سرمایه‌اجتماعی ویژگی‌های معینی دارد که آن را از کالاهای خصوصی، تقسیم پذیر و انتقال پذیر، متمایز می‌سازد. سپس ویژگی‌های این کالای عمومی را چنین برمی شمارد:
به آسانی مبادله نمی‌شود اگر چه این سرمایه منبعی است که ارزش استفاده دارد. سرمایه اجتماعی دارایی هیچ یک از افرادی که از آن سود می‌برند نیست و این به واسطه صفت کیفی ساختار اجتماعی است که فرد در آن قرار گرفته است. نتیجه فرعی فعالیت های دیگر است و معمولا شخص خاصی آنرا به وجود نمی‌آورد زیرا انگیزه برای سرمایه‌گذاری در آن وجود ندارد یا ضعیف است، برخلاف سرمایه فیزیکی که به واسطه منافع شخصی‌اش انگیزه برای سرمایه گذاری کاهش نمی‌یابد. سرمایه‌اجتماعی با اینکه منبع مهمی برای افراد است و می‌تواند برای توانایی انجام کنش و کیفیت زندگی آنها بسیار تأثیرگذار باشد، با وجود این از آنجا که بسیاری از منافع کنش‌هایی که سرمایه اجتماعی را به وجود می‌آورند، توسط افرادی غیر از فردی که آن را ایجاد کرده کسب می‌شود، به سود فرد نیست که آنرا به وجود آورد. نتیجه این می‌شود که بیشتر شکل‌های سرمایه‌اجتماعی به شکل نتیجه فرعی فعالیت‌های دیگر ایجاد یا نابود می‌شود (نیکلسون، 2008 ).
برخلاف بوردیو که سرمایه اقتصادی را به عنوان هدف غایی در نظر می‌گرفتند، کلمن، سرمایه انسانی را به عنوان هدف غایی مطرح و سرمایه‌اجتماعی را به عنوان ابزاری برای حصول به سرمایه انسانی به کار می‌برد. به عبارتی کلمن با استفاده از مفهوم سرمایه‌اجتماعی سعی در شناخت نقش هنجارها و ارزش‌ها در داخل خانواده با شبکه های اجتماعی بود تا از این طریق بتواند موجب تقویت سرمایه انسانی شود (وارد32، 2001).
2-6-3 سرمایه اجتماعی از دیدگاه رابرت پوتنام
رابرت پوتنام نیز از اندیشمندان و نظریه پردازان مفهوم سرمایه‌اجتماعی است و نظریه‌ی او ارتباط با نظریه ی الکسیس دوتوکویل33 است. دوتوکویل نگران بی نظمی و آنارشی قریب الوقوع در اولین دموکراسی شناخته شده دنیا بود و معتقد بود که برابری رسمی در برابر قانون سبب اتمیزه کردن جامعه و سپس منجر به استبداد می‌شود اما در پایان سفرهای خود در آمریکا به این نتیجه رسید که زندگی انجمنی یکی از شالوده‌های مهم نظم اجتماعی است و این انجمن‌ها میزان بالای تعهد مدنی را ایجاد می‌کنند و این امر از ظهور استبداد جلوگیری می‌کند و نظریه پوتنام این بود که هشدار میداد که سنگ بنای توکویلی دموکراسی آمریکایی درحال نابودی است و در همین راستا مفهوم سرمایه‌اجتماعی را به کاربرد (شهانی و خائف الهی، 1389). پوتنام سرمایه‌اجتماعی را اعتماد، هنجار های همیاری و شبکه هایی می‌داند که دستیابی به منافع متقابل را تسهیل می‌کند و هدف سرمایه‌اجتماعی را تامین دموکراسی کارآمد و توسعه اقتصادی می‌داند. بنابراین پوتنام سرمایه‌اجتماعی را فراتر از سطح فردی بکار می‌گیرد و به چگونگی کارکرد سرمایه‌اجتماعی در سطح منطقه‌ای و ملی و تأثیر آن برنهادهای دموکراتیک می‌پردازد. پوتنام (1993 تا 1998) از پژوهشگران اخیر سرمایه‌اجتماعی است. تأکید عمده وی به نحوه تأثیر سرمایه‌اجتماعی بر رژیم های سیاسی و نهادهای دموکراتیک است. پوتنام، سرمایه‌اجتماعی را مجموعه‌ای از مفاهیمی مانند اعتماد، هنجارها و شبکه ها می‌داند که موجب ایجاد ارتباط و مشارکت بهینه اعضای یک اجتماع شده و در نهایت منافع متقابل آنان را تأمین خواهد کرد. از نظر وی اعتماد و ارتباط متقابل اعضا در شبکه، به عنوان منابعی هستند که در کنش های اعضای جامعه موجود است (وزیری راد،1387).
پوتنام معتقد است سرمایه‌اجتماعی نیز مانند سایر سرمایه‌ها مولد است و امکان دستیابی به اهداف مشخصی را فراهم می‌کند برای مثال گروهی از اعضایش به یکدیگر اعتماد زیادی دارند نسبت به گروهی که فاقد این ویژگی ها هستند موفق ترند و کارایی بیشتری را دارند(همان).
پوتنام سرمایه‌اجتماعی را وسیله‌ای برای رسیدن به توسعه سیاسی و اجتماعی در سیستم های مختلف سیاسی می‌دانست. تأکید عمده وی برمفهوم اعتماد بود و به زعم وی همین عامل بود که می‌توانست با جلب اعتماد میان مردم و دولتمردان و نخبگان سیاسی موجب توسعه سیاسی شود. بنابراین، اعتماد، منبع باارزشی از سرمایه محسوب می‌شود که اگر در حکومتی به میزان زیاد اعتماد وجود داشته باشد به همان اندازه رشد سیاسی و توسعه اجتماعی بیشتر خواهد بود. پوتنام معتقد است که برخلاف سرمایه متعارف که یک کالای خصوصی هستند، سرمایه اجتماعی نوعی کالای عمومی به شمار می‌آید و افرادی که از آن بهره مند هستند همانند سرمایه متعارف تمایل به افزایش آن دارند. پوتنام برای سرمایه‌اجتماعی سه مولفه و شاخص تعریف می‌کند که عبارتند از: شبکه ها، اعتماد و هنجارهای همیاری. او اعتماد را به دو نوع اجتماعی و شخصی دسته بندی می‌کند و اعتماد اجتماعی را برای جامعه سودمندتر می‌داند(شهانی و خائف الهی، 1389).
تفاوت کار پوتنام با بوردیو و کلمن در مقیاس به کار‌گیری مفهوم سرمایه‌اجتماعی است. برخلاف آن دو، پوتنام سرمایه‌اجتماعی را در مقیاس کلام و در رژیم سیاسی حاکم برجامعه مورد مطالعه قرار داد و به همین خاطر با مشکلات و پیچیدگی‌های خاص سیاسی و ملاحظات سیاسی روبرو شد.
2-6-4 سرمایه اجتماعی از دیدگاه نان لین
لین با طرح نظریه منابع اجتماعی(1982) مشخصاً این مسئله را مطرح کرده است که دستیابی به منابع اجتماعی و استفاده از آن ها (منابع نهفته در شبکه‌های اجتماعی ) می‌تواند به موقعیت‌های اجتماعی اقتصادی بهتری منجر شود. برهمین اساس لین در سال‌های اخیر مفهوم سرمایه‌اجتماعی را برای طرح نظرات پیشین خود برگزیده و آن را به مثابه منابع نهفته در ساختار اجتماعی تعریف می‌کند که با کنش‌های هدفمند قابل دسترسی یا گردآوری است. به این ترتیب ، از نظر لین، سرمایه‌اجتماعی از سه جز تشکیل شده است: منابع نهفته در ساختار اجتماعی، قابلیت دسترسی افراد به این گونه منابع اجتماعی واستفاده یا گردآوری این منابع اجتماعی در کنش‌های هدفمند(کلمن،1990).
لین منابع ارزشمند دراکثر جوامع را ثروت، قدرت و پایگاه اجتماعی معرفی می‌کند و لذا سرمایه‌اجتماعی افراد را بر حسب میزان یا تنوع ویژگی‌های دیگرانی که فرد با آنها پیوندهای مستقیم و غیر‌مستقیم دارد قابل سنجش می‌داند. البته دستیابی به منابع و استفاده از آنها خود متأثر از موقعیت فرد در ساختار سلسله مراتبی موجود در جامعه است. او منابع نهفته و موقعیت‌های شبکه‌ای را دو عنصر مفهومی سرمایه‌اجتماعی قلمداد می‌کند و نتایج سرمایه‌گذاری افراد در روابط و شبکه‌های اجتماعی درارتباط با دو نوع کنش ابزاری و کنش اظهاری طبقه بندی می‌نماید. برای کنش ابزاری سه‌گونه بازگشت سرمایه (بازدهی ) را مطرح می‌کند: بازدهی اقتصادی (ثروت )، بازدهی سیاسی (قدرت ) و اجتماعی (شهرت) و برای مورد اخیر می‌نویسد: به نظر من شهرت یکی از شاخص‌های بازدهی اجتماعی است. شهرت را می‌توان به مثابه نظرات مساعد یا نامساعد درباره فرد در یک شبکه اجتماعی تعریف کرد (محققی، 1385).
لین در مقایسه سرمایه‌اجتماعی با اشکال دیگر سرمایه، سرمایه اقتصادی و سرمایه انسانی را شکل های شخصی سرمایه می‌نامند، حال آنکه برای سرمایه‌اجتماعی عنوان دارایی ارتباطی را به کار می‌برد. سرمایه‌گذاری در این سرمایه، نه برروی فرد بلکه برروی روابط صورت می‌گیرد، یعنی اینکه افراد برای دست یابی به سود در تعاملات و شبکه سازی شرکت می‌کنند. وی به مواردی در چگونگی کارکرد سرمایه‌اجتماعی اشاره می‌کند که معتقد است در اشکال شخصی سرمایه به آن پرداخته نمی‌شود. به طور مثال، او به تسهیل جریان اطلاعات در برخی پیوندهای اجتماعی اشاره می‌کند که به واسطه آن اطلاعات سودمندی در باره‌ی فرصت ها و انتخاب ها به فرد می‌رسد و با پیوندها می‌تواند یک سازمان و کارگزاران یا حتی جامعه را از وجود و علایق افرادی که در صورت فقدان پیوندهای ناشناس باقی می‌مانند را آگاه کند. نهایتا اینکه انتظار می‌رود روابط اجتماعی که در منافع و منابع مشابهی شریک اند موجبات حمایت عاطفی و تأیید برای حفظ سلامت فکری و استحقاق بهره‌مندی از منابع ضروری است. لین چهار عنصر اطلاعات، اعتبار اجتماعی و تأیید را توضیح چگونگی کارکرد سرمایه‌اجتماعی در کنش ابزاری و کنش اظهاری می‌داند(سفیری و منصوریان، 1393).
همانگونه که ملاحظه می‌شود، مباحث لین صرفا بر منافع فردی سرمایه‌اجتماعی متمرکز است و سرمایه‌اجتماعی را در درجه اول امری فردی می‌داند که افراد با انگیزه کسب سود برای خود اقدام به سرمایه‌گذاری در روابط اجتماعی می‌نمایند. اگر چه به زعم لین مانند سرمایه انسانیت سر جمع این دارایی‌های ارتباطی به نفع جامعه نیز تمام شود(حیدرنژاد و همکاران، 1391).
2-6-5 سرمایه‌اجتماعی از دیدگاه فرانسیس فوکویاما
مباحث و مطالعات فوکویاما پیرامون سرمایه‌اجتماعی نیز مانند پوتنام در سطح کلان دنبال شده است. او سرمایه‌اجتماعی را در سطح کشورها و در ارتباط با رشد و توسعه اقتصادی آنها مورد بررسی قرار داده است. بنابراین تعریف او از سرمایه‌اجتماعی یک تعریف جمعی بوده و سرمایه اجتماعی به منظره دارایی گروه‌ها و جوانب تلقی می‌شود.
سرمایه‌اجتماعی را به سادگی می‌توان به عنوان مجموعه معین از هنجارها یا ارزش‌های غیر رسمی تعریف کرد، که اعضای گروهی که همکاری و تعاون میان‌شان مجاز است در آن سهیم هستند. هنجارهایی که تولید سرمایه‌اجتماعی می‌کنند، اساساً باید شامل سجایایی از قبیل صداقت، ادای تعهدات و ارتباطات دو جانبه باشند. فوکویاما مانند پوتنام هنجارهای همیاری را شالوده سرمایه‌اجتماعی معرفی می‌نماید و می‌نویسد: فرض براین است که سرمایه‌اجتماعی وجود رفتارهای هنجارهای رفتاری مبتنی برتشریک مساعی را منعکس می کند(عبدالملکی و همکاران، 1392). همچنین او مفهوم شبکه را در ارتباط با سرمایه اجتماعی طرح می‌کند:
از دیدگاه سرمایه‌اجتماعی، شبکه به عنوان نوعی سازمان رسمی به تعریف در نیامده بلکه به صورت یک ارتباط اخلاقی مبتنی براعتماد تعریف می شود. شبکه، گروهی از عاملان منفردی است که در هنجارها یا ارزش‌های فراتر از ارزش‌ها و هنجارهای لازم برای دادوستدهای متداول بازار مشترک هستند. هنجارها و ارزش‌هایی که در این تعریف جای می‌گیرند از هنجار ساده دوسویه مشترک بین دو دوست گرفته، تا نظام های ارزشی پیچیده ادامه می یابد (همان).
فوکویاما برخلاف دیگر نظریه پردازان سرمایه‌اجتماعی، برخصلت سرمایه‌اجتماعی تأکید می‌کند: سرمایه‌اجتماعی زیر مجموعه سرمایه انسانی نیست، چرا که این سرمایه متعلق به گروه هاست نه افراد. هنجارهایی که سرمایه‌اجتماعی را شکل می‌دهند در صورتی معنا دارند که بیش از یک فرد در آن سهیم باشد. گروهی که حامی سرمایه اند ممکن است به کوچکی دو دوست باشند که با یکدیگر تبادل اطلاعات می‌کنند یا در پروژه‌ای به صورت مشترک همکاری می‌نمایند یا ممکن است در مقیاسی بزرگتر تمام یک ملت باشد. به همین دلیل کارکرد سرمایه‌اجتماعی (بازدهی سرمایه ) در نظریات فوکویاما در سطح جامعه است، او معتقد است میزان بالای اعتماد در یک جامعه موجب پیدایش اقتصادی کاراتر می‌شود چرا که باعث حذف یا کاهش هزینه های مربوط به چانه زنی و مراقبت بر اجرای مفاد قراردادهای اقتصادی می‌گردد. او همچنین کارکرد دیگر سرمایه‌اجتماعی در سطح کلان را تقویت دموکراسی پایدار از طریق تقویت جامعه مدنی می داند: جامعه مدنی که در سال‌های اخیر به طور قابل توجهی کانون توجه نظریه پردازی‌های مردم سالاری بوده است، در مقیاس وسیعی محصول سرمایه‌اجتماعی است (عبدالملکی و همکاران، 1392). به این ترتیب فوکویاما در زمره کسانی نظیر کلمن و پوتنام قرار می‌گیرد که سرمایه اجتماعی را نوعی کالای عمومی یا به تعبیر نان لین دارایی جمعی قلمداد می‌کنند.
2-7 تعاریف دیگر از سرمایه اجتماعی
جین جاکوب34 در کتاب “مرگ و زندگی شهر های بزرگ آمریکایی” سرمایه‌اجتماعی را شبکه‌های اجتماعی فشرده‌ای می‌داند که در محدوده های قدیمی شهری در ارتباط با حفظ نظافت، عدم وجود جرم و
