گردهماییها و کنفرانسهای بینالمللی، منطقهای و ملی، کارگاههای آموزشی، انجام بررسی یا مشارکت در آنها، گردآوری اطلاعات، چاپ و انتشار کتاب و نشریات، تدوین میثاقها و ارائه به دول عضو صورت گرفته است.
از نخستين برنامه‌هاي ميان مدت 6 ساله يونسكو (1982-1977) كه به سه برنامه دو ساله اجرايي تقسيم مي‌شد، هدفها و طرحهاي ويژه زنان، براي رفع تبعيض از آنها و پيشرفت همه جانبه آنان به چشم مي‌خورد. ديرينه‌ترين توصيه يونسكو در خصوص بهبود وضعيت زنان، توصيه، «رفع تبعيض از زن در امر آموزش» میباشد که در سال 1960 صورت گرفته است. همچنين از قديمي‌ترين نشريات يونسكو كه بهطور ويژه به وضعيت زنان پرداخته است، مي‌توان «كتابشناسي آموزش فني و حرفه‌اي» در سال 1959، «بررسي تطبيقي زنان در جهان به آموزش حرفه‌اي» در سال 1961، و «دسترسي به آموزش ابتدايي» در سال 1962 را نام برد.
خط‌مشي‌هاي اصلي يونسكو درباره آخرین برنامه ميان مدت اين سازمان، با الهام از کنفرانسهای بینالمللی اخیر و جهتگیریهای کنفرانس پکن در خصوص زنان را مي‌توان به صورت زير برشمرد:
الف) استفاده كامل از نظرات، تخصص‌ها، تجربيات و توان زنان در برنامه‌هاي سازمان كه از طرق مختلف از قبيل تهيه فهرست زنان، متخصص و سرشناس جهان، تقويت شبكه‌هاي وابسته به زنان، همكاري با سازمانهاي بين‌المللي زنان نظير «صندوق سازمان ملل براي پيشرفت زن»119 و «موسسه بين‌المللي پژوهش و آموزش در جهت اعتلاي زن»120 دنبال شده است.
ب) تلاش در جهت اتخاذ خط‌مشيي كه در تمامي سياست‌گذاريها برنامهها و اجراي فعاليتهاي سازمان به زن و مرد، توجه يكسان شود. از جمله اقداماتي كه در اين خصوص انجام شده، ايجاد «واحد هماهنگي مربوط به زن» است كه وظيفه عمده آن، تلاش و نظارت بر ملاحظه نيازها و منافع زنان در كليه برنامه‌هاي سازمان است و اين واحد با نمايندگي‌هاي ويژه امور زنان در كشورهاي مختلف ارتباط دارد.
ج) تنظيم برنامهها، طرح‌ها و فعاليتهايي كه بتوانند تساوي بين زنان و دختران جوان در جوامع آنها نسبت به مردان ميسر سازد. در اين راستا اقداماتي چون تشويق دولتها به الحاق به «كنوانسيون رفع هرگونه تبعيض نسبت به زنان»، تقويت آموزش مسائل حقوقي به زنان در كليه سطوح آموزشي و كمك به تغيير ديدگاه منفي نسبت به زنان در كتابهاي درسي انجام پذيرفته است.
د) تقويت توان زنان در كليه سطوح آموزشي، بررسي و تعيين موانع تحت پوشش قرار دادن دختران در آموزش ابتدايي و ايجاد تنوع‌هاي آموزشي به اين منظور، تقويت نقش زنان در امر آموزش عالي بهويژه در رشته‌هاي علوم پايه، ارتباطات و انفورماتيك. 121
در راستاي پيشبرد اين اهداف، در سالهاي اخير تلاش شده است كه زنان در فعاليتهاي يونسكو در تمامي مراحل و زمينه‌ها از مشاركت بيشتري برخوردار شوند. به علاوه كوشش مي‌شود مطابق با ويژگي‌هاي منطقه‌اي، در برنامهها و فعاليت هاي مخصوص زنان و دختران گروههاي سني مختلف بهويژه جوانان و زنان مسن بر استقرار شبكه‌ها، تبادل اطلاعات و توزيع دانش و انعقاد توافق‌هايي فراتر از مرزها و فرهنگها بر مبناي اعلاميه و برنامه عمل سازمان ملل متحد براي فرهنگ صلح تأكيد شود. ترويج و اجراي رفع همه اشكال تبعيض از زنان و ساير مصوبات بين‌المللي مرتبط با حقوق زنان نيز از جمله اولويت‌هاي يونسكو در اين زمينه است. سازمان همچنين بر ضرورت اشغال پست‌هاي تخصصي، مديريتي و اجرايي در سطوح بالا توسط زنان تأكيد دارد و كشورهاي عضو را تشويق مي‌نمايد تا سياست‌هاي مشخصي را به منظور فراهم آوردن زمينه‌هاي مشاركت هر چه جدي‌تر و گسترده‌تر زنان در صحنه‌هاي اجتماعي، فرهنگي، سياسي، اقتصادي، علمي اتخاذ نمايد. 122
شايان ذكر است كه يونسكو در جهت حمايت و بهبود وضعيت زنان، هر ساله در مراسم روز جهاني زن (7 مارس) و ماه زن (مارس) با برگزاري سمينارها و نمايشگاههاي مختلف، به تبادل افكار براي ارتقاي جايگاه زنان مي‌پردازد.
بند 5-یونسکو و جوانان
یکی از دغدغههای اصلی سازمان یونسکو در بخش علوم اجتماعی و انسانی، توجه ویژه به جوانان بوده است. در سال 1955، یونسکو به منظور مشارکت در اقدامات آزمایشی در امر تفاهم بینالمللی و ایجاد مسولیت اجتماعی در میان جوانان، اقدام به اجرای نظام برنامههای کلی مربوط به جوانان نمود. یونسکو همواره بهدنبال دستیابی به یک تصویر روشن و مشخص از نگرشها، مسائل و خواستههای جوانان بوده است. این سازمان از طریق برنامهها و طرحهای خودتلاش نموده است که جوانان را به مشارکت هرچه بیشتر در ایفای نقش هرچه جدیتر در توسعه ملی کشورها تشویق و ترغیب نماید.123 در این راستا، مسیرهای مختلفی طی شده است. حمایت از توسعه تربیت بدنی و ورزشی و ارتقای آگاهی نوجوانان و جوانان نسبت به ابعاد اخلاقی آن از جمله اقداماتی است که برنامههای یونسکو دنبال می کند. در ابعاد آموزشی یونسکو تلاش نموده است با سازماندهی بورسهای مطالعاتی برای رهبران و برنامهریزان مسائل جوانان، آنان را با برنامهها و فعالیتهای مختلف علمی، فرهنگی، آموزشی، ورزشی و هنری خود در اقصی نقاط جهان آشنا نماید. علاوه بر این، یونسکو از سال 1994 با همکاری دو سازمان بینالمللی “کنفدراسیون بینالمللی مسافرت دانشجویان”124 و “فدراسیون سازمانهای بینالمللی مسافرت جوانان”125 طرح مسافرت جوانان از طریق کارتهای بینالمللی را به اجرا درآورده است. این کارتها تسهیلاتی را برای جوانان در زمینه بازدید از مراکز علمی و فرهنگی فراهم مینماید. قدردانی از دانشمندان جوان و اهدای جوایزی به آنان از دیگر برنامههای یونسکو است که این سازمان در چارچوب برنامه انسان و کره مسکون اجرا مینماید. بر اساس این طرح، پژوهشگران و محققان جوانی که بتوانند طرحهایی ارزنده در زمینههای برنامههای یونسکو اجرا نمایند گزارشهای علمی خود را به این سازمان ارائه نمایند، جایزه نقدی دریافت می کنند. 126
یونسکو در سال 1955 اقدام به تشکیل بخش جوانان نمود و در سالهای 1968 و 1974 گزارشهایی را درباره موقعیت جوانان در سطح جهان و خط مشی یونسکو، به کنفرانس عمومی یونسکو ارائه داد. در سال 1979، مجمع عمومی سازمان ملل متحد، پیشنهاد نمود که سال 1985 بهعنوان “سال جهانی جوانان” نامیده شود و در بیست و دومین کنفرانس عمومی یونسکو که در “بلگراد”127 روسیه برگزار گردید، این پیشنهاد تصویب شد. هدف از برگزاری سال جهانی جوانان، جلب نظر مسولان کشورهای عضو، جهت حل واقع بینانه مسائل و پیشگیری از برخوردهایی است که احتمالا پیش خواهد آمد. همچنین استفاده از نیروی لایزال جوانان در جهت بازسازی جهان آینده است. کمیته برگزاری سال جهانی جوانان، تفاهم نامهای را در اکثر کشورهای عضو بر مبنای معطوف داشتن توجه جوانان به این تفاهم تدارک دیده است. یکی از فعالیتهای این کمیته، شرکت دادن عدهای از جوانان و استادان در بورسهای آموزشی سایر کشورهای عضو، انتشار نشریه و پوستر، ایجاد تسهیلاتی جهت جهانگردی بهمنظور ترغیب جوانان به سیاحت و مسافرت، انتشار کتاب و ایجاد گرایش به مطالعات فرهنگی بوده است.
از جمله فعالیتهایی که به مناسبت سال جهانی جوانان در جهان انجام یافته می توان به “اردوگاههای کار داوطلبانه” و “کنگره جهانی جوانان” اشاره کرد. یونسکو با حمایت و تشویق اردوگاههای کار داوطلبانه در کشورهای مختلف، بهمنظور حفظ میراث فرهنگی سرزمینها، از نیروی جوان داوطلب هر کشور جهت مرمت و بازسازی آثار تاریخی و فرهنگی آن سرزمین استفاده می کند.
در بیست و دومین نشست کنفرانس عمومی یونسکو که از تاریخ 8 تا 15 ژوئیه 1985 در بارسلن اسپانیا برگزار گردید، کنگره جهانی جوانان ایجاد و مساله جوانان را مورد بررسی قرار داد. هدف این کنگره، بررسی جایگاه و نقش جوانان در جامعه بود و مروری بر آینده و پیشرفتهای احتمالی این جایگاه تا سال 2000 داشت که مباحثی شامل “جوانان، تحصیل و کار”، “جوانان و ارزشهای فرهنگی”، “جوانان، تفاهم متقابل و همکاریهای بینالمللی” نیز در این کنگره مطرح گردیدند.128
لازم به ذکر است که این توجه در سالهای پایانی قرن بیستم و پس از آن، در برنامههای هزاره جدید قوت بیشتری به خود گرفت ؛ بهگونهایکه در برنامه میانمدت 2002-2007، توجه به جوانان، یکی از چهار اولویت یونسکو از لحاظ برنامه و بودجه را تشکیل می دهد.129
بند 6- یونسکو، آفریقا و کشورهای کمتر توسعه یافته
اقدامات یونسکو در مورد آفریقا حول سه هدف که مکمل یکدیگرند تنظیم شده است که عبارتند از:
1-توسعه و تقویت مهارتهای انسانی در کشورهای عضو منطقه، و تشویق اقداماتی که در سطوح زیرمنطقهای، هماهنگی میان برنامههای آموزش علمی و فناوری و دسترسی به آموزش پایه را برای همه تسهیل می کند.
2-همسو کردن همکاریهای بینالمللی برای حمایت از ابتکارهای کشورهای عضو که مشوق ایجاد رابطه و همکاری با اتحادیه آفریقا، سازمانهای زیر منطقهای آفریقا، نظام ملل متحد، بانک جهانی و بانک آفریقایی توسعه هستند و در تدوین و اجرای سیاستها و راهبردهای مشترک در زمینههای اولویتدار سازمان برای استقرار فرهنگ صلح و توسعه پایدار در آفریقا موثرند.
3- ترویج مشارکت فعال مردم و نمایندگان جامعه مدنی در تدوین و اجرای برنامههای توسعه در تصمیمگیریهای ملی و محلی، و تشویق عملکردهایی که به منظور تقویت روند همزیستی مسالمت آمیز، ایجاد دموکراسی، حاکمیت دموکراتیک و بردباری انجام میگیرد. 130
یونسکو در مورد کشورهای کمتر توسعه یافته-که البته دوسوم آنها در منطقه آفریقا هستند- نیز موارد زیر را متعهد شده است:
1-توجه ویژه به محرومترین گروههای اجتماعی، یعنی زنان و جوانان و اتخاذ اقدامهای موثر به نفع آنان،
2-گسترش و معرفی نمونههای موفق راهحلهای جایگزین در مورد آموزش رسمی سنتی،
3-تشویق به استفاده از علوم و فنون برای بهبود شرایط مادی زندگی در این کشورها،
4-استفاده از فرهنگ، به مثابه اهرمی سیاسی برای مبارزه با فقر، از طریق خلاقیتهای هنری، توسعه صنایع فرهنگی و حق مولف؛و
5-مساعدت در توسعه کشورهای کمتر توسعه یافته و دسترسی مردم این کشورها به فناوری اطلاع رسانی و ارتباطی. 131
نتيجه‌گيري فصل دوم
يونسكو، سازمان تربيتي، علمي و فرهنگي سازمان ملل متحد يكي از مهمترين موسسات تخصصي سازمان ملل مي‌باشد كه دنباله‌رو سلف خويش، موسسه همكاري‌هاي بين‌المللي معنوي، مي‌باشد كه حوزه فعاليتهاي خويش را گسترش داده و از طريق آموزش، ايجاد روابط تربيتي، علمي و فرهنگي ملل جهان در جهت درك متقابل و معرفت واقعي‌تر و كامل‌تر از يكديگر به اهداف صلح بين‌المللي و رفاه بشريت كمك مي‌نمايد. این سازمان اولین سازمانی است که پس از سازمان ملل متحد، که وظیفه اصلی حفاظت از صلح و امنیت بینالمللی را داراست، نسبت به تقریب و نزدیک کردن افکار جهانیان و در نهایت حفظ صلح و امنیت بینالمللی متعهد شده است. اساسنامه يونسكو به صراحت هدف اساسي و اوليه يونسكو را حفظ صلح و امنيت بين‌المللي مي‌داند و معتقد است که همانطور که جنگها در اذهان مردم بوجود میآیند، دفاع از صلح باید در اذهان مردم بوجود آید. لذا معتقد به ایجاد ایجاد صلح از طریق ترویج تشریک مساعی میان ملل در امور تعلیم و تربیت و علوم و فرهنگ به منظور تقویت احترام جهانی به عدالت، حاکمیت قانون، حقوق بشر و آزادیهای اساسی میباشد که بهموجب منشور ملل متحد برای مردم جهان بدون تمایز از حیث نژاد، جنس یا مذهب مورد تایید قرار گرفته است.
يونسكو، داراي سه ركن اصلي كنفرانس عمومي، شوراي اجرايي و دبيرخانه مي‌باشد كه اهداف سازمان توسط اين سه ركن اجرا مي‌شود. حوزه‌هاي اصلي فعاليت يونسكو شامل آموزش، فرهنگ، علوم طبيعي، علوم اجتماعي و انساني، اطلاعات و ارتباطات مي‌باشد. همچنین حفاظت از میراث فرهنگی، نابودسازی آپارتاید و تبعیض نژادی، آموزش حقوق بشر، بهبود وضعیت زنان و مواردی از این قبیل از جمله مهمترین برنامههای در دست اقدام سازمان یونسکو میباشند.
