آب‌های آزاد و همجواری با اقیانوس هند، سواحل دریای عمان به عنوان گزینه مناسب برای ایجاد صنعت اوراق معرفی شد. گزینه قشم بنا بر مسائل زیست محیطی و احتمال ضربه به حیات گونه‌های مختلف جانوری و گیاهی به خصوص جنگل‌های حرا محل مناسبی نیست و اشتغال‌زایی آن در این جزیره نیز خالی از ابهام نیست و به نظر کاری کارشناسانه انجام نگرفته است، راه‌اندازی این کارگاه در چابهار می‌تواند گزینه در خور تحقیقی برای مسئولان امر باشد تا با بررسی بهتر موقعیت منطقه و عوامل موثر در توقف این طرح، گامی در توسعه‌این منطقه و رشد بیش از پیش این بندر برداشته شود (مهین روستا، 1391).
2-3-4 جذابیت فرصت‌های صنعت اوراق کشتی در ایران
نویسندگان در مقاله‌ای تحت عنوان ”جذابیت فرصت‌های صنعت اوراق کشتی در ایران“ بیان نمودند که به دلیل اهمیت و ضرورت استقرار صنعت اوراق کشتی در ایران، پژوهش حاضر، با رویکردي ترکیبی، به بررسی جذابیت‌های استقرار این صنعت از دیدگاه فرصت‌های موجود پرداخته است. براي استخراج، طبقه‌بندی و اولویت‌بندی فرصت‌ها، پس از مطالعه جامع ادبیات و گردآوري شاخص‌ها و طبقات احتمالی، نمونه‌ای 35 نفره از میان مدیران ارشد و میانی و کارشناسان امور دریایی و بندري و همچنین افراد متخصص در مؤسسات رده‌بندی ایرانیان و شرکت کشتی‌سازی و صنایع فراساحل ایران- ایزوایکو و اساتید این حوزه با نمونه‌گیری آسان و در دسترس انتخاب گردید و گردآوري داده‌ها در دو مرحله انجام شد. ابتدا با استفاده از پرسشنامه‌های باز و مصاحبه، شاخص‌ها استخراج و پرسشنامه طراحی شد. در مرحله دوم، براي تعیین فرصت‌ها (آزمون دو جمله‌ای) و اولویت‌بندی آنها (آزمون فریدمن) پرسشنامه در میان نمونه توزیع شد (عباسپور و همکاران، 1390).
در پایان هفت طبقه براي فرصت‌ها تعیین شدند که عبارتند از: تقاضاي اوراق کشتی، بازار اوراق کشتی، قوانین (سازمان بین‌المللی دریانوردي)، محیط‌زیست، نیروي کار، موقعیت جغرافیایی، و سایر عوامل مشخص شد که نیروي کار، مهمترین فرصت براي استقرار این صنعت در ایران است. البته عوامل فرعی مربوط به آن نیز از اهمیت بیشتري برخوردار بودند (عباسپور و همکاران، 1390).
2-3-5 بررسی تأثیر اسکراپ شناورها بر میزان آلودگی سواحل و محیط‌زیست دریا از دیدگاه کنوانسیون‌های سازمان بین‌المللی دریایی با مطالعه موردی سواحل خلیج فارس
اوراق یک کشتی، با تولید حجم وسیعی از ضایعات همراه است که برخی مفید و برخی دیگر بسیار مضر هستند. در اکثر ضایعات مضر، مواد سمی بسیار خطرناک (هم برای انسان و هم برای محیط‌زیست) به مقدار زیاد یافت می‌شود. افزایش تعداد شناورهای مختلف و حجم تردد آنها، باعث ورود آلاینده‌های مختلف به اکوسیستم دریا و متعاقب آن آلودگی دریا شده است. از سوی دیگر با گسترش استفاده از بخش حمل‌ونقل دریایی در طول زمان، کشتی‌های با طول عمر زیاد و فرسوده نیاز به از رده خارج شدن و اوراق کردن داشتند که به دنبال آن انتشار آلاینده‌های زیست محیطی ایجاد شد و سازمان‌های بین‌المللی و کارشناسان را به فکر ایجاد برنامه مدیریت زیست محیطی انداخت؛ به طوری که از سال ١٩٥٤ آلودگی دریا از جانب کشتی‌ها برای همیشه در دستور کار سازمان‌های بین‌المللی قرار گرفت و سازمان بین‌المللی دریانوردی8 به عنوان سازمان مرجع برای مقابله با آلودگی‌های دریا تعیین شد. پژوهش حاضر با توزیع گویه‌های پرسشنامه، مصاحبات، ارائه نظریات کارشناسی شده و مطالعه متون و تئوری‌ها سعی بر بررسی تأثیر اسکراپ شناورها بر میزان آلودگی سواحل و محیط‌زیست دریا از دیدگاه کنوانسیون مارپل9 در حوزه عملکردی خلیج فارس دارد (خسروی و همکاران، 1393).
در پایان استنتاج کردند که با توجه به موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه پژوهش (عمق کم اروندرود، کثرت تردد شناورها در این حوزه، محدود بودن و بسته بودن منطقه، بوم زیست گونه‌های متعدد آبزیان و …) ، عدم مکان مناسب طراحی شده جهت امر اسکراپ شناورها، عدم نظارت دائمی قوانین حاکم بر صنعت اسکراپ، عدم دسترسی به آب‌های آزاد و … ، این مکان در حال حاضر جهت انجام اسکراپ شناورها پیشنهاد نمی‌گردد. ولی با یک سری اقدامات از جمله تصویب قوانین ملی در مورد امر اسکراپ شناورها، توجه ویژه به قوانین و آیین‌نامه‌های مصوبه محیط‌زیست، عدم ایجاد آلودگی در حین انجام عملیات اسکراپ، ایجاد صنایعی کاملاً مکانیزه جهت اسکراپ شناورها و … این صنعت می‌تواند در سواحل جنوب کشور(سواحل خلیج فارس) پایه‌گذاری شود که به مراتب برای کشور عامل سود و اشتغال‌زایی را ایجاد می‌کند (خسروی و همکاران، 1393).
2-3-6 بررسی و تعیین عوامل موثر بر پیاده‌سازی صنعت اوراق کشتی در ایران و ارائه استراتژی‌های مناسب به کمک مدل SWOT
این پژوهش به بررسی عوامل موثر بر پیاده‌سازی صنعت اوراق کشتی در ایران پرداخته و جنبه‌هاي متفاوت استقرار صنعت اوراق کشتی و آثار و تبعات آن بررسی شده است و همچنین نقاط قوت و ضعف ایران در استقرار این صنعت مشخص و بر این اساس استراتژي مناسب اتخاذ گردیده است. در مرحله اول تحقیق عوامل اثرگذار بر استقرار صنعت اوراق کشتی در قالب یک پرسشنامه به پرسش گذاشته شد، و به کمک آزمون‌های آماري دوجمله‌ای و فریدمن، عوامل اصلی و فرعی از نظر متخصصین شناسایی و اولویت‌بندي گردید. در مرحله دوم با کمک الگوي SWOT10 ، مجدداً با احتساب نظرات کارشناسان، نمرات نهایی ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی به ترتیب 9/2 و 2/3 حاصل شد و این صنعت در ناحیه 2 ماتریس داخلی و خارجی قرار گرفت (عباسپور و سیاره، 1391).
روش تجزیه و تحلیل SWOT مدل تحلیلی مختصر و مفیدي است که به شکل نظام‌یافته هر یک از عوامل قوت، ضعف، فرصت و تهدید را شناسایی کرده و استراتژی‌هاي متناسب با موقعیت کنونی حرفه مورد نظر را منعکس می‌سازد. در این روش تلاش‌هایی براي تجزیه و تحلیل شرایط بیرونی و وضعیت درونی بعمل آمده و بر اساس آن استراتژي مناسب براي بقاء سازمان طراحی می‌شود. در این مدل فرصت‌ها و تهدیدها نشان دهنده چالش‌های مطلوب و یا نامطلوبی است که در محیط فراروي سازمان قرار دارد و در مقابل، قوت‌ها و ضعف‌ها (شایستگی‌ها، توانایی‌ها، مهارت‌ها و کمبودها) وضعیت محیط داخلی تشکیلات مورد مطالعه را به نمایش می‌گذارد (عباسپور و سیاره، 1391).
نهایتاً نتایج در قالب چهار استراتژی کلی SO، ST، WO و WT بیان شد. کسب حمایت ملی از طریق تأکید بر حفظ پاکیزگی محیط‌زیست، جذب تقاضاي بازار داخلی، انعقاد تفاهم‌نامه با کشورهاي موفق در این زمینه، جذب تقاضاي بازار داخلی و ورود به بازارهاي برون‌مرزی، استفاده از آهن‌آلات اوراقی با هدف کاهش ذخایر ملّی، ورود ارز به کشور با صادرات آهن‌آلات اوراقی، ایجاد شرایط و بسترهاي محیطی لازم براي جذب نیروي کارآمد موجود در کشور از جمله نتایج این تحقیق است (عباسپور و سیاره، 1391).
2-3-7 مخاطرات زيست محيطى و انسانی
اسکراپ در واقع به مجموعه عملیاتی اطلاق می‌شود که جهت تراشیدن بدنه کشتی و اوراق نمودن آن به کار می رود. اگرچه این نوع عملیات ریشه در تاریخ کشتی‌سازی دارد اما از دهه 40 میلادی به واسطه افزایش تقاضا جهت مصرف آهن و فولاد و توسعه صنعت بازیافت به عنوان یک صنعت شکل گرفت و از همان زمان آثار و تبعات زیست محیطی آن نمایان گردید. ورود انواع آلاینده‌ها همانند نفت، آزبست، پی‌سی‌بی، دیواکسین‌ها و انواع مخاطرات بهداشتی و حتی مرگ‌ومیر انسانی گریبان این صنعت را گرفت و همین امر باعث شد تا عنوان صنعت کثیف به این نوع عملیات اطلاق شده و در دنیا به این نام شناخته شود. آنچه مسلم است تأثیر این صنعت بر روی مناطق جزر و مدی و فوق جزر و مدی است. مناطق ذکر شده در دنیا به عنوان بانک زیستی محسوب می‌شوند در نتیجه تأثیر منفی آن باعث شد تا در سواحلی همچون هند، پاکستان و دیگر مناطق شرق آسیا در نتیجه این صنعت آسیب جدی به محیط‌زیست دریایی وارد شود (فداکار، 1387).
آنچه که باعث شد تا این صنعت کثیف نامیده شود شرایط نامناسب کار (ساعات کار طولانی، تعداد شیفت‌های کار کم، کمی دستمزد، ناامنی محل کار و مرگ‌ومیر انسانی، انفجار در محل کار، کار در محیط‌های تاریک، آتش‌سوزی و …) و ایجاد آلودگی‌های زیست محیطی بود. برآوردها در کشور هند و بنگلادش نشان می‌دهد که سالانه به طور متوسط حدود 400 نفر جان خود را از دست داده و 6000 نفر به طور جدی آسیب می‌بینند. قرار گرفتن در مقابل ترکیبات سمی خطرناک همچون ترکیب آلاینده پایدار، آزبست، افتادن از بلندی (در برخی از موارد ارتفاع به حدود 70 متر نیز می‌رسد)، کار در گرمای طاقت‌فرسا و محیط‌های آلوده به گازها و بخارهای ناشی از مواد نفتی، برخورد با اجسام تیز، انفجار و … از جمله عوامل مرگ‌ومیر کارگران بوده‌اند. عدم نظارت مناسب بر فعالیت صاحبان کارگاه‌ها و صنایع از سوی متولیان حقوق کارگران و پایین بودن فرهنگ ایمنی در محیط کار نیز به عنوان دیگر عوامل مدیریتی در مخاطرات محسوب می‌شود (فداکار، 1387؛ COWI/DHI. 2007).
کشتی‌های اقیانوس‌پیما در واقع همانند یک شهر کوچک بوده که حاوی انواع آلاینده‌ها و پسماندها می‌باشد. آلاینده‌های به وجود آمده شامل: مواردی است که در اثر عملیات بازیافت کشتی به وجود آمده یا آن دسته از فعالیت‌هایی که در اثر استقرار افراد و صنعت در محل می‌باشد. در حال حاضر تمامی فرایند بازیافت در محیط‌های باز ساحلی صورت می‌گیرد که از جمله حساس‌ترین مناطق زیستی در محیط‌های دریایی محسوب می‌شوند و این امر نیز در مناطقی که دارای بستر گلی و شیب ملایم است اتفاق افتاده و آن هم به دلیل عدم تأثیر انرژی ناشی از امواج و آرامش نسبی دریا جهت انجام فعالیت است. برآوردها نشان می‌دهد که با توجه به خروج کشتی‌های تک جداره از خطوط کشتیرانی، میزان بازیافت تا سال 2010 افزایش چشمگیری به خصوص در آسیا خواهد داشت و این امر در قدر مسلم با افزایش آلاینده‌ها در محیط‌زیست دریایی توأم خواهد بود (فداکار، 1387).
2-3-8 ملاحظات زیست محیطی مربوط به بازیافت شناورها و ضرورت مدیریت آن در ایران
کشتی‌ها در پایان طول عمر خدمات‌دهی‌شان، بازیافت می‌شوند، که یک روش انهدام کامل است. با این حال، وضعیت گزارش شدة فعلی راجع به شرایط کاري و روش‌هاي باز کردن تجهیزات از کشتی‌ها، دلیل دلواپسی از ایمنی زیست محیطی و سلامتی و رفاه کارگران در صنعت بازیافت کشتی‌هاست. به خصوص در آسیا به علت کم توجهی به استانداردهاي بهداشتی، ایمنی و زیست محیطی11 ، مواد سمی موجود در کشتی‌ها وارد محیط‌زیست و بدن کارگران که در صنعت بازیافت کار می‌کنند، می‌شود. اگر صنعت بازیافت کشتی‌ها مدیریت نشود، این صنعت می‌تواند به یکی از صنایع کشنده در جهان تبدیل شود (مقدم و مظاهری، 1388).
صنعت بازیافت کشتی‌ها به عنوان یکی از مشاغل آلوده‌کننده شناخته شده، که عموماً در کشورهایی مانند: چین، پاکستان، هند و بنگلادش انجام می‌شود. بر اساس آمار در طول سال‌های 1978 تا 2007 از 100 درصد کشتی‌هایی که بازیافت شده‌اند، 33% توسط هند، 11% توسط چین، 16% توسط بنگلادش و 3% توسط پاکستان انجام می‌شود. در هند، ده‌ها هزار مرد جوان در شرایط سخت کاري در مکان‌های بازیافت کشتی‌ها مشغول به کار هستند. آنها به صورت شیفتی و در شرایطی بسیار سخت و تنگ و اغلب بدون تجهیزات ایمنی کافی کار می‌کنند. تنها از آلانگ؛ بزرگ‌ترین قبرستان کشتی‌ها در دنیا به طور متوسط 360 مرگ در سال گزارش شده است. دلیل مرگ‌ها انفجار، آتش، خفگی و افتادن میله‌ها و صفحات فولادي است. در مکان‌های بازیافت کشتی‌ها، کارگران مواد عایق‌کاری شده با پشم شیشه را با دست‌های بدون دستکش جابجا می‌کنند. کارگران با برشکاري شعله‌ای قطعات فولادي کشتی را به قطعات کوچکتر می‌بریدند و گازهاي سمی متصاعد شده از رنگ‌های سربی را بدون هیچ محافظتی استنشاق می‌کنند و زنان کارگر زباله‌های پشم شیشه را بر روي سرشان حمل کرده تا آنها را دریا بریزند. در کارخانه‌های کشتی‌سازي کارگران اطلاعی از مواد خطرناکی که با آن سروکار داشته، ندارند. کار کردن بدون
