشان داد. در این حالت اگر عرض از مبداء تنها برای واحدهای مختلف مقطعی متفاوت باشد اصطلاحاً روش اثرات ثابت یکطرفه71 نامیده شده و مدل آن بهصورت زیر میباشد:
و اگر عرض از مبداء هم ما بین مقاطع و هم مابین دورهها متفاوت باشد روش اثرات ثابت دوطرفه72 نامیده می شود و مدل آن بصورت زیر خواهد بود:
در مدل های فوق متغیری است که برای واحدهای مقطعی متفاوت اما در طول زمان ثابت میباشد ومتغیری است که برای تمام واحدهای مقطعی در زمان مشابه یکسان بوده اما در طول زمان تغییر میکند. برای برآورد روش اثرات ثابت از مدل حداقل مربعات متغیر مجازی73 (LSDV) استفاده میشود. مدل اخیر یک مدل رگرسیونی کلاسیک بوده و هیچ شرط جدیدی برای تجزیه و تحلیل آن لازم نیست و از طریق روش حداقل مربعات معمولی74 قابل برآورد میباشد.
3-15- آزمون چاو75 یا F مقید
در بررسی دادههای مقطعی و سریهای زمانی، اگر ضرایب اثرات مقطعی و اثرات زمانی معنیدار نشود، میتوان دادهها را با یکدیگر ترکیب کرده و به وسیله یک رگرسیون حداقل مربعات معمولی تخمین بزنیم. از آنجایی که در اکثر دادههای ترکیبی اغلب ضرایب مقاطع یا سریهای زمانی معنیدار هستند این مدل که به مدل رگرسیون ترکیب شده76 معروف است کمتر مورد استفاده قرار میگیرد (یافی77، 2003). بنابراین برای اینکه بتوان مشخص نمود که آیا دادههای پانل برای برآورد تابع موردنظر کارآمدتر خواهد بود یا نه، فرضیه ای را آزمون می کنیم که در آن کلیه عبارات ثابت برآورد با یکدیگر برابر هستند. فرضیه صفر این آزمون که به آزمون چاو یا F مقید معروف است بهصورت زیر میباشد:
برای آزمون فرضیه مذکور از آماره F بهصورت زیر استفاده میشود:
که در آن N برابر با تعداد واحدهای مقطعی، T طول دوره مورد نظر، K تعداد متغیرهای توضیحی، RRSS مجذور پسماندهای حاصل از برآورد مقید رگرسیون بهصورت حداقل مربعات متغیر مجازی و URSS مجذور پسماندهای حاصل از برآورد نامقید رگرسیون بهصورت حداقل مربعات معمولی میباشد.
نحوه داوری: در این آزمون فرضیه یعنی یکسان بودن عرض از مبداءها در مقابل فرضیه یعنی ناهمسانی عرض از مبداءها قرار میگیرد. در صورتی که فرضیه پذیرفته شود به معنی یکسان بودن شیبها برای مقاطع مختلف بوده و قابلیت ترکیب شدن دادهها و استفاده از مدل رگرسیون ترکیب شده مورد تأیید آماری قرار میگیرد و فرضيههاي پژوهش با استفاده از روش دادههاي تركيب شده مورد آزمون قرار خواهد گرفت. اما در صورت رد فرضیه روش دادههای پانل پذیرفته میشود و فرضيههاي پژوهش با استفاده از روش دادههاي پانل آزمون ميشود.
3-16- آزمون هاسمن78
در صورتي كه بر اساس نتايج آزمون چاو براي هر يك از فرضيه ها، استفاده از روش دادههاي پانل مورد تأييد واقع شود، به منظور اینکه مشخص گردد کدام روش (اثرات ثابت و یا اثرات تصادفی) برای برآورد مناسبتر ميباشد (تشخیص ثابت یا تصادفی بودن تفاوتهای واحدهای مقطعی) از آزمون هاسمن استفاده میشود. در روش اثرات تصادفی بار متغیرهای حذف شده روی جمله اخلال قرار میگیرند، اما این مشروط بر آن است که بین متغیرهای مستقل
