پسندند، اما اکثر افراد معتقد به آن هستند که وی دارای سوزی در صدایش هست و این مهم به روش موعظه ای وی در نقل مباحث کمک بسیار می‌کند.
4.3.4. مخاطب شناسی منبر
انصاریان مخاطب عام دارد و عموم مردم بنابر مشاهدات محقق در جلسات ی شرکت می‌کنند. این افراد بیشتر از جوانان هستند ولی سهم بزرگسالان در مجالس وی کم نیست. از طرفی اکثر مخاطبین انصاریان به‌خصوص در دوره‌های اخیر رویکرد غیرسیاسی دارند و نمی‌توان سهم زنان را از مخاطبین منبرهای او نادیده گرفت.
4.3.5. ارتباطات غیرکلامی
انصاریان به غیر از تن صدای به خصوصش که برای برخی از مردم مایه تقلید و تکرار بود، از لحاظ بدنی نیز با سایرین متفاوت است؛ چرا که نوع نشستن وی بر منبر با آزادی بیشتری همراه است، هرچند حرکات آزاد صورت ندارد و حرکات دستش نیز بسیار کمتر از دیگران است.
جدول 5ـ جمع‌بندی مؤلفه های موردبررسی منبرحجت‌الاسلام انصاریان
محور
زیرمحور
زیاد
متوسط
کم
1
رویکرد
استناد به متن
+
2
برداشت از متن
+
3
سیاسی
+
4
غیرسیاسی
+
5
اخلاق فردی
+
6
اخلاق اجتماعی
+
7
خوف
+
8
رجا
+
9
اسلوب اقناع اندیشه
تجزیه‌وتحلیل
+
10
تقسیم و تنظیم
+
11
طرح مسئله و تبیین
+
12
نقد و بررسی
+
13
روش تحریک احساسات
داستانی
+
14
ادبی
+
15
موعظه ای
+
16
حماسی
+
17
مخاطب
عام
+
18
خاص
+
19
مرد
+
20
زن
+
21
جوان
+
22
بزرگسال
+
23
سیاسی
+
24
غیرسیاسی
+
25
ارتباطات غیرکلامی
آوای بم
+
26
آوای زیر
+
27
رفتارحرکتی آزاد
+
28
رفتار حرکتی نمایشی
+
29
چهره افشاکننده
+
30
چهره خوددار
+
31
نگاه مستقیم
+
32
حذف نگاه
+
4.4. حجت‌الاسلام شیخ علیرضا پناهیان
علیرضا پناهیان متولد 1344 چهارراه سیروس تهران است. تحصیلات حوزوی را از سال 1360 آغاز کرد و تا خارج فقه (به مدت 12 سال) به علم آموزی پرداخت. در حوزه از اساتیدی همچون آیات عظام وحید خراسانی، جوادی آملی، حائری و استادی بهره مند شد. پناهیان تحصیلات دانشگاهی خود را نیز از طریق دفتر همکاری حوزه و دانشگاه و در رشته روان‌شناسی و تا سطح لیسانس ادامه داد. وی که سابقه حضور در جبهه های نبرد حق علیه باطل را نیز در کارنامه خود دارد، اولین سخنرانی‌های خود را در میدان جنگ و برای رزمندگان اسلام آغاز کرد. روحاني گردان‌هاي تخريب و حبيب با اشاره به خاطره‌اي از دوران دفاع مقدس می‌گوید: پيش از جنگ در حوزه و دانشگاه تدريس مي‌كردم و به همين دليل، روضه‌خواني و منبر رفتن بلد نبودم. شب اربعين، هيأتي از تهران به جبهه آمده بود تا به رزمندگان شام نذري بدهد، به همين دليل جمعيت زيادي از تمام گردان‌ها داخل و بيرون حسينيه جمع شده بودند. فرمانده گردان به من گفت كه امشب شما بايد منبر بروي، اما من قبول نكردم. با اجبار فرمانده گردان مجبور شدم قبول كنم و همين كه قصد صحبت داشتم، توفان و گرد و خاك شديدي بر پا شد، پيش خود گفتم: خدايا من كه منبر بلد نبودم، باد و خاك هم فرستادي؟! بعد از پايان توفان، رزمندگان مشغول تكاندن لباس‌هاي خود شدند. من براي اينكه آن‌ها را به آرامش دعوت كنم، گفتم: اين گرد و غبار مسافران كربلاست. اين گفته من تأثیر عميقي روي آن‌ها گذاشت و تمامشان به شدت اشك ريختند. با كمال تعجب ديدم فرداي آن روز رزمندگان از فرمانده گردان گلايه كردند كه چرا اجازه نداده بوده پيش از اين من منبر بروم! (پناهیان، 1391، ص 1)
ازآنجاکه پدر وی نیز منبری بود، او بیش از هر کس تحت تأثیر ایشان بود؛ هرچند سبک صحبت کردن پدر با پسر متفاوت است و پدر بسیار پرشور و حماسی صحبت می‌کند، اما او ارادت به اهل‌بیت و روضه‌خوانی را از پدر آموخت. پناهیان ضمن خاطره‌ای می‌گوید: «از کودکی پای منبر مرحوم فلسفی و مرحوم کافی می رفتم و به رغم گذشت سال‌های بسیار، هنوز صحبت های این دو استاد را به یاد دارم. بعدازاین شخصیت های بزرگ، آیت‌الله رشاد زنجانی که هم محب اهل‌بیت بودند و هم اهل علم و دوستدار علم، تأثیر مهمی بر من گذاشتند. آیت‌الله رشاد زنجانی همواره به طلاب حاضر در مسجد توصیه می‌کردند که حتی در بین دو نماز نیز مباحثه را ترک نکنند و اهل علم و مباحثه باشند. در جلسات استاد آیت‌الله مظاهری نیز بسیار حاضر می‌شدم، اما ازآنجاکه اصولاً انسان تقلید گریزی هستم و بیشتر تحت تأثیر روحی افراد قرار می گیرم، همواره سعی کرده ام از این استادان و برخی بزرگان دیگر که از تهران هستند، بهره ی معنوی ببرم و افکار و عقایدم را با آنان منسجم کنم. مثلاً بعد از انقلاب، منبرهای حاج آقای انصاریان برایم بسیار دل‌نشین بود؛ چون توانایی‌های خاص در فن بیان داشتند، اما منبرهای من هیچگاه بر پایه ی سلیقه و شیوه‌ی کسی بنا نشده و نمی‌شود.» (پناهیان، 1386، ص24)
پناهیان معتقد است اگر اقبالی هم از سخنرانی‌هایش به عمل می‌آید، به این علت است که «بیش از 40 کتاب درزمینهٔ ی سخنوری را مطالعه کرده ام و طی سه چهار سال اخیر از استقبال و توجه مردم به برخی مجالس و در مقابل آن، عدم اقبال نسبت به بعضی منبری‌ها تأمل و تعمقی را در این خصوص مبذول کردم و با در نظر گرفتن سرفصل ها، ساختار جدیدی را منظور ساختم و تمام قواعدی را که ممکن است باعث موفقیت شود در سه دوره تدریس نمودم که آن را تحت عنوان دو واحد روش تبلیغ به تمام رشته های تخصصی مرکز مدیریت حوزه‌ی علمیه ی خواهران ارائه کردم که سرفصل های این بحث از سوی مرکز مدیریت حوزه‌ی علمیه ی قم تصویب شد و کتابی در این زمینه در دست تهیه است» (پناهیان، 1386، ص 26)
پناهیان به‌واسطه حضور در نهاد نمایندگی ولی فقیه در دانشگاه هنر، ارتباط خوبی با دانشجویان پیدا کرد و توانست به مبلغی تمام عیار به‌خصوص برای نسل جوان تبدیل شود و در این بین حضور وی در تلویزیون نیز بر محبوبیتش افزود. شیوه خاص بیانی پناهیان و موضوعاتی که مطرح می‌کند، شخصیت ویژه‌ای از او ساخت و او را به یکی از جوانان جریان ساز در عرصه تبلیغ دینی معرفی نمود.
ازجمله اقدامات مهم وی کارهای است که درزمینهٔ تخصصی کردن تبلیغ و تئوریزه کردن تجربیات مبلغان انجام داده است. پناهیان با کمک جمعی از دوستانش، بسیاری از کتابهای مرتبط با تبلیغ را مطالعه کرده و با استفاده از تجربیات دیگران به سرفصلهای منسجمی جهت تدریس سخنوری رسید و کتاب روش سخنوری بر اساس آن‌ها تدوین گردید. مدیریت حوزه نیز تصویب کرده است که همه طلبه های حوزه این درس را بگذرانند. همه سبکها و اسلوبهای سخنرانی در این کتاب موردتوجه قرارگرفته است و به‌گونه‌ای است که طلبه می‌تواند به‌صورت روشمند آموزش ببیند.
فهرست سخنرانی‌ها
(لازم بذکر است برخی موضوعات زیر در چند شب ارائه‌شده است)
1. راه‌های سعادت
1.
2. دین و دنیا
3. آسیب‌شناسی جامعه دینی
4. شرح دعای ابوحمزه ثمالی
5. اخلاص
6. شیطان
7. انسان و تزکیه
8. لذت تکلیف
9. ذکر
10. دنیاپرستی
11. جوان
12. لذت عاشقی
13. منطق عشق
14. فرهنگ عاشورا
15. حقیقت ایمان
16. امام دل
17. حماسه فاطمیه
18. تقوا
19. هدایت
20. زندگی و بندگی
21. عادتهای غلط در جریان دین‌داری
22. اوصاف متقین
23. ادب در زندگی
24. تربیت دینی
25. چگونه یک نماز خوب بخوانیم
26. ربنا
27. سحرخیزان
28. زندگی در بستر شهادت
29. اصلاح طلبی
30. محبت امام حسین (ع)
31. وصیتنامه امام حسین (ع)
32. فرهنگ عاشورا
33. قیام عاشورا
34. واقعه عاشورا
35. ظلم ستیزی
36. عالم نور
37. آرامش
38. اثر بر دل
39. درباره دعای کمیل
40. عبادت و عجب
41. علت مودت با اهب بیت (ع)
42. عزت
43. حضور خدا
44. خدا در زندگی
45. خدا و اعمال
46. محاسبه نفس
47. عجب
48. صفات خدا
49. قوانین موجود در زندگی
50. زیارت
51. مقام و شرح دعای ندبه
52. نماز شب
53. اخلاق
54. رابطه دختر و پسر
55. دوران امام صادق (ع)
56. در مورد شهید بهشتی
57. وحدت
58. نقش زنان در فرهنگ دینی و اجتماعی
59. نقش انسان در روابط اجتماعی
60. نشانه‌های خسران
61. نابودی توطئه های استکبار بر اساس خواست خداوند
62. معرفی شهر کوفه و نخبگان آن
63. قم مقدمه ساز ظهور ومنتشر کننده دین
64. فرصت شناسی اهل عمل
65. ضرورت نوآوری در مبانی دینی
66. شناخت زندگی
67. ولایت
68. خانواده اولین مجری در اسلام
69. جوان و زندگی
70. ایفای نقش در روابط اجتماعی
71. آرامش در زندگی
72. احساس ضعف در برابر هیچکس غیر از خدا
73. حجاب
74. ویژگیهای نماز خوب
75. فرج
76. علائم ظهور
77. علائم ظهور، انقلاب اسلامی و ولایت
78. آیا ظهور نزدیک است؟
79. انتظار واقعی یکی از ویژگیهای منتظران
80. آمادگی قبل و بعد از ظهور
81. جامعه مهدوی
82. تلاش برای تغییر وضع موجود از ویژگیهای منتظران
83. مشکلات دین‌داری
84. جامعه حسینی
85. احساسات حسینی
86. فرهنگ عاشورا
87. قیام امام حسین (ع)
88. احساس ورود به محرم
89. ولی فقیه و ولایت
90. نوروز و محاسبه نفس
91. حضرت زهرا (س) و جامعه اسلامی
92. سکوت خواص و محاکمه سران فتنه
93. فتنه در آخرالزمان
94. کالبدشکافی فتنه
1.
4.4.1. رویکردشناسی منبر پناهیان
پناهیان در پاسخ انتقاداتی که در خصوص مجالس سخنرانی او مطرح می‌شود، مبنی بر اینکه از آیات، روایات و مطالب علمی و تخصصی در سخنرانی‌های خود کمتر استفاده می‌کند، می‌گوید: «اکثر مطالعات من از کتابهای روایی است، اما در برخی جلسات که مخاطبان من زبان عربی نمی دانند و یا شنیدن این زبان چندان کششی برایشان ندارد، اعمال چنین روشی مطلوب به نظر نمی‌رسد، چنان‌که برخی از استادان و ازجمله آقای سعادت پرور نیز مرا از این کار منع کردند. از طرفی استفاده ی فراوان از احادیث و روایات باعث می‌شود که ابهت و عظمت این احادیث از بین برود و مردم فکر می‌کنند که می‌توانند در هر جا و هر شرایطی از آن‌ها استفاده نمایند. در برخی اوقات نیز متن روایات را دقیق از حفظ نمی دانم و استفاده از چنین روشی تمرکزم را برهم می‌زند و باعث می‌شود نتوانم با مخاطبان رابطه ی نزدیکی برقرار کنم. لذا به همین دلیل چنین برداشتی از سخنرانی‌های من می‌شود، اما چون خود شرح متون روایی را بسیار کار کرده ام، استفاده ی بیش‌ازحد روایات را ضروری نمی دانم.» (پناهیان، 1386، ص24)
از طرفی رویکرد وی در ارائه مباحث نیز غالباً سیاسی است و حتی از خلال مباحث غیرسیاسی وی نیز می‌توان برداشت های سیاسی کرد. پناهیان از منبری‌هایی است که برای موضع گیری در برابر مسائل سیاسی روز کشور و عرصه بین الملل نیز ابایی ندارد و نظرات خود را شفاف و روشن بیان می دارد.
پناهیان نیز مانند سایر افراد موردبررسی رویکرد اجتماعی به طرح مباحث اخلاق دارد. وی به دلیل اینکه اکثر مخاطبینش از جوانان و بیشتر دانشجویان هستند، مسائل اجتماعی را با تأکید بر آسیب هایی که ایشان در معرض آن هستند، مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد. مباحث وی با ذوق همراه است و به‌نوعی برداشت های جدیدی از مباحث اجتماعی و ساختارشکنی در این موضوعات دارد.
وی برخلاف سایرین رویکرد خود را رجایی گذاشته و کمتر بحثی از مباحث خوفی دارد. تأکید فراوان وی بر مهدویت و علائم و قواعد ظهور و نزدیک بودن ظهور ازجمله مهم‌ترین مباحث در همین رویکرد وی هست.
4.4.2. اسلوبهای اقناع اندیشه
پناهیان به دلیل مخاطبین جوانی که دارد و مسائل مستحدثه ایشان در امور اجتماعی و اعتقادی، رویکرد «تجزیه‌وتحلیل» و «طرح مسئله و تبیین» قرارداده است.
4.4.3. روش‌های تحریک احساس
اجرای سخنرانی، یک پوشش ظاهری است و بعد اصلی همان محتوا است. در حقیقت، سخنرانی با موسیقی، شعر و لطیفه تفاوت دارد. مثلاً اگر یک سخنران بسیار شعر بخواند یا قصه بگوید، باز زیباتر از این‌ها یک قطعه ی موسیقی است. اگر سخنران حین ادای کلمات، بسیار لطیفه بگوید، باز قشنگ تر از سخنرانی او یک
