
حاضر کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس و اوراق بهادار تهران در یک بازه زمانی شش ساله، از سال 1386 تا 1391، جامعه آماری تحقیق می باشند.
3-3- تعیین حجم نمونه پژوهش
چنانچه قرار است از نمونهگیری نتایج رضایت بخشی حاصل شود باید به مجموعه فعالیتها و مراحلی که به منظور انتخاب نمونه به کار برده میشود، آگاهی کامل داشت. اولین قدم، تعیین هدفهای پژوهشی است. برای درک و روشن شدن این اهداف باید جامعهای را که قصد داریم نمونه مورد مطالعه را از آن انتخاب کنیم، تعریف نماییم (دلاور، 1384).
در این مطالعه برای اینکه نمونه پژوهش يک نماينده مناسب از جامعه آماري موردنظر باشد، براي انتخاب نمونه از روش غربالگری62 (حذفی) استفاده شده است. براي اين منظور معيارهای زیر در نظر گرفته شده و در صورتي كه يك شركت كليه معيارها را احراز كرده باشد به عنوان يكي از شركتهاي نمونه انتخاب شده است. روند انتخاب نمونه در جدول 3-1 به تصویر کشیده شده است.
1- با توجه به اطلاعات مورد نیاز از سال 1386، شرکتهایی که حداکثر تا پايان اسفند ماه سال 1385 در بورس و اوراق بهادار تهران پذیرفته شدهاند و نام آنها تا پایان سال 1391 از فهرست شرکتهای یاد شده، حذف نشده باشد.
2- در طول دوره موردنظر، سهام آنها به طور فعال در بورس معامله شده باشد.
3- به منظور افزایش قابلیت مقایسه شرکتهای مورد بررسی، دوره مالی آنها باید منتهی به 29 اسفند ماه باشد و در دوره مورد مطالعه تغییر دوره مالی نداشته باشند.
4- جزء شرکتهای واسطهگری مالی (سرمایهگذاری، هلدینگ، لیزینگ و بانکها و بیمهها) به دلیل متفاوت بودن عملکرد آنها، نباشند.
5- اطلاعات مورد نیاز در دسترس باشد.
جدول 3- 1 روند انتخاب نمونه آماري پژوهش
کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس در تاریخ 29/12/1391
520
شرکتهایی که بعد از سال 1385 در بورس پذیرفته شدهاند
(44)
شرکتهایی که طی دوره تحقیق در حالت تعلیق بوده و یا از بورس خارج شدهاند
(124)
شرکتهایی که سال مالی آنها به 29 اسفند ختم نمیشود و یا تغییر سال مالی دادهاند
(92)
شرکتهای واسطهگری مالی (سرمایهگذاری، هلدینگ، لیزینگ و بانکها63)
(18)
شرکتهایی که در طول دوره موردنظر، سهام آنها به طور فعال در بورس معامله نشده است
(58)
شرکتهایی که اطلاعات آن ها برای بدست آوردن برخی متغیرهای تحقیق کافی نبودیا دردسترس نبود
(81)
کل نمونه آماری قابل آزمون با در نظر گرفتن پیشفرضها
103
پیشفرضها به ترتیب اعمال شدند، بدین صورت که هر شرکتی که در پیش فرض اول قرار گرفته است، برای شمارش پیش فرضهای بعدی لحاظ نگردیده است.
در اين تحقيق بعد از اعمال پیشفرضها، 103 شرکت از 19 صنعت باقی ماندند. در جدول شماره 3-2، فراواني اعضاي نمونه نشان داده شده است.
جدول3-2 فراواني اعضاي نمونه به تفكيك نوع صنعت
كد64
نام صنـــعـت
نمونه آماري
10
استخراج ذغال سنگ
1
13
استخراج کانههای فلزی
5
14
استخراج سایر معادن
1
15
انواع فرآوردههاي غذايي و آشامیدنی
7
17
منسوجات
1
23
فرآوردههای نفتی، کک و سوخت هستهای
2
24
ساخت مواد و محصولات شیمیایی
17
25
لاستیک و پلاستیک
2
26
سایر محصولات کانی غیر فلزی
18
27
فلزات اساسی
12
29
ماشينآلات و تجهيزات
7
31
ماشينآلات و دستگاههاي برقي
4
32
ساخت رادیو، تلویزیون و دستگاهها و وسایل ارتباطی
1
34
خودرو و ساخت قطعات
19
45
پیمانکاری صنعتی
1
60
حمل و نقل، انبارداری و ارتباطات
2
63
فعالیتهای پشتیبانی و کمکی حمل و نقل
1
72
رایانه و فعالیتهای وابسته به آن
1
74
خدمات فنی و مهندسی
1
جــــمع
103
با توجه به جدول 3-2، تعداد 103 شركت از جامعه آماری گزینش گردید. بنابراین حجم نمونه برابر با کل جامعه آماری مورد مطالعه نمیباشد. لیست شرکتهای مورد مطالعه در پیوست پژوهش آورده شده است (پیوست شماره 1).
3-4- اهداف مشخص تحقیق
هر تحقیقی برای دستیابی به اهداف خاصی صورت میگیرد، این هدف، خود را در قالب مسأله تحقیق نمودار میسازد و از طریق بیان آن آشکار میشود (خاکی، 1388).
3-4-1- هدف اصلی:
بررسي تاثیر اقلام تعهدي بر ارزيابي و پيشبيني جريانهاي نقدي شرکتها.
3-4-2- اهداف فرعی:
بررسي تاثير اقلام تعهدي اختياري بر ارزيابي و پيشبيني جريانهاي نقدي آتي شرکتها.
بررسي تاثير اقلام تعهدي غير اختياري بر ارزيابي و پيشبيني جريانهاي نقدي آتي شركتها.
بررسي تاثير اقلام تعهدي كل بر ارزيابي و پيشبيني جريانهاي نقدي آتي شركتها.
3-4-3- اهداف كاربردي:
بطور كلي این پژوهش در بخش کاربردی نیز اهداف زیر را دنبال مینماید:
1- سازمان بورس اوراق بهادار تهران میتواند با استفاده از نتایج به دست آمده از این پژوهش از بررسی تاثیر اقلام تعهدي در ارزيابي و پيشبيني جريانهاي نقدي شرکتها در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران اطلاع حاصل کند.
2- سرمایهگذاران و تحلیلگران مالی و سایر استفادهکنندگان میتوانند با توجه به نتایج به دست آمده از این پژوهش، به بررسی تاثیر اقلام تعهدي در ارزيابي و پيشبيني جريانهاي نقدي شرکتها در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، شرکتهای موردنظر خود برای سرمایهگذاری را ارزیابی و نسبت به قابلیت اتکای اقلام صورتهای مالی آن شرکتها تصمیمگیری نمایند.
3- موسسات حسابرسی میتوانند با توجه به نتایج به دست آمده از این پژوهش نسبت به وضعیت فعلی شرکتهای صاحبکار اطلاع حاصل کرده و در جهت پیشبرد اهداف و برنامههای حسابرسی خود برای انجام یک حسابرسی با کیفیت برنامهریزی نمایند.
4- مدیران شرکتها میتوانند با توجه به نتایج به دست آمده از این پژوهش از تاثیر اقلام تعهدي در ارزيابي و پيشبيني جريانهاي نقدي، شرکتهاي خود اطلاع حاصل كنند.
3-5- سوالهاي پژوهش
قبل از تدوين فرضيههاي پژوهش، سوالات پژوهش به صورت زير تدوين شدهاند:
1- آیا اقلام تعهدي اختياري تاثير معنادار و مستقيمي در ارزيابي و پيشبيني جريانهاي نقدي آتي دارند؟
2- آیا اقلام تعهدي غير اختياري تاثير معناداري در ارزيابي و پيشبيني جريانهاي نقدي آتي ندارند؟
3- آیا اقلام تعهدي كل تاثير معنادار و مستقيمي در ارزيابي و پيشبيني جريانهاي نقدي آتي دارند؟
3-6- فرضيههاي پژوهش
پس از تدوين سوالها، فرضیههای پژوهش به صورت زیر تدوین شده است:
فرضيه اول:
اقلام تعهدي اختياري تاثير معنادار و مستقيمي در ارزيابي و پيشبيني جريانهاي نقدي آتي دارند.
فرضيه دوم:
اقلام تعهدي غير اختياري تاثير معناداري در ارزيابي و پيشبيني جريانهاي نقدي آتي ندارند.
فرضيه سوم:
اقلام تعهدي كل تاثير معنادار و مستقيمي در ارزيابي و پيشبيني جريانهاي نقدي آتي دارند.
3-7- روش پژوهش
بر اساس ماهیت و روش، تحقیقات علمی را میتوان به پنج گروه تحقیقات تاریخی، توصیفی، همبستگی یا همخوانی، علیّ (پس رویدادی) و تجربی (آزمایشی) تقسیم کرد (حافظ نیا، 1385).
روش تحقیق از سه منظر مختلف به صورت زیر میباشد:
3-7-1- روش پژوهش از نظر ماهيت و محتوايي: در این پژوهش از این رو که در پی یافتن رابطه معناداری بین متغیرهای تحقیق هستیم و همین طور به مطالعه حدود تغییرات متغیر وابسته با توجه به حدود تغییرات متغیرهای مستقل میپردازیم، در زمره پژوهشهای همبستگی قرار دارد، بنابراین روش پژوهش از نظر ماهيت و محتوايي يك پژوهش از نوع همبستگي ميباشد که براي کشف همبستگي بين متغيرها به روش پسرويدادي عمل خواهد شد.
3-7-2- روش پژوهش از نظر هدف: تحقیق حاضر از لحاظ نوع کار تحقیقاتی و از نظر هدف، یک تحقیق کاربردی است که از اطلاعات واقعی و روشهای مختلف آماری برای رد یا عدم رد فرضیهها استفاده میگردد، و در حوزه تئوري اثباتي قرار ميگيرد.
3-7-3- روش انجام پژوهش: انجام این پژوهش در چارچوب استدلالات قیاسی– استقرائی میباشد، بدین معنی که مبانی نظری و پیشینه پژوهش از راه مطالعات کتابخانهای، مقالات و سایتها در قالب قیاسی و گردآوری اطلاعات برای تأیید یا رد فرضیهها در قالب استقرائی میباشد.
3-8- روش و ابزار جمعآوري اطلاعات
در هر تحقیق، تهیه اطلاعات واقعی با توجه به اهداف تحقیق از اهمیت اساسی برخوردار است. در این پژوهش برای مطالعه مبانی نظری و بررسی پیشینه تحقیق، از روش کتابخانهای با بهرهگیری از کتب و مقالات تخصصی فارسی و لاتین و پایاننامهها استفاده میگردد. از آنجایی که اطلاعات مربوط به متغیرهای این پژوهش شامل بسیاری از اقلام حسابداری مندرج در صورتهای مالی حسابرسی شده شرکتها میباشد، دادههای مورد نیاز از صورتهای مالی موجود در سایتهای مدیریت پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی وابسته به سازمان بورس و اوراقبهادار به نشانی www.rdis.ir ، شبکه کدال، سیستمهای جامع اطلاع رسانی ناشران به نشانی www.codal.ir، مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران به نشانی www.fipiran.com و لوحهای فشرده سازمان بورس و اوراق بهادار به صورت دستی استخراج میشود، که به نظر میرسد نسبت به سایر منابع موجود از اعتبار بیشتری برخوردار است. همچنین سایر اطلاعات مورد نیاز مربوط به صورتهای مالی شرکتها، در بانک اطلاعاتی بورس اوراقبهادار و از نرمافزار رهآورد نوین که بصورت فایل های Pdf و Excel میباشد گردآوری شده است. این اطلاعات شامل سود و زیان، ترازنامه، پیشبینی سود و … میباشد.
3-9- تعریف متغيرها و نحوه محاسبه آن ها
متغیرهای این پژوهش به سه گروه طبقه بندی می شود:
متغیر وابسته:
ارزيابي و پيشبيني جريانهاي نقدي آتي شركت i در سال t.
متغیرهای مستقل:
اقلام تعهدي اختياري شرکت i در سال t.
اقلام تعهدي غير اختياري شرکت i در سال t.
اقلام تعهدي كل شرکت i در سال t.
متغیرهای کنترلی
متغير مصنوعي تقسيم سود شرکت i در سال t.
نسبت نوسانات درآمد كل شرکت i در سال t.
بازده سهام شرکت i در سال t.
نسبت زماني قيمت شرکت i در سال t.
نسبت مانده وجوه نقد شرکت i در سال t+1.
تعاریف عملیاتی متغیر وابسته:
3-9-1- ارزيابي و پيشبيني جريانهاي نقدي آتي ():
معیار جریان های نقدی که برابر است با جريانهاي نقدي حاصل از فعاليتهاي عملياتي شركت كه از اطلاعات صورت جريان وجوه نقد قابل استخراج ميباشد. براي محاسبه متغير ارزيابي و پيشبيني جريانهاي نقدي آتي از پژوهش لي و همكاران (2009)، پيروي كرده و از طريق زير آن را برآورد ميكنيم:
جريانهاي نقدي عملياتي در سال مابعدسال مورد بررسي
ارزش دفتري كل داراييها در سال جاري
تعاریف عملیاتی متغیرهای مستقل:
3-9-2- اقلام تعهدي غیراختياري ():
اين اقلام بوسيله باقيمانده رگرسيون كل اقلام تعهدي بر فروش، اموال و ماشين آلات ( متغيرهاي مستقل) محاسبه خواهد شد. جهت اندازهگيري اقلام تعهدي غیراختياري از مدل دچو و همكاران (1995)، كه توسط کوهن و همكاران (2010)، توسعه و تعديل شده است،استفاده خواهد شد. فرمول محاسبه آن به صورت زير می باشد:
= برابر است با اقلام تعهدي غیراختياري.
= برابر است با جمع كل ارزش دفتري داراييهاي شرکت i در سال1- t.
= برابر است با تغييرات در فروش شرکت i در سال t و سال 1- t.
= برابر است با جمع كل داراييهاي ثابت (اموال، ماشينآلات و تاسيسات) شرکت i در سال t .
برابراست باحسابهای دریافتنی سال جاری
3-9-3- اقلام تعهدي اختياري ():
اقلام تعهدي اختياري با توجه به پژوهش کوهن و همكاران (2010)، به صورت زير قابل محاسبه خواهد بود:
در اين مدل:
جمع اقلام تعهدي كه از طريق فرمول زير محاسبه ميگردد:
كه در آن:
= برابر است با سود خالص عملياتي پس از كسر ماليات شرکت i در سال t.
= برابر است با جمع جريانهاي نقدي ناشي از فعاليتهاي عملياتي شرکت i در سال t.
3-9-4- اقلام تعهدي كل
