ورزش یکی از راه‌های ساخت سرمایه‌اجتماعی به عنوان یک کاتالیزور عمل می‌کند. افراد با عضویت در باشگاه با گروهی که عضو آن هستند ارتباط برقرار می کنند همچنین اگر باشگاه به صورت مدرن و امروزی باشد و دارای بخش‌های متفاوت مثل تیم‌ها و یا گروه‌های ورزشی دیگر افراد با اآنها ارتباط برقرارکرده و سرچشمه سرمایه‌اجتماعی از عضویت در این گروه‌ها آغاز می‌شود. البته موضوع بسیار مهمی که محققان در این تحقیق به آن دست یافتند این بود که موقعیت جغرافیایی (با شرایط مناسب و مرفه ویا متوسط و با امکانات پایین…) باشگاه ورزشی در میزان سرمایه ایجاد کرده تأثیرگذار است.
ادوارد و دیگر همکارانش (2012) در تحقیق با عنوان”سرمایه‌اجتماعی در گذار از بازیکنان جوان از فوتبال تفریحی تا باشگاه‌های فوتبال رسمی”، اغلب در پژوهش‌ها به تأثیرورزش و سرمایه اجتماعی در مناطق و شبکه‌ها و گروه‌های کوچک پرداخته شده است. در صورتی که شرکت در ورزش می‌تواند ایجاد سرمایه‌اجتماعی در سطح جوامع و حوزه‌های گسترده‌تر هم مؤثر باشد. در این تحقیق نشان‌می‌دهد که چطور سرمایه‌اجتماعی در بین زنان فوتبالیست جنوب استرالیا از فوتبال ساده و درون مدرسه‌ای تا فوتبال حرفه‌ای افزایش یافته است.
هندرسون و آینسورث(2006) در مطالعه کیفی که روی زنان آمریکایی-آفریقایی انجام دادند، دریافتند که خانواده، دوستان و روابط اجتماعی این زنان از هویت‌های شخصی‌شان مهم‌تر بوده است و این شبکه‌ها تأثیر بسیاری در ادراک، فرصت‌ها و مشارکت آنان در فعالیت فیزیکی دارند.
وارد و همکارانش (2001) در پژوهشی با عنوان “سرمایه‌اجتماعی، شبکه‌ها و گروه‌ها و مصرف اوقات فراغت” انجام دادند به این نتیجه دست یافتند که، سرمایه‌اجتماعی برآمده از دوستی‌ها و فعالیت‌های تفریحی و ورزشی بیشتر است.
زدنیک هامریک و همکارانش (2014) در پژوهشی در کشور چک باعنوان ” فعالیت بدنی و رفتار بی‌تحرکی در بزرگسالان “، نتایج حاصل از مطالعه (GPAQ) را مورد بررسی قرار دادند و به این نتایج مهم و قابل توجه دست پیدا کردند: میزان فعالیت جسمانی و رفتار بی‌تحرکی شاخص‌های قابل توجهی از رفتار بهداشتی بوده و سیاست بهداشت عمومی کشور چک در این زمینه سرمایه‌گذاری و نظارت دارد. بر اساس نتایج 3/32% از بزرگسالان در سطح پایین و 3/21% در سطح متوسط و 4/46% در سطح بالایی از فعالیت جسمانی(PA) قرار دارند. بر همین اساس گزارش شد که سطح فعالیت جسمانی با بالا رفتن سن کاهش می‌یابد. مردان به طور کلی از لحاظ جسمی بیشتر از زنان فعال هستند. بیش از 60% از بزرگسالان در تمام رده‌های سنی به عنوان “بی تحرک” ارزیابی شدند. بیشترین میزان رفتار بی‌تحرکی در بزرگسالان بالای 65 سال مشاهده شد(90).
2- 12 جمع بندی پیشینه تحقیق
با توجه به پیشینه‌ای که از تحقیقات داخلی و خارجی مطرح شده، نتایج حاکی از آن است که از تأثیرات مثبت و اثرگذار، دو متغیر ورزش و سرمایه‌اجتماعی نمی‌توان چشم پوشی کرد. در تمامی تحقیقات اعم از داخلی و خارجی متغیر سرمایه اجتماعی با مشارکت در ورزش، انجام فعالیت‌های بدنی و یا انجام ورزش با یک برنامه مرتب و منظم مورد بررسی قرار گرفته است.
در تمامی تحقیقات داخلی برای سنجش سرمایه‌اجتماعی از پرسش‌نامه‌های محقق ساخت استفاده کردند؛ همچنین به منظور اندازه‌گیری مشارکت در ورزش و یا انجام فعالیت‌های بدنی نیز ابزارشان محقق ساخت بود؛ به‌غیر از یک مورد که از پرسشنامه ترایل و جیمز (2001 ) استفاده شده،که آن هم مربوط به سنجش میزان پیگیری رویدادهای ورزشی از طریق رسانه‌ها، بود. برای سنجش مشارکت در ورزش در تحقیقات خارجی از پرسشنامه GPQA استفاده شده است.
تحقیقات داخلی انجام شده، جوامع متنوع بسیاری را مورد تحقیق قرار داده‌اند مانند، نوجوانان، پرستاران، ورزشکاران و غیرورزشکاران، دانشجویان و… این تنوع در جوامع انتخابی می‌تواند حاکی از تأثیرگذاری و مهم بودن ارتباط بین شرکت در ورزش (داشتن فعالیت بدنی) و سرمایه‌اجتماعی باشد. این نظر را می‌توان به تحقیقات خارج از جامعه ایرانی بسط داد؛ چرا که آنان نیز این تحقیقات را بر روی بزرگسالان، سالمندان، نوجوانان محصل و … انجام داده‌اند، البته جامعه جوانان در تحقیقات خارجی کمتر مورد علاقه آنان بوده و بررسی شده است.
هنگام مطالعه پژوهش‌های انجام شده پیوستاری که در سال‌های انجام پژوهش‌ها به چشم می‌خورد مثال‌زدنی ست. در تحقیقات داخلی 1392، 1391، 1390، 1387،… و در تحقیقات خارجی 2014، 2013، 2012، 2011 و … سالهایی است که این تحقیقات انجام شده است. در همگی این تحقیقات میزان مشارکت در ورزش زنان و مردان از هم تفکیک شده تا به طور دقیق‌تر مورد بررسی و گزارش شود. از نتایج حاصله می‌توان به راحتی فهمید که عضویت در گروه، باعث افزایش سرمایه‌اجتماعی آنان شده و حتی عکس این موضوع نیز صادق بوده. افرادی که به طور عام‌المنفعه در گروه‌های NGO عضو بودند و فعالیت‌های داوطلبانه انجام می‌دادند علاقه بیشتری برای ورزش با گروه، یا حتی انجام ورزشهای انفرادی داشتند.
از دیگر نتایجی که بسیاری از محققان آن را یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین ابعاد سرمایه اجتماعی می‌دانند امنیت ( پیوستگی و وابستگی اجتماعی) است. اگر افراد در اطراف و نزدیکی خود احساس امنیت داشته باشند با آسودگی خاطر به ورزش‌کردن و پیاده‌روی‌های منظم می‌پردازند. نتایج نشان می‌دهد افرادی که در حاشیه شهر سکونت دارند یا بافت محله از نوعی است که ساکنان آن از وضعیت اقتصادی – اجتماعی پایینی برخوردارند، زنان کمتری به ورزش کردن می‌پردازند و ترجیح می‌دهند تنها در شرایطی که همپای ورزشی داشته باشند به ورزش بپردازند.
از ابعادی که در سرمایه‌اجتماعی به آن بسیار کم پرداخته شده است. ارتباط بین مشارکت در ورزش با برقراری ارتباط و دریافت اطلاعات است. همچنین تنها در موارد بسیار نادری محققین این موضوع را برای خوانندگان نشان می‌دهند که ورزش یکی از فوایدش شادی آفرینی است افراد شاد می‌توانند به دور از هر گونه آسیب‌های افسردگی و به دور از احساس یأس و ناامیدی تصمیم‌های درست بگیرند و توانمندی خود را در امور نشان دهند این افراد همان‌هایی هستند که در فعالیت‌های سیاسی که به نفع جامعه و مردم است شرکت می‌کنند.
همچنین، نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که، چگونه افراد در کشورهای جنگ‌زده مانند عراق و سومالی می‌توانند با پیوندهای اجتماعی و ارتباطات توسعه یافته در زمینه ورزش کشور خود را از آوارگی و بدبختی نجات داده و آن را از نو دوباره بسازند.
در انتها، مشارکت در ورزش با توجه به تمام فواید و دست‌آوردهایش می‌تواند بستر مناسبی را برای رشد و شکوفایی سرمایه‌اجتماعی جامعه فراهم سازد تا زندگی بهتری کنار هم داشته باشند.
فصل سوم:
روش تحقیق
در این فصل که به روش شناسی تحقیق اختصاص دارد، ابتدا روش تحقیق و سپس جامعه آماری، تعیین حجم نمونه، روش نمونه گیری مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در بخش بعدی، به معرفی ابزارهای اندازه‌گیری، و روش امتیاز‌گذاری، بررسی روایی و پایایی آنها پرداخته خواهد شد. بعد از بیان متغیرهای تحقیق، نحوه جمع آوری اطلاعات و روش‌های آماری بیان گردیده است.
3-1 روش پژوهش
با توجه به این که پژوهش حاضر به مطالعه ارتباط مشارکت در ورزشهای تفریحی و سرمایه‌اجتماعی جوانان شهر تهران میپردازد؛ بنابراین مناسبترین روش برای انجام تحقیق توصیفی و از نوع همبستگی است. پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی است و بر اساس میزان نظارت و درجه کنترل، از نوع تحقیقات میدانی است. در این تحقیق داده‌ها به صورت پیمایشی از جامعه مورد مطالعه به دست آمده است.
3-2 جامعه آماری پژوهش
جامعه‌آماری تحقیق، شامل جوانان 29-15 سال شهر تهران می‌باشد، که طبق آخرین سرشماری مندرج در وزارت ورزش و جوانان در سال1390 جمعیت ساکن در شهر تهران 12,183,391 نفر می باشد که تعداد 3,634,761 نفر جوانان شهر تهران بوده است(درگاه وزارت ورزش و جوانان، 1393).
3-3 نمونه و روش نمونه گیری
با توجه به تعداد نمونه‌ها با استفاده از جدول مورگان تعداد 384 نفر از جوانان به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند.
انتخاب نمونه‌ها با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. ابتدا مناطق 22 گانه شهر تهران به 5 قسمت (شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکز) تقسیم و از هر قسمت یک مناطقی انتخاب شد. مناطق انتخابی به صورت تصادفی به عنوان نمایندگانی از شرق، غرب، شمال، جنوب و مرکز شهر تهران بودند، از شمال تجریش، دربند، درکه؛ ازشرق وحیدیه، هفت حوض؛ از جنوب افسریه، بوستان ولایت و عبدل آباد؛ از غرب دهکده المپیک، شهرک راه آهن و چیتگر؛ از مرکز هم ایرانشهر، پارک لاله انتخاب شدند و پرسشنامه های هر منطقه در مراکز عمومی مثل پارک‌ها (پارک جمشیدیه، پارک لاله، پارک چیتگر و چندین بوستان محلی؛ مساجد و امامزاده ها ( امامزاده صالح، امامزاده قاسم…) ، فرهنگسراها (فرهنگسرای خاوران،فرهنگسرای اشراق…) بین افراد به صورت تصادفی توزیع گردید. در هر منطقه با احتمال ریزش تعداد 100 پرسشنامه توسط پژوهشگر بین جوانان 29-15 سال توزیع و جمعآوری شد.
جدول3-1 محل و مناطق توزیع پرسشنامه
منطقه جغرافیایی
شمال
جنوب
شرق
غرب
مرکز
مناطق انتخابی
تجریش، دربند، درکه
افسریه، عبدل آباد
وحیدیه، هفت حوض
دهکده المپیک، شهرک راه آهن
ایرانشهر، میدان ولیعصر
محل توزیع پرسشنامه ها
پارک جمشیدیه، امامزاده صالح، امامزاده قاسم
بوستان ولایت، فرهنگسرای خاوران
فرهنگسرای اشراق
پارک چیتگر
پارک لاله، پارک دانشجو
تعداد پرسش نامههای توزیع شده
90
91
100
90
83
تعداد پرسش نامههای جمع آوری شده
59
76
90
79
80
3-4 ابزار گردآوری داده های پژوهش
با توجه به اهداف پژوهش، بهترین ابزار جهت جمعآوری دادههای مورد نیاز، پرسشنامه بود تا نگرشها و عقاید اعضاء جامعه را راجع به مشارکت در ورزشهای تفریحی و ابعاد سرمایه اجتماعی جمعآوری نماید که بدین منظور از سه پرسشنامه به شرح زیر استفاده شد.
1) پرسشنامه اطلاعات فردی
پرسشنامه اطلاعات فردی به جهت شناخت آزمودنیهای تحقیق، توسط محقق آماده شده است. از طریق این پرسشنامه، دادههای مربوط به جنسیت، سن، شغل، وضعیت تحصیلی، میزان درآمد، میزان اوقات فراغت در شبانه روز و انجام فعالیت ترجیحی در اوقات فراغت جمعآوری شده است.
2) پرسشنامه مشارکت در ورزشهای تفریحی
این پرسشنامه برگرفته از پرسشنامه جامع فعالیت جسمانی51 است که توسط سازمان بهداشت جهانی و به منظور بررسی وضعیت فعالیت جسمانی طراحی شده است. و در پژوهش‌های معتبر خارجی و داخلی مورد استفاده قرار گرفته است(آرم استرانگ، 2009. مارشال و اسپینوزا، 2008. هامریک وزیگموند، 2014 . قاسمی و همکاران،1391 ). این ابزار ، میزان فعالیت جسمانی را در سه حیطه ارزیابی می‌کند. دو بخش اول، فعالیت جسمانی در محیط کار و رفتن به اماکن مختلف را می‌سنجد، ولی بخش سوم پرسشنامه به طور اختصاصی به منظور سنجش فعالیت های ورزشی و تفریحی اوقات فراغت طراحی شده است و در این پژوهش از آن استفاده شده است وشامل 6 گویه می‌باشد؛ که شامل دو بخش «فعالیت‌های شدید» و فعالیت‌های با «شدت متوسط». فعالیت‌های شدید، فعالیت‌هایی هستند که مستلزم کوشش‌های سخت بدنی می‌باشند و موجب افزایش شدید ضربان قلب و تنفس می‌شوند و حداقل باید به مدت 10 دقیقه مداوم ادامه یابند. فعالیت‌های با شدت متوسط، فعالیت‌هایی هستند که مستلزم کوشش‌های متوسط بدنی است و ضربان قلب و تنفس به مقدار خیلی کم افزایش می‌یابند و حداقل باید به مدت 10 دقیقه مداوم ادامه یابد. این فعالیت‌ها به طور متوسط با چند روز در هفته و هر روز چند دقیقه سنجیده می‌شود. فعالیت‌های این بخش منحصراٌ مربوط به انجام تمرینات ورزشی در اوقات فراغت است و شامل شش سؤال است. در این ابزار، از 52MET (مت) برای تحلیل
