
کشف میکند. بنابراین، اعتبار دادهها اهمیت بسیاری دارد، زیرا دادههای غیر معتبر مانع کشف حقیقت میگردد و مسئله و مجهول مورد نظر پژوهشگر به درستی معلوم نمیشود و یا تصویری انحرافی و ناصحیح از آن ارائه خواهد شد. برای حفظ اعتبار دادههای گردآوری شده، پژوهشگر باید دادههای صحیح را با دقت تمام گردآوری کند(حافظ نیا 1385، 163). در این پژوهش روش جمعآوری دادهها و اطلاعات مربوط به ادبیات تحقیق و فرضیه، روش کتابخانهای و مراجعه به آرشیوها میباشد. بدین صورت که با استفاده از مطالعه کتب، مقالات، پایان نامهها، نشریات تخصصی فارسی و لاتین، اینترنت و همچنین مطالعه صورتهای مالی حسابرسی شده شرکتهای نمونه، یادداشتهای توضیحی، گزارشات هیات مدیره به مجمع، سایت اینترنتی سازمان بورس اوراق بهادار تهران (این مورد توسط سازمان بورس اوراق بهادار تهران منتشر گردیده است) و نیز استفاده از نرمافزارهای تدبیرپرداز و رهآورد نوین انجام گرفته است. بنابراین، ابزار گردآوری اطلاعات، اسنادکاوی و بانکهای اطلاعاتی میباشد. دادههای مورد نیاز از طریق مطالعه صورتهای مالی، یاداشتهای همراه و گزارشهای مالی شرکتهای مورد مطالعه، نرمافزارهای اطلاعاتی، آرشیوهای الکترنیکی و اینترنتی جمعآوری و در صحفه گسترده اکسل59 سازماندهی و محاسبه شده تا در نهایت اطلاعات حاصل با استفاده از نرمافزار Eviews مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.
3-5- جامعه و نمونه آماري
جامعه عبارت از همه اعضای واقعی با فرضی که علاقمند هستیم یافتههای پژوهش را به آنان تعمیم دهیم(دلاور 1386 ،187). یکی از موارد مهم در تحقیق علمی، تعیین نمونه مورد نظر است. نمونهگیری به معنی برداشتن هر نسبتی از جامعه یا کل بعنوان معرف آن جامعه یا کل میباشد. نظر به اینکه جامعه آماری را شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران قرار دادیم، نمونه خود را از بین این شرکتها در محدوده زمانی بین سالهای 1387 الی 1391 انتخاب کردهایم.روش نمونهگیری استفاده شده در این تحقیق حذف سیستماتیک میباشد.
جهت انتخاب نمونه محدودیت های زیر بر روی شرکتهای جامعه آماری اعمال میشود:
1. به لحاظ افزایش قابلیت مقایسه، دوره مالی آنها منتهی به اسفندماه باشد.
2. شرکتهایی که وقفه معاملاتی بیش از 6 ماه نداشته باشند.
3. شرکتهایی که دادههای مورد نظر آها در دسترس باشد.
4. شرکتهایی که طي سالهاي 1387 تا 1391 تغيير سال مالي نداده باشند.
5. شرکتهایی که قبل از سال 1387 در بورس اوراق بهادار تهران پذيرفته شده باشند.
لذا با در نظر گرفتن محدودیتهای فوق نمونه آماری ما شامل 78 شرکت میباشد که از بین 437 شرکت بورسی با در نظر گرفتن پیش فرضهای زیر به نمونه آماری فوق می رسیم
پیش فرض ها :
1- تعداد شرکتهایی که در قلمرو زمانی برون رفت از بورس داشتهاند (124)
2- تعداد شرکتهایی که در قلمرو زمانی پژوهش وارد بورس شدهاند (146)
3- تعداد شرکتهایی که سرمایه گذار و واسطه گر مالی بودهاند (28)
4- تعداد شرکتهایی که در قلمرو زمانی پژوهش وقفه معاملاتی داشتهاند (38)
5- تعداد شرکتهایی که سال مالی آنها به 29/12ختم نمیشود (23)
(به دلیل یکنواختی سالهای مالی از نظر فعالیت)
جمع جامعه مورد مطالعه 78
نمونه مطالعاتی به روش حذف سیستماتیک با توجه به محدودیت های فوق، 78شرکت میباشد.
3-6- فرضيههاي پژوهش
فرضیه اول: بین به موقع بودن با عدم تقارن اطلاعاتی در بازار سرمایه ایران رابطه وجود دارد.
فرضیه دوم: فرصت رشد بر روابط بین به موقع بودن با عدم تقارن اطلاعاتی تاثیر گذار است.
3-6-1 مدل آماری تحقیق
برای آزمون فرضیه اول از مدل رگرسیونی زیر استفاده میشود:
= α 0 + α 1 +
که در آن:
Information Asymmtry : عدم تقارن اطلاعاتی ( متغیر وابسته)
Rep_lag : به موقع بودن ( متغیر مستقل)
برای آزمون فرضیه دوم از مدل رگرسیونی زیر استفاده میشود :
= α 0 + α 1 + α 2 GROWOP it +
که در آن :
GROWOP it : فرصت رشد شرکت (متغیر تعدیل گر) است.
3-6-2 متغير وابسته
براي سنجشعدم تقارناطلاعاتي بين سرمايهگذاران و مديران،مدلي را كه ونكاتش و چيانگ (1986) براي تعيين دامنه قيمت پيشنهادي خريد و فروش سهام طراحي كردهاند به كار بردهايم .
ABS
که در آن:
:(SPREAD)ABSit دامنه تفاوت قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام
:AP میانگین سالانه قیمت پیشنهادی فروش سهام
:BP میانگین سالانه قیمت پیشنهای خرید سهام
3-6-3 متغيرمستقل
به موقع بودن سود
در این تحقیق به موقع بودن با تاخیر گزارشگری از تاریخ پایان سال مالی تا تاریخ مجمع عمومی صاحبان سهام اندازه گیری میشود.
3-6-3-1 متغيرتعدیل گر
متغیر تعدیل گر متغیری است که دارای تاثیری قوی بر رابطه بین متغیر مستقل و متغیر وابسته میباشد، یعنی حضور یک متغیر سوم، رابطه مورد انتظار اصلی اولیه بین متغیر های مستقل و وابسته را تغییر میدهد. به عبارت دیگر، هرگاه رابطه بین متغیر مستقل و وابسته مشروط به متغیر دیگری شود، آن متغیر سوم در واقع نقش تعدیل گری را ایفا می کند (سنگر 1996، 67)60. در این تحقیق از متغیر فرصتهای رشد به عنوان متغیر های تعدیل گر استفاده شدهاست که به وسیله نسبت ارزش بازار بر ارزش دفتری سرمایه اندازه گیری میشود:
GROWOP = Pij / BVij
:GROWOP فرصت رشد
: ارزش بازار سرمایه شرکت
: ارزش دفتری سرمایه شرکت
3-7- روش تجزیه و تحلیل دادهها
پس از آنکه پژوهشگر دادهها را گردآوری و طبقهبندی کرد باید مرحله بعدی فرآیند پژوهش، که به مرحله تجزیه و تحلیل دادهها معروف است، را آغاز کند. این مرحله در پژوهش اهمیت زیادی دارد زیرا نشان دهنده تلاشها و زحمات فراوان گذشته است. در این مرحله، پژوهشگر اطلاعات و دادهها را در جهت آزمون فرضیه و ارزیابی آن مورد بررسی قرار میدهد. در مرحله تجزیه و تحلیل، آن چه را در جهت آزمون فرضیه و ارزیابی آن مورد بررسی قرار میدهد. در مرحله تجزیه و تحلیل، آن چه مهم است این است که پژوهشگر باید اطلاعات و دادهها را در مسیر هدف پژوهش، پاسخگویی به سوالات پژوهش و نیز ارزیابی فرضیههای پژوهش خود، مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد(حافظ نیا 1385، 231). پس از جمعآوری اطلاعات، نخستین گام محاسبه آمارههای توصیفی از متغیرهای مورد استفاده میباشد. این آمارهها شامل میانگین، میانه، انحراف استاندارد و سایر اطلاعات مورد استفاده است. پس از بررسی آمارههای توصیفی، جهت انجام آزمونهای آماری از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون و تحلیل واریانس که دارای خطای معیار کمتری در مقایسه با سایر روشهای آماری میباشند استفاده شدهاست. در ادامه به موارد ذکر شده اشاره میگردد.
3-7-1 همبستگی
تحلیل همبستگی ابزاری است آماری که به وسیله آن میتوان درجهای که یک متغیر به متغیری دیگر، از نظر خطی مرتبط است اندازهگیری کرد. روش همبستگی برای دو هدف عمده به کار میرود:
1- کشف همبستگی بین متغیرها
2- پیشبینی یک متغیر از یک یا چند متغیر دیگر.
به طور کلی هدف پژوهش همبستگی عبارت است از درک الگوهای پیچیده رفتاری از طریق مطالعه و همبستگی بین این الگوها و متغیرهایی که فرض میشود بین آنها رابطه وجود دارد. مزیت عمده روش همبستگی این است که به محقق اجازه میدهد که متغیرهای زیادی را اندازهگیری کند و همزمان، همبستگی درونی بین آنها را محاسبه نماید. امتیاز دیگر روش همبستگی در این است که میتواند درباره درجه همبستگی بین متغیرها مورد مطالعه، اطلاعات لازم را فراهم سازد و روش همبستگی یا درجه همبستگی را در کل دامنه یا محدوده معین مشخص کند. همبستگی را معمولاً با تحلیل رگرسیون به کار میبرند. در همبستگی درباره دو معیار بحث میشود: ضریب تعیین و ضریب همبستگی.
3-7-1-1 ضریب تعیین و ضریب تعیین تعدیل شده
ضریب تعیین مهمترین معیاری است که با آن میتوان قوت رابطه میان متغیر مستقل(x) و متغیر وابسته (y) را تشریح کرد. مقدار این ضریب در واقع مشخص کننده آن است که چند درصد از تغییرات متغیر وابسته توسط متغیر مستقل توضیح داده میشود. ضریب تعیین همواره بین صفر و یک است؛ اگر یک باشد نشان میدهد که خط رگرسیون به طور دقیق توانسته است تغییراتy را به تغییرات x نسبت دهد و اگر ضریب تعیین برابر صفر باشد نشان میدهد که خط رگرسیون هرگز نتوانسته است تغییراتy را به تغییرات x نسبت دهد. مقدار ضریب تعییین از رابطه زیر تعیین میشود:
با این حال اغلب ترجیح داده میشود که از مقیاس دیگری به نام ضریب تعیین تصحیح شده61 برای بررسی نیکویی بر ارزش مدل رگرسیون استفاده کنند. این ضریب به صورت زیر محاسبه میشود:
که در آن n تعداد مشاهدات و k تعداد متغیرهای مستقل است. در واقع هدف بکارگیری تسهیل در مقایسه نیکویی بر ارزش62 چندین معادله رگرسیون است که از نظر تعداد متغیرهای مستقل توضیحی متفاوتند.
3-7-1-2 ضریب همبستگی
اگر از ضریب تعیین، ریشه دوم بگیریم، به مقدار به دست آمده ضریب همبستگی میگوییم و آن را R نشان میدهیم. ضریب همبستگی شدت رابطه و همچنین نوع رابطه (مستقیم یا معکوس) را نشان میدهد. از آن جا که همواره بین 0 و 1 است، ریشه دوم آن یعنی R نیز همواره بین 1 و 1- است. همبستگی مثبت از صفر تا 1+ نوسان میکند در حالی که، دامنه همبستگی منفی از 1- تا صفر میباشد و در صورت عدم وجود رابطه بین متغیرها برابر صفر خواهد بود. هرچه عدد بدست آمده به یک نزدیکتر باشد، همبستگی قویتر است. در واقع علامت ضریب همبستگی (r) همان علامت شیب خط رگرسیون (b) است. ضریب تعیین نسبت به ضریب همبستگی معیار گویاتری است. برای محاسبه همبستگی بین متغیرها روشهای مختلفی وجود دارد که با توجه به مقیاس اندازهگیری بایستی روش مناسب انتخاب شود. در این پژوهش برای محاسبه ضریب همبستگی از آزمون همبستگی پیرسون استفاده میشود. فرمول محاسبه ضریب همبستگی به قرار زیر میباشد:
توجه به این نکته ضروری است که در رگرسیون چندگانه، به جای ضریب همبستگی معمولی، ضریب همبستگی چندگانه داریم. این ضریب نشان میدهد که شدت رابطه بین متغیرهای مستقل به کلی با متغیر وابسته به چه میزان است.
3-7-2 رگرسیون
تحلیل رگرسیون، فن و تکنیکی آماری برای بررسی و به مدل در آوردن ارتباط بین متغیرها است. برای آزمون فرضیههای تحقیق از مدلهای رگرسیونی استفاده میشود. مدل رگرسیون تغییرات مشاهده شده در متغیر وابسته که توسط تغییرات متغیرهای مستقل ایجاد شدهاند را توضیح میدهد. در واقع رگرسیون به دنبال برآورد رابطهای ریاضی و تحلیل آن میباشد، به طوری که بتوان به کمک آن کمیت متغیری مجهول را با استفاده از متغیر یا متغیرهای معلوم تعیین کرد.
3-7-2-1 رگرسیون خطی ساده
در رگرسیون خطی یک متغیره، مدل معرف خط رگرسیون جامعه بوده که به وسیله معادله برآورد میشود. اگر0b باشد نشان دهنده رابطه معکوس بین دو متغیر است. همچنین، اگر 0=b باشد یعنی شیب صفر باشد، نشان میدهد که دو متغیر x و y رابطه خطی ندارند و مستقل هستند (آذر و مؤمنی، 1385: 183).
3-7-2-2 رگرسیون چند متغیره
در برخی از مسائل پژوهشی، به ویژه آنهایی که هدف پیش بینی دارند، تعیین همبستگی بین متغیر ملاک(که قصد پیشبینی آن را داریم) و ترکیب متغیرهای پیشبینی کننده، که هر کدام از آنها تا حدودی با این متغیر همبستگی دارند، دارای اهمیت زیادی است. روشی که از طریق آن متغیرهای پیشبینی کننده ترکیب میشوند، «رگرسیون چند
