هاي ارتباطي شخصي شما در آن موثر است. اما فراتر از آن، ســــرمايه اجتماعي به کساني که شما نمي شناسيد نيز بستگي دارد، البته اگر شما به طور غيرمستقيم به وسيله شبکه هايتان با آنها در ارتباط باشيد.
واژه سرمايه دلالت مي کند که سرمايه اجتماعي همانند سرمايه انساني يا سرمايه اقتصادي ماهيتي زاينده و مولد دارد، يعني ما را قادر مي سازد ارزش ايجاد کنيم، کارها را انجام دهيم، به اهدافمان دست يابيم، ماموريتهايمان را در زندگي به اتمام رسانيم و به سهم خويش به دنيايي ياري رسانيم که در آن زندگي مي کنيم. وقتي مي گوييم سرمايه هاي اجتماعي زاينده و مولد هستند، منظور اين است که هيچ کس بدون آن موفق نيست و حتي زنده نمي ماند (کلمن ، 1990)
2-3- مفهوم سرمایه‌ی اجتماعی
مفهوم سرمایه اجتماعی در سال‌های اخیر در حوزه‌های گوناگون علوم اجتماعی، اقتصاد و اخیرا در علوم سیاسی مطرح شده است. سرمایه‌اجتماعی عبارت است از ارتباطات و شبکه‌های اجتماعی‌ای که می‌توانند حس همکاری و اطمینان را در میان افراد یک جامعه پدید آورند. در این میان نباید از نقش نهادهای مدنی و دمکراتیک و نیز نقش دولت در گشودن چنین فضاهایی غافل شد. به هر روی، امروز بر جامعه‌شناسان ثابت شده که یکی از ابعاد مهم هر توسعه‌ای توجه به سرمایه‌های اجتماعی است. از این‌رو سرمایه‌اجتماعی، یکی از مهمترین شاخصه‌های رشد و توسعه هر جامعه‌ای به شمار می‌آید. مطلب حاضر در چند بخش به بحث درباره سرمایه اجتماعی می‌پردازد.انسان به طور ذاتی در تعامل با دیگران نیازهای خود را برطرف ساخته و گذران امور میکند. اثرات این کنش‌های متقابل در نقش آنها تا حدی است که حذف آن، زندگی را غیر ممکن می‌سازد. اما در این میان دانشمندان علوم اجتماعی با نگرشی کنجکاوانه در جوامع به شناسایی این کنش‌ها پرداخته و به مجموع عواملی پی برده‌اند که آن را سرمایه‌اجتماعی نامیده‌اند. مفهوم سرمایه‌اجتماعی در برگیرنده مفاهیمی همچون اعتماد، همکاری و همیاری میان اعضای یک گروه یا یک جامعه است که نظام هدفمندی را شکل می‌دهند و آنها را در جهت دستیابی به هدف‌های ارزشمند هدایت میکند.
در دیدگاه‌های سنتی مدیریت توسعه، سرمایه‌های اقتصادی، فیزیکی و نیروی انسانی مهمترین نقش را ایفا می‌کردند اما در عصر حاضر برای توسعه بیشتر از آنچه به سرمایه‌اقتصادی، فیزیکی و انسانی نیازمند باشیم به سرمایه اجتماعی نیازمندیم زیرا بدون این سرمایه، استفاده از دیگر سرمایه‌ها به طور بهینه انجام نخواهد شد. در جامعه‌ای که فاقد سرمایه‌اجتماعی کافی است سایر سرمایه‌ها ابتر می‌مانند و تلف می‌شوند. از این‌رو موضوع سرمایه اجتماعی به عنوان یک اصل اساسی برای نیل به توسعه پایدار محسوب شده و حکومت‌ها و دولتمردانی موفق قلمداد می‌شوند که بتوانند با اتخاذ سیاست‌های لازم و ارائه راهکارهای مناسب در ارتباط با جامعه به تولید و توسعه سرمایه اجتماعی بیشتر نائل شوند.
2-3-1-سرمایه اجتماعی
اصطلاحى است كه گاه در معناى وسيع به كار مى رود و ثروت اجتماعى و يا حتى درآمد اجتماعى از آن برمى آيد و گاه در فضاى محدود، منابع و تجهيزات غيرفردى و غير خصوصى را شامل مى شود. بدين معنى، سرمايه اجتماعى آن چيزى است كه با سرمايه جامعه پديد آمده و مورداستفاده همگان است نظير راههاى ارتباطى، تجهيزات انتقال پيام و…( WWW. Fukuyama. org/ 1999. hTml)
2-3-2-پیشرفت تحصیلی
سرعتی که دانش آموز در تکمیل پایه ها و درجات گوناگون دارد و بر حسب مقدار پیش افتادگی و سرعت یا عقب ماندگی وی اندازه گیری می شود”(بیابانگرد ، 1378 ،54).
2-3-3-اعتماد
اعتماد اجتماعي نداشتن حسن ظن فرد نسبت به افراد جامعه است. عناصر و جنبه های يك رابطه مبتنى بر اعتماد عبارتند ازصداقت، صراحت، سهيم كردن ديگران در اطلاعات و عقايد و افكار و احساسات، احترام وارزش قائل شدن براى طرف مقابل، حمايت از توانايى ها و شايستگى هاى طرف مقابل، تمايلات هميارانه و ياريگرايانه و رفتارهاى اعتمادآميز( اختر محققی ، 1385).
2-3-4-همیاری
حس کمک و همدلی بین اعضای یک گروه در جهت پیشبرد اهداف جمعی و رسیدن به اهداف نهایی گروه (اختر محققی ،1385 ).
2-3-5-روابط اجتماعی
يك متغير معرفتي متعلق به افراد است جهت پی بردن به ماهيت مسائل اجتماعي و وابسته های آنها از طریق برقراری ارتباط اجتماعی با سایر افراد جامعه و یا سایر اعضای گروه (اختر محققی ، 1385 ).
چنانکه آموخته های فرد متناسب با توان و استعدادهای بالقوه اش باشد یا فاصله ای بین توان بالقوه و توان بالفعل دانش آموز نباشد می گوئیم پیشرفت تحصیلی اتفاق افتاده است.از جمله عوامل مؤثر بر پیشرفت تحصیلی که در این مطالعه می‌خواهیم به طور مفصل آنها را تشریح کنیم عبارتند از:
2-3-5-1-وضعیت فرهنگی خانواده
در خانواده هایی که والدین از طریق کلام و رفتار به علم دانش آموز و معلم او احترام می گذارند موفقیت تحصیلی در این خانواده ها بیشتر مشاهده می شود. همچنین در خانواده هایی که والدین با کتاب، روزنامه و مطالعه سروکار دارند علاقمندی فرزند هم به مطالعه و بخصوص درس افزایش می یابد.
2-3-5-2-آرامش روانی و عاطفی خانواده
در خانواده هایی که فرزندان احساس امنیت روانی می کنند و پیوسته پدر و مادر را حامی و پشتوانه خود می دانند انرژیهای روانی آنها برای تحصیل و موفقیت صرف می شود.
2-3-5-3- نوع دوستان دانش آموز و ویژگی های آنها
داشتن دوستان صمیمی، نیکوکار، شاداب، سالم و درسخوان زمینه علمی بودن و به مطالب علمی پرداختن را فراهم می کند. ارتباط با دوستان علمی و تلاشگر، جذب گروه علمی شدن و توانایی های خود را نشان دادن باعث می شود رفتارهای علمی هم شکل بگیرد.
2-3-5-4-آموزشهای تقویتی
والدین باید این اصل تربیتی را بیاموزند که همه دانش آموزان در یک زمان ثابت به یک سطح یادگیری نمیرسند بلکه زمان برای آنها متفاوت است. گاهی لازم است ساعات درسی افزایش یابد و یا استفاده از معلم کمکی، کتاب راهنما، سی دی های آموزشی و حضور در کلاسهای جبرانی بسیار مناسب و مفید خواهد بود.
2-3-5-5-انجام منظم تکالیف درسی در منزل
انجام منظم تکالیف، آموخته ها را پایدار میکند. بین دانش آموز و مطالب درسی ارتباط شناختی ایجاد می کند. نظم در انجام کارها و آموزش، مغز را برای یادگیری فعالتر می کند و این دانش آموزان درسها را خوب یاد گرفته و پیشرفت می کنند.
2-3-5-6-آشنایی والدین با ویژگی های روانی فرزندان
در خانواده هایی که والدین با ویژگی های روانی و شخصیتی فرزندان خود آشنایی دارند و آنها را ارضاء می کنند، تشویق فرزندان و پاداش دهی به موقع، علاقمندی آنها را برای یادگیری بالا برده و موجب پیشرفت تحصیلی دانش آموزان می شود.
2-3-5-7-رفتار معلم و نوع برخورد او در کلاس
یک تحقیق نشان می دهد 71% دانش آموزان علت پیشرفت تحصیلی خود را “همدلی معلم” با آنها می دانند. آنها گفته اند ما در کلاس با این معلم راحت بودیم و این راحتی باعث می شد ما مطالب را راحت تر یاد بگیریم. یک معلم مهربان و صمیمی می تواند حتی خلاء عاطفی و روانی دانش آموزان را که با مشکلات خانواده ارتباط دارد پر کند. تشویق زبانی معلم و پاداش دادن او انرژیهای روانی فرد را فعال کرده و روز به روز پیشرفت تحصیلی و تعادل رفتاری دانش آموز بهتر خواهد شد.
2-3-6-تعریف سرمایه اجتماعی از نگاه صاحب‌نظران
سرمایه اجتماعی واژه‌ای است که در سال‌های اخیر وارد حوزه علوم اجتماعی و اقتصادی شده و از این منظر دریچه تازه‌ای را در تحلیل و علت‌یابی مسائل اجتماعی و اقتصادی گشوده است. در این زمینه مطالعات وسیعی توسط صاحب‌نظران و دانشمندان این علوم صورت گرفته و نظریه‌پردازانی همچون:
ـ جین جاکوب(۱۹۶۱)
ـ لوری(۱۹۷۰)
ـ بن پرات(۱۹۸۰)
ـ ویلیامسن وبیکر(و1983و۱۹۸۱)
ـ پیربوردیو(۱۹۸۰)
ـ جیمز کلمن(۱۹۶۶)
ـ رابرت پاتنام(۱۹۷۰)
ـ فرانسین فوکویاما(۱۹۹۰)
تعاریف متعددی از سرمایه اجتماعی ارائه کردهاند.
جیمز جاکوب
جیمزجاکوب (1961) در کتاب «مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی» سرمایه اجتماعی را شبکه‌های اجتماعی فشرده‌ای می‌داند که در محدوده‌های قدیمی شهری در ارتباط با حفظ نظافت، عدم وجود جرم و جنایت خیابانی و دیگر تصمیمات در مورد بهبود کیفیت زندگی در مقایسه با عوامل نهادهای رسمی مانند نیروی حفاظتی پلیس و نیروی انتظامی، مسئولیت بیشتری از خود نشان می‌دهند. یک مثال عینی این تعریف را در دنیای امروزه می‌توان در تشکل‌های غیردولتی حمایت از محیط زیست یافت. این شبکه اجتماعی بعضا نیروهای قدرتمندی را به صورت NGOها به وجود می‌آورد که حتی در حمایت از محیط زیست موجب توقف پروژه‌های عمرانی دولت نیز می‌شوند.
گلن لوری
گن لوری (1970) سرمایه اجتماعی را مجموع منابعی می‌داند که در ذات روابط خانوادگی و در سازمان اجتماعی جامعه وجود دارد و برای رشد شناختی یا اجتماعی کودک یا جوان سودمند است.
بن پرات
بن پرات (1980)در تعریف سرمایه اجتماعی، روابط بین افراد یک خانواده، گروهی از دوستان یا شرکای یک شرکت را به صورت رابطه F تعریف میکند و به بررسی اثرات این رابطه بر مبادلات اقتصادی می‌پردازد.
ویلیامسن و بیکر
ویلیامسن وبیکر(1981و1983)که به دنبال مطالعات بن پرات در پی بررسی شیوه اثرگذاری یک سازمان اجتماعی بر عملکرد نهادهای اقتصادی بوده‌اند مجموعه‌ای از مطالعات را پایه‌گذاری کردهاند که اقتصاد نهادی نام گرفته است. بیکر نشان داده است که چگونه روابط میان سوداگران در بازار فوق‌العاده عقلانی شده بورس تجاری شیکاگو توسعه می‌یابد، حفظ می‌شود و بر فعالیت داد و ستد تاثیر می‌گذارد.
پیربوردیو
از نظر پیربوردیو،(1980 )سرمایه اجتماعی حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلی است که نتیجه مالکیت شبکه بادوامی از روابط کمابیش نهادینه شده آشنایی و شناخت متقابل بین افراد – یا به بیان دیگر عضویت در گروه – است. شبکه‌ای که هر یک از اعضای خود را از پشتیبانی سرمایه جمعی برخوردار میکند و آنان را مستحق اعتبار می‌سازد. البته سرمایه اجتماعی مستلزم شرایطی به مراتب بیش از وجود صرف شبکه پیوندها است. در واقع پیوندهای شبکه‌ای می‌بایست از نوع خاصی باشند، یعنی مثبت و مبتنی بر اعتماد.
ازنظر پیربوردیو، (1980 )شبکه های اجتماعی موهبتی طبیعی نیستند و باید آن ها را با انجام کمش های منطقی و هدفمند برای دست یابی به دیگرسرمایه ها و منابع پدید آورد . وی سرمایه اجتماعی را یکی از اشکال سرمایه می داند .سرمایه از نظر او سه شکل بنیادی دارد :
1.((سرمایه اقتصادی ))که قابل تبدیل شدن به پول است و می تواند به شکل حقوق مالکیت نهادینه شود .
2.((سرمایه فرهنگی))که تحت برخی ازشرایط به سرمایه اقتصادی تبدیل می شود و به شکل کیفیات آموزشی نهادینه می گردد .
3.(((سرمایه اجتماعی))که تحت برخی از شرایط به سرماییه اقتصادی تبدیل می گردد .
بوردیو برتبدیل پذیری اشکال مختلف سرماییه و بر تقلیل نهایی همه اشکال به سرماییه اقتصادی تآکید می کند ، ازنظراو ،سرمایه اقتصادی ، کارانسانی انباشته شده است .به این ترتیب ، کنشگران می توانند با استفاده ازسرمایه اجتماعی به سرمایه اقتصادی یا فرهنگی دست یابند و به همین نحو برای دست یابی به سرمایه اجتماعی نیز باید سرمایه گذاری های هوشمندانه ای درمنابع اقتصادی و فرهنگی انجام دهند(.(Bourdieu.1985.p248& ( 980
کلمن
برخلاف بوردیو، کلمن از واژگان مختلفی برای سرمایه اجتماعی کمک گرفت. وی مفهوم سرمایه‌اجتماعی را از ابعاد مختلف بررسی کرد. کلمن برای تعریف سرمایه‌اجتماعی از کارکرد آن کمک گرفت و تعریفی کارکردی از سرمایه اجتماعی ارائه داد و نه تعریفی ماهوی. بر این اساس سرمایه اجتماعی شیء واحد نیست بلکه انواع چیزهای گوناگونی است که دو ویژگی مشترک دارند: همه آنها شامل جنبه‌ای از یک ساخت اجتماعی هستند و کنش‌های معین افرادی را که در درون ساختار هستند تسهیل می‌کنند. سرمایه اجتماعی مانند شکل‌های دیگر سرمایه مولد است و دستیابی به هدف‌های معینی را که در نبود آن دست یافتنی نخواهد بود، امکان‌پذیر
