جدول3-4- جدول طبقات جهت
کد طبقه
طبقات جهات
1
جنوب غربي
2
شمال غربي
3
شمالي
4
شمال شرقي
3-3-روش تحليل گروه گونه اکولوژيک
به منظور طبقه‌بندي پوشش و تعيين گروه‌ها، از نرم افزار) PC-ORD for win. Ver. 4.17 مک‌فورد163 و مک‌کين، 1999) استفاده گرديد. براي ورود داده‌ها به اين نرم افزار از فرمت استاندارد صفحه گسترده WK(1,2,3) که به وسيله برنامه Excel پشتيباني مي‌شد، استفاده شد. مجموعه داده‌ها، در قالب يک ماتريس دو بعدي که تعداد 61 پلات در رديف‌هاي آن و 122 گونه‌هاي گياهي در ستون‌ها وارد شدند و ماتريس دوم هم داده‌هاي مربوط به عوامل محيطي وارد شدند.
براي تعيين گروههاي اكولوژيك منطقه مورد مطالعه از روش تحليل دو طرفه گونه‌هاي شاخص (TWINSPAN) استفاده شد. پس از طبقه‌بندي رويشگاه و تهية گروههاي اكولوژيك، محاسبه ارزش شاخص گونه‌ها براي تشخيص گونه‌هاي شاخص هر گروه به عمل آمد.
3-3-1-روش تعيين گونه‌هاي شاخص
براي تعيين گونه‌هاي شاخص در گروههاي طبقه‌بندي شده بر اساس روش تحليل دو طرفه گونه‌هاي شاخص از روش دفورن و لگيندر (1997) استفاده گرديد. نامگذاري واحدهاي بر اساس گونه علفي، درختي يا درختچه‌اي شاخص انجام گرفت.
3-3-2- ارتباط بين گروههاي اکولوژيک با عوامل محيطي
به منظور بررسي همبستگي خصوصيات فيزيوگرافي رويشگاه (ارتفاع از سطح دريا، درصد شيب و جهات دامنه) با گروههاي اكولوژيك از ضريب همبستگي رتبه‌اي اسپرمن استفاده شد و به منظور بررسي تفاوت يا عدم تفاوت گروههاي اکولوژيک بر اساس هر يک از متغيرهاي محيطي و شاخص‌هاي تنوع زيستي با توجه به نرمال و همگن بودن داده‌ها از آناليز واريانس يک طرفه (کانون164 و همکاران، 1998.، ويجنوريک165 و همکاران، 2002 و ساگار166، 2003) استفاده شد. در صورت معني‌دار بودن اثر متغيرها در گروههاي اکولوژيک که براي مقايسه چندگانه ميانگين‌ها از آزمون دانکن براي بررسي استفاده شد. همچنين ارتباط گروههاي اکولوژيک با عوامل محيطي با بهره‌گيري از تحليل تطبيقي متعارفي يا (CCA) به عنوان مهمترين تحليل رسته‌بندي مستقيم (مصداقي، 1380) بررسي شد.
3-4-روش مطالعه تنوع زيستي
به منظور بررسي تنوع زيستي گياهي در منطقه مورد مطالعه، از شاخصها و فرمولهاي متعددي مي‌توان استفاده کرد (کربس، 1998). براي بررسي تنوع زيستي از توابع شانون- وينر و سيمپسون، شاخص غناي مارگالف، شاخص غناي منهينيک و شاخص يکنواختي پيلو استفاده گرديد (به بخش 1-2-5-5 مراجعه شود). به منظور بررسي شاخص‌هاي تنوع زيستي با عوامل توپوگرافي از آناليز واريانس يکطرفه و براي مقايسه چندگانه ميانگين‌ها از آزمون دانکن استفاده گرديد.
3-5-روش مطالعه فلور
نمونه‌هاي گياهي جمع آوري شده در محل با کمک کارشناسان مربوطه و با استفاده از منابع فلور ايرانيكا (رچينگر167، 1998-1963)، مجموعه فلورهاي فارسي ايران (اسدي و همکاران، 1384-1371)، فلور رنگي ايران (قهرمان، 1379-1375) و فرهنگ نام‌هاي گياهان ايران (مظفريان، 1376) مورد شناسايي قرار گرفتند. براي طبقه‌بندي شکل‌هاي زيستي، از روش رانکاير استفاده شد. پراکنش جغرافيايي گونه‌هاي گياهي منطقه با استفاده از فلورهاي ايرانيکا و ايران و همچنين فلورهاي کويت (آل-راوي168، 1987، هزيم 1985)، پاکستان (نصير169، 2001-1960)، فلسطين (زهاري170 و همکاران ، 1968-1966)، ترکيه (ديويس171، 1965) تشخيص داده شد.
3-6-روش مطالعه زادآوري
جهت اندازه‌گيري زادآوري گونه‌هاي چوبي، در هر قطعه نمونه اصلي، قطعه نمونه‌اي مربع شکل به ابعاد 8×8 متر مربع پياده گرديد و در اين ميکروپلات تمامي نهال‌هاي شاخه زاد و دانه زاد براي هر گونه ثبت شد (ملاک انتخاب، قطر برابر سينه کمتر از 5 سانتيمتر بود). براي تجزيه و تحليل داده‌هاي زادآوري از روش آناليز تطبيقي قوس‌گيري شده (DCA) استفاده شد. علاوه بر اين از آناليز تحليل تطبيقي متعارف (CCA) نيز به منظور بررسي ارتباط بين عوامل محيطي با زادآوري استفاده گرديد و نتايج آن روي محورهاي دو بعدي نشان داده شد.
3-7-روش آزمايشگاهي شيميايي و فيزيکي خاک:
3-7-1- اندازه‌گيري PH خاک:
pH شاخص مهمي از مواد غذايي خاک بوده و باعث ايجاد اختلافات شديدي در پوشش مي‌شود (سباستيا172، 2004). براي اندازه‌گيري PH دو روش موجود است يکي مقايسه رنگ توسط برخي از معرف‌ها يا کاغذ تورنسل و دومي دستگاه PH متر است. که در اين تحقيق اندازه‌گيري با استفاده از دستگاه PH متر و با کارگيري مخلوط 1:5 و آب مقطر استفاده شد. براي اينکار حدود 10 گرم از نمونه خاک را در بشر 100 سي سي ريخته و 25 سي سي آب به آن اضافه کرده و به مدت 30 دقيقه آن را کنار گذاشته و در اين مدت محلول را چندين بار به هم زده و در نهايت با دستگاه PH متر، PH محلول قرائت گرديد.
3-7-2-اندازه‌گيري هدايت الکتريکيEC خاک173:
شوري يکي از عوامل محدود کنند رشد گياهان است. شوري خاک با اثرات منفي که روي پتانسيل اسمزي و عدم تعادل عناصر غذايي وارد مي‌آورد، اثر بازدارندگي روي رشد گياهان دارد (بورگر174 و همکاران، 1994). پوشش گياهي نقش عمده‌اي در تغيير ميزان املاح خاک و در نتيجه شور شدن خاک ايفا مي‌کند (کوودا175، 1973). شوري از طريق دستگاهي بنام هدايت الکتريکي (EC سنج) بر اساس واحد ميلي‌موس بر سانتيمتر اندازه‌گيري شد، بدين ترتيب حدود 40 گرم از نمونه خاکي را در ارلن 250 سي سي ريخته سپس 100 سي سي آب مقطر به آن اضافه شد و به مدت 2 ساعت کنار گذاشته شد و در اين مدت چندين مرتبه محلول بايد به هم زده شد و بعد از اين مدت، محلول را با کاغذ صافي واتمن شماره يک صاف گرديد و در نهايت EC محلول با دستگاه EC سنج خوانده شد.
3-7-3-اندازه‌گيري نيتروژن كل خاك:
براي اندازه‌گيري نيتروژن كل خاك، ابتدا بايد فرم‌هاي مختلف نيتروژن را در خاك به فرم آمونيوم تبديل نمود و سپس مقدار يون آمونيوم را مورد اندازه‌گيري قرار داد. براي اين كار از روش هضم استفاده شد. ابتدا يک گرم از نمونه‌ها را در لوله‌هاي هضم ريخته شد و سپس 5/3 سي سي اسيد سولفوريك، 3 سي سي آب مقطر و ا/0 گرم پودر سلنيم به نمونه‌ها اضافه گرديد و سپس با دادن حرارت با استفاده از دستگاه هضم که ابتدا نمونه‌ها به مدت يک ساعت و نيم در دماي 280 درجه و سپس نيم ساعت در دماي 70 درجه براي اكسيداسيون مواد آلي قرار داده شد. بعد از اين مدت نمونه‌ها به رنگ روشن در آمدند. در مرحله‌ي بعد مقدار يون آمونيوم در عصاره‌هاي بدست آمده اندازه‌گيري شد. براي اين كار از دستگاه كلدال استفاده شد که يون آمونيوم را تقطير كرده و در محلول اسيد بوريك 5/0 نرمال به ميزان 20 سي سي با حضور معرف بروموكروزل و متيل‌رد به مدت 10 ثانيه و همچنين آب مقطر به ميزان 30 سي سي در مدت زمان 15 ثانيه و 20 سي سي سود 5/0 نرمال در مدت زمان 10 ثانيه مخلوط گشته (مدت زمان كل تقطير 7 دقيقه)، سپس اين محلول با اسيد کلريدريک 5/0 نرمال تيتر شد و مقدار اسيد مصرفي در فرمول مربوطه گذاشته شد و مقدار نيتروژن كل بدست آمد.
(رابطه 3-1):
%N= (( (V1-V2)* ./05)))/W*1/4
V1= حجم اسيدکلريدريک 5/0 نرمال مصرف شده براي نمونه خاک
V2= حجم اسيدکلريدريک 5/0 نرمال مصرف شده براي شاهد
W= وزن نمونه خاک
3-7-4- اندازه‌گيري فسفر قابل جذب خاک:
با توجه به اينکه خاکها از لحاظ مواد شيميايي متفاوت هستند، روش‌هاي مختلفي جهت عصاره‌گيري و اندازه‌گيري فسفر قابل جذب، ارائه شده است. بهترين روشي كه تاكنون براي اين خاك‌ها ارائه شده است، روش اولسن176 مي‌باشد. در اين روش از بي‌كربنات سديم 5/0 نرمال جهت عصاره‌گيري استفاده مي‌شود، كه با رسوب دادن كلسيم به صورت كربنات كلسيم، غلظت كلسيم را در محلول پايين آورده و در نتيجه غلظت فسفر در محلول مشخص مي‌گردد. بعد از عصاره‌گيري غلظت فسفر در محلول بدست آمده با تشكيل كمپلكس فسفر موليبدات، محلول به دست آمده به رنگ آبي درآمده و مقدار جذب نور با دستگاه اسپكتوفتومتر اندازه‌گيري مي‌شود.
روش کار: 1- عصاره‌گيري
حدود 2 گرم خاک را در فالکون 20 سي سي ريخته و 2/0 گرم زغال فعال به آن اضافه شد و بعد از آن 40 سي سي بي‌کربنات سديم 5/0 نرمال با 5/8 pH=اضافه گرديد و به مدت 30 دقيقه بر روي دستگاه شيکر، تکان داده شد و در نهايت محلول با کاغذ صافي واتمن شماره يک صاف گرديد.
2- تهيه معرف A:
حدود 2908/0 گرم آنتيمواني تارتارات پتاسيم را وزن کرده و در 200 سي سي آب مقطر حل شد و حدود 12 گرم آمونيوم موليبدات در 200 سي سي آب مقطر حل شد، در ادامه کار در يک واليومتريک 2 ليتري 800 سي سي آب مقطر ريخته شد و حدود 138 سي سي اسيد سولفوريک غليظ به آن اضافه شد، کمي بعد از خنک شدن محلول، محلول‌هاي حاوي آنتيمواني و آمونيوم موليبدات به آن اضافه گشته و در نهايت با آب مقطر به حجم رسانده شد.
3- تهيه معرف B
حدود 056/1 گرم اسيد اسکوربيک را وزن کرده و در 200 سي سي معرف Aحل گرديد.
طريقه اندازه‌گيري: 10 سي سي از عصاره بدست آمده را در واليومتريک 50 سي سي ريخته و بعد از اين کار 3 قطره معرف پي نيتروفنيل به عصاره‌ها اضافه گرديد، کمي محلول را به هم زده شد و سپس با اضافه کردن چند قطره اسيد سولفوريک 4 نرمال محلولها به رنگ سفيد در آمد، در ادامه کار 8 سي سي معرف B اضافه شد، بعد از اين کار محلولها با آب مقطر به حجم رسانده شد و بعد از نيم ساعت محلولها به رنگ آبي در آمد و در آخر بعد از ديدن رنگ آبي کامل، اول استانداردهاي 1,2,3,4 ppm (يک قسمت در ميليون) را با دستگاه اسپکتروفتومتر با طول موج 882 (نانو‌متر) در حالت انتقال (Trans) قرائت شد که با داشتن اعداد بدست آمده يک منحني استاندارد (مرجع) رسم شد و بعد عدد عصاره‌هاي نمونه‌ها و بلانک قرائت شد و با تطبيق دادن با منحني استاندارد غلظت فسفر بر اساس ppm هر نمونه را مشخص گرديد.
3-7-5- اندازه‌گيري پتاسيم قابل جذب:
4 گرم از خاک را با ترازوي ديجيتالي با دقت 001/0 وزن کرده و در ارلن 250 سي سي ريخته و مقدار 100 سي سي استات آمونيوم 5/0 نرمال با 6 PH= به نمونه اضافه گرديد و سپس کمي به هم زده شد و به مدت 24 ساعت به همان حالت قرار داده شد، بعد از اين مدت محلول را با کاغذ صافي واتمن شماره يک صاف گرديد و در نهايت عصاره و استانداردها (5، 10، 5/12، 25، 50، 75، 100 ميلي گرم پتاسيم در ميلي‌ليتر) با دستگاه فليم فتومتر قرائت شد كه با برانگيخته شدن يون پتاسيم در شعله و ايجاد رنگ مخصوص و اندازه‌گيري شدت رنگ حاصله، غلظت پتاسيم بدست آمد.
3-7-6-اندازه‌گيري کربن آلي (مواد آلي خاک):
ماده آلي از طريق نفوذ و تأثير روي خلل و فرج خاک، تبادلات گازي و رطوبت، نقش مهمي در پايداري خاک بازي مي‌کند. مهمترين نقش ماده آلي در چرخه کربن و حفظ و آزاد سازي عناصر غذايي است (جانسون و شيفلي177، 2002). براي اندازه‌گيري ماده آلي، حدود يک گرم از نمونه خاک را در ارلن ماير 250 سي سي ريخته و به آرامي 15 سي سي دي کرومات پتاسيم به آن اضافه شد. سپس 20 سي سي اسيد سولفوريک غليظ به آن اضافه شد و اين مرحله بايستي زير هود انجام شود (بخاطر وجود بخارات اسيد و CO2) پس از خنک شدن حدود 100 سي سي آب مقطر و 10 سي سي اسيد فسفريک به آن اضافه گرديد در ادامه 2/0 گرم فلوريد سديم و حدود 30 قطره دي فنيل آمين اضافه شد و در نهايت نمونه‌ها با فرو آمونيوم سولفات تيتر شدند، به محض اينکه نمونه‌ها به رنگ سبز لجني شد تيتر قطع گرديد و حجم مصرفي فرو آمونيوم سولفات ياداشت گرديد. سپس درصد کربن آلي با استفاده از رابطه (3-2) محاسبه شد. در نهايت درصد ماده آلي از کربن آلي با استفاده از رابطه (3-3) بدست آمد.
(رابطه 3-2):
100 × 003/0× N × (V1 – V2) × 10
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ= درصد کربن آلي
