
ر قانونی و یا ترک فعل قانونی مشابه اعمال مذکور مرتبط با مواد موضوع این قانون». ( ماده 1،پیش نویش جدید قانون مواد مخدر، 1386)
گفتار پنجم: مستی
مستی عموما به حالتی گفته می شود که در اثر نوشیدن نوشیدنی های الکلی رخ میدهد. در ادبیات از این واژه برای مخالف هشیاری و همچنین (با ضم م) مترادف گله و شکایت استفاده می شود.(دهخدا،1373، 102) در اسلام نوشیدن مسکراتحرام و مستی گناه شمرده می شود. مجازات شخص شرابخواردر اسلام تا سه بار اجرای حدو بار چهارم قتل است.(مجلسی، 1383، 8) قران مضررات شراب را در برابر منافعش بیشتر میداند.همچنین نمازگزاردن شخص مست را مجاز نمیداند. (بقره، 214) در روایات اسلامی به شدت از هر ماده مست کنندهای (مسکرات) منع شدهاست. ازپیامبراسلام در این مورد نقل است:
شرابخوار اگر بیمار شد از او عیادت نکنید و اگر شهادت داد نپذیرید و اگر یادی از او به میان امد، او را نستایید و اگر خواستگاری کرد به او همسر ندهید و اگر سخنی گفت تصدیقش نکنید و اگر مرد در مراسم دفنش حاضر نشوید.
تمامی مذاهب اسلامی در مورد حرمت مستی توافق دارند.
در دین یهود نیز استفاده از هر مست کننده ای نهی شده است ، این مورد تنها موردی نیست که اسلام و یهود اشتراک دارند ولی مسحیت ندارد، مانند : حرمت گوشت خوک و ختنه کردن
در مسیحیت در قسمتهایی ازانجیل از مستی حذر شده است و حتی معاشرت با افراد مست نیز نهی شده است اما در عین حال از نوشیدن شراب توسط مسیح سخن گفته شده. در انجیل امدهاست:
مصیبت و بدبختی گریبانگیر چه کسی می شود؟ … کسی که دایم شراب میخورد و بهدنبال میگساری میرود. پس فریفته شراب قرمز نشو که در پیاله به تو چشمک میزند و سپس به نرمی از گلویت پایین میرود؛ زیرا در پایان، مثل مار سمی تو را نیش خواهد زد و چون افعی تو را خواهد گزید. چشمانت چیزهای عجیب و غریب خواهند دید و گرفتار وهم و خیال خواهی شد. مسیحیان شراب را هدیهای از سوی خدا میدانند که به زندگی شادی میبخشد اما مصرف زیاد انرا که به مستی منجر می شود ،گناه میدانند.
گفتار ششم: اهلیت
واژه “اهلیت”،در فرهنگ های لغت اصولا به معنای ظرفیت ، استعداد ، صلاحیت ،شایستگی ، سزاواری و لیاقت امده است.( معین، 1379، 155) در فرهنگ حقوقی “blak”برای واژه مذکور ،این معانی بیان شده است :” وصف قانونی ، صلاحیت ، قدرت یا شایستگی ، توانایی درک ماهیت و اثار رفتار ارتکابی ،صلاحیت و توانایی یک شخص برای حضور در دادگاه “.برخی حقوقدانان نیز اهلیت را ناظر بر صلاحیت شخص برای دارا شدن حق و تحمل تکلیف و به کار بردن حقوقی که به موجب قانون دارا شده است ،دانسته اند.(جعفری لنگرودی، 1340، 92)
در عرصه حقوق کیفری ،واژه اهلیت ،اصولا متصف به وصف جنایی یا جزایی است ؛اما در حوزه حقوق خصوصی ، این واژه به واژه های مختلفی اضافه شده و اصطلاحاتی نظیر اهلیت اجرای حق یا اهلیت استیفا ،اهلیت اداء ،اهلیت استحقاق یا تمتع ،مطرح گردیده است. ( مواد210 تا 213و 1207 تا 1234 ق.م)
گفتار هفتم :اهليت جزایی
از منظر حقوق کیفری برای تحقق عنوان مجرمانه ،صرف ارتکاب رفتار مادی از سوی فاعل ان کافی نیست ، بلکه ، برقراری رابطه روانی بین فاعل و عناصر رکن مادی جرم نیز – که از ان به عنوان رکن معنوی جرم یاد می شود – ضروری است . بر این اساس رفتار مادی ارتکابی از سوی یک کنشگر ، به تنهایی مورد اهتمام قانونگذار کیفری نیست .
پیش شرط اساسی مسؤلیت به مفهوم کیفری –به التزام شخص به تحمل نتایج رفتار مجرمانه تعبیر می شود –اهلیت جزایی است .لذا انگاه شخص در قبال رفتارهای مجرمانه خود مسؤلیت کیفری خواهد داشت که اهلیت و توانایی تحمل نتایج این رفتارها را داشته باشد .این اهلیت ،اصولا برپایه ی نیروی علم (اگاهی )و نیز اراده ازاد استوار است.
به عبارت دیگر،اهلیت جزایی ،مجموعه صفاتی است که به منظور انتساب جرم به انسان ، به عنوان مرتکب ان و مسؤل دانستن او ،قبل از تحمیل و تحمل کیفر ،باید احراز شود ؛لذا ،مخاطب حکم کیفری و معاقب ان در صورت ارتکاب جرم ،انسان زنده بالغ و عاقلی است که در عین حال واجد قوه تشخیص و تمیز و نیز اراده باشد .
گفتار هشتم :مسئولیت
در فرهنگهای لغت، مسئولیت به معنای قابل بازخواست بودن انسان و غالبا به مفهوم تکلیف، وظیفه و انچه که انسان عهده دار ان باشد، تعریف شده است به طوری که در فرهنگ جامع نوین، مسئولیت به معنای شایسته بازخواست بودن امده است. (سیاح، بی تا، 664)
در مفردات، راغب مسئولیت را چنین تعریف کرده است: «سؤال به معنای خواهش، درخواست و پرسش است؛ چنان که گفته شود: «سالت من حاله» به معنای از حالش پرسید». (راغب اصفهانی، 1387، 44)
در المنجد این چنین امده: «المسئولیة ما یکون به الانسان مسئولا و مطالبا من امورا و افعال اتاها» مسئولیت یعنی مورد سؤال، مطالبه و بازخواست قرار گرفتن انسان در مورد امور و افعالی که انجام داده. ( موسوی مجاب، 1388، 147)با توجه به معنای لغوی واژه مسئولیت که به ان اشاره شد، تعریف اصطلاحی این واژه به لحاظ ریشه عربی، قرانی و روایی دارد و در تبیین و مفهوم ان برای عوام (قشر غیر تحصیل کرده) تا چه رسد خواص (حقوق دانان و پژوهش گران در حوزه حقوق تفهیم و فهم ان اسان است).
چرا که برای هر انسانی مفهوم و معلوم است که کسی که مرتکب فعلی و یا ترک فعلی می شود به یقین مورد سؤال قرار می گیرد.مسئول یعنی پرسیده شده یا خواسته شده به کسی گفته می شود که ذمه او عهده دار موضوعی و امر و نهی باشد که از ان سرباز زند، مسئولیت در اصطلاح، به معنای عام ان، حالت یا صفت کسی را گویند که نسبت به عملی که کیفر و مجازات ان متوجه او است، مورد پرسش و بازخواست باشد. در واقع باید گفت که مسئولیت ارتکاب عمل نیست بلکه یک حالت اعتبار شده وجه متاخر و مترتب بر ان شده است.
گفتار نهم: مسئولیت کیفری
در کتاب ترمینولوژی حقوق مسئولیت کیفری را مرادف مسئولیت جزایی لحاظ کرده ودر تعریف مسئولیت جزایی چنین اظهار می دارد: مسئولیت مرتکب جرمی از جرایم مصرح در قانون را گویند و شخص مسئول به یکی از مجازاتهای مقرر در قانون خواهد رسید. متضرر از جرم، اجتماع است بر خلاف مسئولیت مدنی که متضرر از عمل مسئول، افراد می باشد در مورد مسئولیت جزایی علی الاصول سوء نیت خاص (یعنی قصد نتیجه) شرط تحقق جرم و مسئولیت است.( جعفری لنگرودی، 1388، 90)
مارک انسل حقوق دان فرانسوی در این باره چنین مینویسد: «علوم جدید جرم شناسی و مخصوصا روان شناسی جنایی ثابت مینماید که در ضمیر باطن هرکس و لو انها که از نظر غیر مسئولند، مقداری حس مسئولیت وجود دارد. این احساس مسئولیت یک واقعیت انسانی است که به هیچ وجه نباید مورد بیاعتنایی قرار گیرد. صرف نظر نمودن از این احساس باطنی مسئولیت، ما را در واقعیت و حقایق دور مینماید» (موسوی مجاب، 1388، 148)
در تعریف دکتر لنگرودی ازمسئولیت کیفری که میگویند: «مسئولیت کیفری، مسئولیت مرتکب جرمی از جرایم مصرح در قانون را گویند و شخص مسئول، به یکی از مجازاتهای مقرر در قانون خواهد رسید. متضرر از جرم، اجتماع است؛ بر خلاف مسئولیت مدنی که متضرر از عمل مسئول، افراد میباشند . به نظر اینجانب هم چنان که مشاهده می شود، تعریف مذکور در ترمینولوژی، به درستی بیانگر معنای اصطلاحی مسئولیت کیفری نبوده و وافی به مقصود نمی باشد؛ زیرا تمامی جوانب و عناصر تشکیل دهنده ان را در برنداشته و از نظر جزایی قابل انتقاد است.
حقوق دانان جزایی ایران نیز معمولا در تالیفات خود بدون اینکه تعریف مشخصی از مسئولیت کیفری ارائه کنند، به بررسی ان از دیدگاه مکاتب مختلف و هم چنین تجزیه و تحلیل مبانی ان پرداختهاند. با وجود این در تقریرات بعضی از اساتید به تعریف مشخصی از این موضوع می توان دست یافت.
یکی از بهترین تعاریف موجود که تقریبا به تمام جوانب مسئولیت کیفری پرداخته، تعریفی است که توسط اقای دکتر نوربها ارائه شده است. ایشان در این مورد چنین میگوید: «مسئولیت کیفری، یعنی توانایی (قابلیت) انتساب فعل یا ترک قابل مجازات یا اقدامات تامینی به کسانی که توان تحمل بار مجازات یا اقدامات تامینی را داشته باشند». ( نوربها، 1370،مجله تحقیقات حقوقی دانشگاه شهید بهشتی)
به نظر اینجانب فقهای اسلامی نیز اصولا موضوع مسئولیت جزایی را به عنوان موضوعی مستقل و به گونهای که در حقوق مطرح می شود، مورد بحث و بررسی قرار نداده، بلکه با گذر از ان و بر طبق شیوهای که تاکنون در فقه معمول بوده، مباحث جزایی را در بخش حدود، قصاص و دیات مطرح نمودهاند
بخش دوم: تاریخچه و مبانی حقوقی وفقهی ممنوعیت مواد روان گردان
در این بخش تلاش می کنیم تا مواد روان گردان را از لحاظ تاریخی به طور دقیقی بررسی نموده و سپس به این نکته بپردازیم که بر چه اساس و مبانی ای است که فقه و حقوق ان ها را ممنوع نموده اند.
گفتار اول: تاریخچه مواد روان گردان
مبدا پیدایش اولین توهم زای مصنوعی که از قارچ انگلیسی به نام ارگوت که بر روی گیاه چاودار زندگی می کنند بر می گردد به سال های1938 که دانشمندی سویسی به امید دست یافتن به دارویی جدید انواع ترکیبات ارگوت را امتحان می نمود
اولین ساخت توهم زای مصنوعی (LSD)1، در اوریل 1944 به وسیله البرت هافمن دانشمند جوانی که برای کارخانه ماندرز کار میکرد، رخ داد.
او در حال انجام تحقیق بر روی داروهایی بود که ممکن بود روان گردان باشند و در این فرایند LSD را ساخت. وی پس از انکه با مقدار اندکی از این ماده از راه پوست تماس پیدا کرد، احساس غریب و تجزیه شدگی هیجانی را تجربه نمود. با قرار گرفتن در این موقعیت غریب، در تعجب فرورفت که ایا این حالت به دلیل جذب LSD در مقادیر بسیار کم، باید بسیار فعال باشد.
هافمن نمیدانست که این مقدار به طور واقعی باید چقدر باشد. روز بعد، او مقداری از ان را در ازمایش فردی مصرف نمود تا ببیند چه اتفاقی رخ خواهد داد. ابتدا اتفاقی نیفتاد و او تصمیم گرفت که به خانه برود، پس او سفر با دوچرخه را شروع کرد؛ او احساس میکرد که در دروازههای مبهم غوطه ور است. این تجارب عجیب و غریب برای دو روز بعد دوام یافت. بعدها متوجه شد که او صد برابر مقدار مؤثر LSD را مصرف کرده و اولین سفر بد مستند را تجربه کرده است. LSD به دلیل خواص بی همتا، موضوع تحقیقات علمی زیاد بوده است.
در اواسط دهه 1960 بیش از 100 مقاله در ارتباط با LSD وجود دارد. بیشتر دانشمندان از این نظر که این ماده، تعدادی مصارف قانونی که در دامنهای از نقش ان در دوران درمانی و درمان الکلیسم در نوسان است، حمایت نمودهاند. اژانس مرکزی خبر LSD ( CLA) را به عنوان عامل بر هم زننده سرم خون تحت مطالعه قرار داده است. با وجود این حجم تحقیقات، کاربرد بالینی سودمندی برای LSD تایید نشده است. بنابر این این سؤال اساسی که ایا LSD دارای اثار سودمند و مفیدی برای زندگی امروزی است؛ تا به امروز امری قابل بحث باقی مانده است/ اواخر دهه 1960، مصرف غیر مجاز LSD شهرت زیادی یافته بود.
ماندرز، کارخانه تولید کننده LSD، در پاسخ به واکنشهای مخالف گزارش شده و در نتیجه اعتراض عمومی، توزیع ان را متوقف کرد. مصرف LSD تا سال 1966 غیر قانونی نبود شاید مشهورترین توضیح دهندگان LSD، «تیموی لیدی» و «رم داس» بودند.کار برجسته انها و دوستانشان، بر کار تام ولف از نظر تاریخی مقدم داشته است. این افراد، ان را یک ماده عرفانی نامیده اند؛ که اسم بیمسمایی است. چه بسا نوجوانانی که تحت تاثیر مصرف ال. اس. دی. خود را قادر به پرواز توهم کردهاند و در نتیجه پس از اقدام به پرواز و سقوط از پنجره جسد انهاروی اسفالت خیابان بخش شده است و «فرشتگان اعتیاد» لقب گرفتهاند.
ابتدا بعضی از انجمن های انگلیس در مورد قدرت خلاق ان، قلم فرسایی کردند، ولی ماجرای جوانی که تحت تاثیر ال. اس. دی. دو زن جوان را در سال 1968 میلادی خفه کرد، تبلیغات انها را نقش بر اب کرد.
مصرف LSD در دهه 1960 تا 1970، افزایش یافت، ولی بعد از ان و ازسال 1992، به طور
