
ن رضایت دارنده ورقة اختراع در انگلستان واقع شود، مشمول نقض حق قرار گرفته است. 36
لکن این سؤال به ذهن خطور میکند که آیا شرط تحقق نقض در مصداق فروش، فروش انبوه فرآورده میباشد یا اینکه با یکبار فروختن و یک واحد فروختن این نقض محقق میشود؟ آیا میبایست فروختن شغل ناقض باشد یا اینکه اگر به صورت اتفاقی مبادرت به این امر نموده باشد نقض حق اختراع محقق میشود؟
اولاً میبایست به این نکته توجه داشت که فروش مجدد محصول فروخته شده توسط دارنده بلااشکال است و دکترین اتمام حق37 در این خصوص حکومت میکند. ثانیاً تفاوتی نمیکند که فروشندگی شغل ناقض محسوب میشود یا اینکه شغل وی نباشد و به صورت اتفاق به این امر مبادرت نموده باشد.
نکته دیگر که توجه را جلب میکند این است که هر چند مقتضای فروش کسب سود و منفعت میباشد لکن اگر ناقض به علت فروختن دچار ضرر و خسارت گردد نقض حق دارنده به علت فروش محصول محقق شده است. در پاسخ به این سؤال که آیا فروش یک محصول نیز شمول نقض میشود یا خیر؟ به نظر میرسد در خصوص تحقق فروش در این خصوص میبایست به عرف رجوع نمود و اگر فروش یک واحد از نظر عرف یک فروش تجاری محسوب شود جرم نقض محقق شده است لکن اگر فروش یک واحد فروش تجاری محسوب نگردد جرم نقض حق اختراع محقق نگردیده است. اصولاً در کالاهائی که قیمت بالائی دارند یا لوکس هستند حتی با فروش یک واحد جرم محقق میشود لکن در کالاهائی که قیمت ناچیز و بسیار کمارزش هستند و عرفاً فروش آنها به صورت انبوه صورت میگیرد با فروش یک واحد جرم محقق نمیشود.
در خصوص فروش باید به این نکته توجه نمود که تجارت با حق اختراع از حقوق انحصاری دارندة حق اختراع میباشد و همچنین این حقوق انحصاری برای مخترع جهت کسب منفعت پیشبینی شده است و صرف فروش یک واحد اگر در جهت کسب منفعت یا تجارت نباشد نقض حق اختراع تلقی نمیشود.
در خصوص عرضه برای فروش همانطوریکه مسلم است هرگونه نمایش دادن و ارائه دادن محصول نقض حق تلقی نمیشود بلکه صرفاً نمایش محصول جهت فروش محسوب میشود اگر فردی کالای ناشی از نقض را در ویترین مغازه خود به نمایش گذارد و روی آن عبارت «غیرقابل فروش» را درج نماید مرتکب جرم نقض نگردیده است و هر قصد دیگر جهت عرضه جرم نقض محسوب نمیشود مگر اینکه جهت فروش باشد.
روش تجارت عصر حاضر با روشهای سنتی متفاوت است سابقا هر فردی که قصد فروش محصولی را داشت اقدام به عرضه محصول از طریق مغازه مینمود البته این روش سنتی با توجه به محصول متفاوت بوده لکن تجارتهای مدرن به روش سنتی عمل نمیکنند بلکه بیشتر از طریق تبلیغات و از طریق الکترونیکی اقدام به فروش محصول مینماید لذا در صورتی که شخص بدون اجازة دارنده با نمایش محصول از طریق تلویزیون یا مطبوعات یا اینترنت اقدام به عرضه محصول جهت فروش نماید وی مرتکب نقض حق شد و قابل پیگرد خواهد بود.
الف ـ 3) ذخیره به قصد عرضه برای فروش، فروش یا استفاده از فرآورده:
ذخیره به معنای انبار کردن، پسانداز کردن، میباشد.38 هر نوع ذخیره نموده نقض تلقی نمیشود بلکه صرفاً ذخیره جهت عرضه برای فروش، فروش یا استفاده از فرآورده نقض تلقی خواهدشد.
اثبات قصد شخص از ذخیره به عهدة دارندة حق میباشد و صرف اثبات ذخیره کردن موجب محکومیت شخص نخواهد شد بلکه دارنده میبایست ثابت کند که هدف از شخص از ذخیره نموده اهداف ذکر شده میباشد اوضاع و احوال حاکم بر موضوع میتواند قاضی را در احراز قصد شخص ذخیره کننده یاری نماید.
سؤال که مطرح میشود این است که آیا قصد شخص ذخیره کننده میبایست فروش و عرضه برای فروش یا استفاده باشد یا اینکه این اوصاف به کالا مربوط است و نه به شخص؟ در صورتی که اوصاف به کالا مربوط باشد ذخیره توسط هر شخص جرم محسوب میشود چه انباردار باشد و چه صاحب و صرفا اطلاع وی از جریان جهت محکومیت وی کافی است لکن اگر منظور از قصد صرفا قصد شخص ذخیره کننده باشد اگر شخص صرفاً مبادرت به انبار نمودن کالا نماید و هدف وی عرضه برای فروش یا فروش محصول یا استفاده از آن نباشد بلکه کالاها را برای اهداف مذکور برای شخص دیگر ذخیره نماید ناقض محسوب نخواهد شد. و اگر از این امر مطلع باشد به شرط وحدت قصد مباشر و معاون به عنوان معاونت در جرم قابل پیگرد خواهد بود. در صورت منتفی بودن وحدت قصد جرم معاونت در نقض حق اختراع نیز منتفی خواهد بود.
به نظر میرسد قصد ذخیره برای فروش و عرضه برای فروش و استفاده به شخص منتسب است و نه به کالا لذا اگر فردی مبادرت به ذخیره نمودن کالای موضوع گواهی اختراع نماید و کالاها برای شخص وی نباشد و برای دیگری باشد و از هدف شخص توزیع کننده نیز اطلاع نداشته باشد ناقض محسوب نگردد به شرطی که از نظر عرف و قانون ذخیره کنندة کالا ملزم به کشف قصد تودیع کننده نداشته باشد.
سؤال بعدی که به ذهن خطور میکند این است که اگر کالاهای ذخیره شده از دارندة حق اختراع خریداری شده باشد جهت فروش یا عرضه برای فروش یا استفاده از کالا در راستای اهداف خریداری شده ذخیره شود آیا جرم نقض محقق شده است یا خیر؟ به نظر میرسد هرگونه ذخیره کالای ناشی از حق اختراع جرم نباشد بلکه صرفاً ذخیرهای که تحصیل کالا به صورت مشروع نبوده جرم محسوب میشود. اگر کالاها از دارنده حق اختراع به نحو قانونی تحصیل شده باشد ذخیرة آن برای استفاده یا عرضه برای فروش یا فروش جرم نخواهد بود.
بنابراین با تفسیر مضیّق به نفع متهم گفته میشود که ذخیرة کالاهای موضوع نقض حق اختراع جرم است.
به این نکته نیز باید توجه داشته که هر گونه ذخیرهای جرم نقض حق اختراع تلقی نمیشود، بلکه صرفاً ذخیره برای فروش، عرضه برای فروش و استفادة کالاهای ناشی از نقض حق اختراع جرم نقض تلقی و قابل پیگرد است. در صورتی که ذخیره جهت اهداف آموزش باشد به نظر میرسد این نوع ذخیره نقض تلقی نشود.
در رابطه با نگهداری کالا و انبار کردن در صورتی اعمال فوق نقض حق تلقی میگردد که دارای شرایط زیر باشد:
1- برای مقاصد تجاری و انتفاعی باشد. به عنوان مثال نگهداری کالا برای مصرف شخصی یک نمونه از آن کالا عمل تجاوزکارانه نمیباشد.
2- نگهداری برای مقاصد فوق آگاهانه صورت گرفته باشد. به عنوان مثال راننده یا متصدی حمل و نقل که از قصد انتفاعی و تجاوزکارانه مالک کالا خبر ندارد را نمیتوان در کنار مالک به عنوان متجاوز تحت پیگرد قرار داد.39
در برخی از نگاشتهها چنین تلقی شده که ذخیرة محصول اختراعی بدون رضایت صاحب ورقة اختراع بیش از حد معمول و متعارف که با اهداف تجاری و کسب سود و یا حتی به قصد اضرار به دارنده ورقة اختراع صورت گیرد از مصادیق نقض حق انحصاری مخترع محسوب و موجب مسئولیت مدنی خواهد بود.40 در حالیکه این تفکر با تئوری اتمام حق41 و استیفاء حق42 معارض میباشد. دارندة حق اختراع پس از انتقال کالای موضوع حق اختراع دیگر حق مادی نسبت به آن ندارد و حق هر گونه تعقیب از وی ساقط است.
احراز دکترین استیفاء صرفاً با فروش محصول اختراعی توسط دارندة حق اختراع نمیباشد، بلکه امکان دارد اولین فروش از طریق اعضای یک گروه اقتصادی، نماینده یا توزیعکننده، مجوزگیرندگان، مجوز اجباری و یا صور دیگر احراز شود.43
الف ـ 4) واردات غیرمجاز:
مطابق مادة 15 قانون اختراعات مصوب سال 1386 از جمله مصادیق بهرهبرداری واردات محصول و فرآوردة ناشی از فرآیند باشد اگر چنین حقی برای صاحب ورقة اختراع شناخته نشود با توجه به اصل اعتبار سرزمین اختراع و اینکه اختراع فقط در کشوری که به ثبت رسیده است قابل حمایت است ممکن است متجاوزین محصول اختراعی را در کشوری که اختراع در آنجا به ثبت نرسیده و قابل حمایت نیست بسازند و سپس وارد کشوری که اختراع به ثبت رسیده نمایند. دکترین اتمام حق و واردات غیرموازی از جمله استثناء بر حقوق انحصاری واردات تلقی میشود.
اگر چه واردات موازی میتواند نتیجه اعمال دکترین «اتمام حق» در سطح منطقهای یا بینالمللی باشد لکن با توجه به اهمیت موضوع میتوان آن را به عنوان یکی از استثناءهای مهم بر حقوق انحصاری صاحب ورقة اختراع تلقی کرد.
بنابراین چنانچه به عنوان مثال یکی از اعضای سازمان جهانی تجارت، اصل «اتمام حق» را پس از اولین عرضه در بازاری غیر از بازار داخلی خود اعمال نماید در واقع حقوق دارندگان حق مالکیت معنوی در داخل کشور خاتمه یافته تلقی میگردد. به عبارت دیگر، عرضه کالا و خدمات حاوی حقوق مالکیت معنوی غیر از بازارهای داخلی این بحث وضعی را در پی خواهد داشت که دارندگان حقوق مالکیت معنوی کالا و خدمات مربوط در داخل از دریافت هر گونه حق دیگری نسبت به آنها ممنوع میگردند. بنابراین، چنانچه همان کالا و خدمات پس از عرضه بینالمللی به کشور متبوع دارندة حق مالکیت معنوی وارد گردد، این واردات کاملاً قانونی و مجاز بوده و از آن به عنوان واردات موازی یاد میگردد و در همین راستا تجارت اینگونه کالاها نیز «تجارت موازی» میباشد زیرا کالاها و خدمات مربوط که وارد میشوند مورد صادرات نیز قرار میگیرد.44
حق انحصاری واردات علاوه بر محصول اختراعی، ناظر به اختراع فرآیند و روش ساخت نیز میباشد، در واقع در مورد اخیر مسأله شناسایی حق واردات به عنوان حق انحصاری به منظور حمایت از حقوق مخترع از اهمیت فوقالعادهای برخوردار است زیرا به عنوان مثال اگر در کشور (الف) گواهینامه اختراع راجع به فرآیند و روش ساخت یک محصول صادر شده باشد، هر گاه شخصی با استفاده از فرآیند مزبور در کشور (ب) مبادرت به عملیات ساخت نموده و آن را وارد کشور الف (محل ثبت) کند، مسلمآً اقدامات انجام شده در کشور (ب) که خارج از قلمرو کشور محل ثبت صورت گرفته است، مشمول اعمال نقض نخواهد شد زیرا محصول تولید شده که وارد و توزیع میشود تحت پوشش حق اختراع اعطاء شده در کشور (الف) نیست، چون که حق اختراع تنها راجع به طریق ساخت است و از سوی دیگر استفاده از آن روش ساخت در کشور (الف) محقق نشده است. در نتیجه دارنده گواهینامه ثبت اختراع در کشور (الف) با این واقعیت روبرو خواهد شد که کالای ساخته شده با استفاده از روش ساخت ثبت شده وی و توسط شخصی که رضایت صاحب ورقه اختراع را تحصیل نموده است به بازار عرضه شد. و نهایتاً موجبات نقض حق و تضییع حقوق صاحب ورقة اختراع را فراهم آورده است.45
الف ـ 5) استعمال غیرمجاز:
مطابق مادة 15 قانون ثبت اختراعات، علایم تجاری و طرحهای صنعتی مصوب 1386 مطلق استفاده از محصول یا فرآورده ناشی از فرآیند نقض حق اختراع تلقی گردیده است.
در قوانین ملی کشورها در رابطه با نقض حق در این فرض شرایطی پیشبینی شده است. در حقوق انگلیس برخلاف موارد تجاوز به محصول اختراعی، در این فرض وجود حداقلی از عنصر معنوی برای تحقق عمل ناقض حق اختراع ضروری است. بدین مفهوم که متجاوز میبایستی از وجود یک حق اختراع در مورد فرآیند مورد نظر اطلاع داشته باشد و یا اینکه برای یک فرد معقول و متعارف در همان اوضاع و احوال واضح و آشکار باشد که استعمال چنان فرآیندی موجب نقض حق اختراع خواهد بود و چون احراز وجود این عنصر روانی شرط تحقق تجاوز است لذا این وظیفه برعهدة مدعی است که وجود آن را اثبات نماید و لذا برخلاف تجاوز به حق اختراع در مورد کالاها در اینجا مسئولیت متجاوز «مطلق» نبوده بلکه «مقید» میباشد.46
به نظر میرسد منظور از استفاده از اختراع مطلق استفاده نباشد بلکه استفاده تجاری از اختراع نقض حق تلقی شود زیرا:
اولاً با در نظر گرفتن سایر مصادیق ذکر شده قبل از استفاده برای بهرهبرداری از اختراع به این نتیجه میتوان نائل شد که منظور مطلق استفاده نباشد بلکه صرفا استفادة تجاری از حق اختراع نقض تلقی شود.
ثانیاً هدف اصلی حقوق مالکیکت صنعتی، حمایت از حق اختراع به لحاظ آثار اقتصادی آن است چون دارندة حق اختراع جهت دستیابی به حق اختراع هزینههای زیادی مصرف نموده است و از طرفی این حق دارای آثار اقتصادی میباشد لذا میبایست از طریق قانون مورد حمایت واقع شود تا مخترع اشتیاق به هزینه نمودن جهت
