صادرات جهانی کالاها و خدمات در سال 1998 حدود 7 هزار میلیارد دلار بوده است که از این مبلغ 500 میلیارد دلار صرف تهیه و مبادله اسناد مربوطه گردیده است(باجاج50،1999؛908 ).
– به عبارت دیگر حدود 7 درصد از ارزش مبادلات جهانی را هزینه تهیه و مبادله الکترونیکی اطلاعات به جای روش سنتی مبتنی بر کاغذ بین 21 تا 70 درصد صرفهجویی در هزینه فعالیت های مختلف تجاری صورت میگیرد. بدین ترتیب با الکترونیکی کردن مبادلات میتوان حدوداً بین 5/1 تا 5 درصد از هزینه مبادلات را صرفه جویی کرد(سیاست تجارت الکترونیکی ایران، 1383؛1).
البته لازم به ذکر است که مطرح شدن مسائلی چون حفاظت از حریمشخصی افراد، حفاظت از مالکیت افراد، مسائل مالیاتی وگمرکی در اینترنت و… ایراداتی جدی را در تجارتالکترونیکی وارد ساخته است. به عنوان مثال در سال 1999 نسبت درآمد گمرکی ناشی از واردات محصولاتی مانند فیلم، موسیقی، نرم افزار، کتاب، نشریات و بازیهای رایانهای در کشورهای توسعهیافته و درحالتوسعه به ترتیب 4/0 و 16/0 کل درآمد گمرکی بوده است که با فراهم شدن امکانات خرید و دریافت محصولات دیجیتالی شده مذکور از طریق اینترنت، درآمد گمرکی کشورها از این محل کاهش خواهد یافت (سوسان51،2002؛907).
– به عبارت دیگر با جایگزینی تجارتالکترونیکی به جای تجارتسنتی، در واحدهای گمرکی و مالیاتی کشورها در برخی از بخشها کاهش خواهد یافت. همچنین به دلیل وجود هکرها، امکان افشای اطلاعات مالی محرمانه افراد و شرکتها نیز در اینترنت وجود دارد.
– تجارتالكترونيكى اطلاعات كامل و گستردهاى درمورد هركالا دراختيار خريداران و فروشندگان قرارمى دهد كه بهدست آوردن چنين اطلاعاتى در دنياى واقعى ارزش تجارى بسيارى دارد، اما بدون صرف هزينه و زمان امكان نخواهدداشت.
– امكان ايجاد ارتباط با همه افرادى كه براى تكميل فرايند بازرگانى لازم است از طريق ایمیل، چت ،ویس و غيره.
– حذف واسطهها يكى ديگر از باارزشترين هداياى تجارتالكترونيك به خريداران است كه باعث كاهش بىسابقه قيمتها خواهدشد كه اين كاهش قيمت ۱۵ تا ۵۰ درصد خواهدشد و به علاوه سبب كاهش زمان مبادلات نيز مىشود.
– با تجارتالكترونيكى مىتوان طيف گستردهاى ازتوليدكنندگان را زيرپوشش قرارداد و امكان چانه زنى بيشترى در مبادلات تجارى بهدست آورد كه در تجارت سنتى به دليل محدوديتهاى جغرافيايى امكان چنين امرى ميسر نيست.
– امكان عرضه وفروش محصول از سوى توليدكنندگان به بازار تمام كشورها و اين به معناى امكان جهانى شدن فروشندگان با صرف كمترين هزينه ممكن و امكان بازاريابى وسيع تر است.
– امكان خريد محصولات سفارشى و مطلوب خريداران از ديگر مزاياى تجارتالكترونيكى است. به اين معنا كه شما در خريد يك محصول ويژگىهاى موردنظر خود را به فروشنده انتقال مىدهيد و فروشنده نيز در صورت امكان محصول را با توجه به خواستههاى شما توليد مىكند و دراختيار شما مىگذارد. هماكنون اين روش فروش در محصولات صنعتى رواج بيشترى يافته است، درحالى كه در سالهاى اوليه تنها در مورد محصولات سادهاى مانند ساعت، كتاب و غيره امكان تحقق چنين امرى وجودداشت.
– ايجاد نوسانات جديد اقتصادى از ديگر مزاياى تجارت الکترونیکی است. چنين مؤسسات نوپايى توانايى رقابت و در مواردى امكان سبقت گرفتن از شركتهاى كهنه كار را دارند.
– كاهش هزينههاى ناشى از اشتباههاى انسانى و ايجاد امكانات بهتر براى مديريت در سطح شركتها.
– افزايش سرمايهگذارى و اشتغال در بخشهاى درگير با تجارتالكترونيكى.
– امكان گسترده شدن و افزايش تعداد خريداران و فروشندگان در اين نوع از بازار فراهم مىشود. با وجود تعداد زياد خريداران وفروشندگان امكان رقابت كامل در بازار فراهم خواهد شد و هيچ يك از خريداران و فروشندگان نمىتوانند اثرى برروى شرايط و قيمت بازار داشته باشند.
– تجارتالكترونيكى سبب تحولى در شيوههاى كسبوكار خواهد شدكه اين تحول با افزايش شديد مقياس توليد، كاهش هزينههاى مبادله، كاهش هزينههاى توزيع، افزايش رقابت و… همگى سبب كاهش هزينههاى توليد شده و خود سبب افزايش رفاه اجتماعى خواهد شد.
– در بازار كسب و كار الكترونيكى، ادامه حيات شركتها و مؤسسات به ميزان خلاقيت و نوآورى شركت در مراحل مختلف توليد و توزيع وابسته است و هر شركتی كه نوآور و خلاق باشد، گوى سبقت را از ساير رقبا خواهد برد و اين خلاقيت به كل بازار سرايت مىكند و محركى براى چرخه اقتصادى جامعه خواهدشد.
2-14-1- مزاياي تجارات الكترونيك براي كسب و كارها:
در محيط تجاري رقابتي و دایماً در حال تغيير امروز، كسب وكارها ديگر نمي‌توانند بر يك بازار ثابت و پايدار براي محصولات خود متكي باشند. آنها بايد در زمينه كيفيت، قيمت و خدمات پس از فروش با رقبايي كه روز به روز در حال افزايش هستند رقابت نمايند. براي موفقيت در بازار آنها نه تنها بايد قيمتها را پايين آورند بلكه بايد تغييرات عمده بيشتري را در روشهاي توليد، روابط تجاري و حتي فرهنگ سازماني خود به عمل آورند. وجود يك بازار الكترونيكي در اينترنت به نحو بارزي موجب افزايش بهره‌وري و رقابت بين شركتها اعم از توليدكننده و مصرف‌كننده می‌گردد. در ادامه به مزاياي استفاده از تجارت الکترونیک اشاره شده است:
2-14-1- 1- كاهش قيمت خريد مواد اوليه: خريد مواد اوليه و يا خدمات براي يك شركت مي‌تواند فرآيندي پيچيده و چند مرحله‌اي باشد. در ابتدا خريداران بايد توليدكنندگان را پيدا كرده و مشخص كنند كه مقدار مورد نياز كالا، زمان تحويل، كيفيت و قيمت مناسب است يا خير؟ به محض اينكه توليدكننده‌اي انتخاب شد نقشه‌ها و اطلاعات با جزیيات كامل براي توليدكننده فرستاده مي‌شود تا محصول مورد نظر كاملاً با مشخصات مورد نظر مشتري تطابق داشته باشد. با فرض اينكه محصول نمونه، مورد قبول قرار گرفته و خطوط توليد آماده هستند خريدار، سفارش خريد براي مقدار مشخصي از كالاها را مي‌فرستد و …. پيش از اين شركتهاي بزرگ با استفاده از«تبادل الکترونیکی داده52» نيروي كار، هزينه‌هاي چاپ و پست را در مراحل تامين مواد مورد نياز خود كاهشمي‌دادند. .
ماشيني كردن جريان كار براي تامین محصول به اين معنا است كه كارمندان اين بخش وقت بيشتري براي تمركز روي مذاكره به منظور به دست آوردن قيمتهاي بهتر و نيز ايجاد روابط با توليدكنندگان دارند. شركتهايي كه از «تبادل الکترونیکی داده» استفاده مي‌كنند معمولاً 5 تا 10 درصد در هزينه‌هاي خود در بخش خريد صرفه‌جويي مي‌كنند. اینترنت پتانسيلهاي بيشتري براي كاهش اين هزينه‌ها دارند به علاوه اينترنت درها را به سوي انجام معاملات تجاري با توليدكنندگان جديد و نيز توليدكنندگان كوچك كه سابقاً تنها از طريق فاكس يا تلفن ارتباط برقرار مي‌ساختند، مي‌گشايد.
2-14-1-2- كاهش زمان چرخه توليد: چرخه توليد عبارت است از كل زماني كه طول مي‌كشد تا يك محصول ساخته شود. در طي چرخه توليد، هزينه‌هاي ثابت مشخصي كه با ميزان توليد تغيير نمي‌كند و وابسته به زمان هستند، وجود دارد. اين هزينه‌هاي ثابت شامل استهلاك تجهيزات، هزينه‌هاي ساختماني و خدمات رفاهي و هزينه مديريت و سرپرستي مي‌باشد. اگر زمان ساخت يك محصول به جاي 10 روز به 7 روز كاهش پيدا كند، آنگاه هزينه‌هاي ثابت به ازاي هر محصول كمتر مي‌شود چرا كه زمان كمتري صرف شده است. تجارت الكترونيك باعث كاهش چرخه‌هاي زماني شده و اجازه مي‌دهد تا محصولات بيشتر با هزينه مساوي يا كمتر توليد شود. ايجاد ارتباطات الكترونيكي به تامين‌كننده‌ها و مشتريان، شركتها را قادر ساخت تا انتقال و دريافت سفارشهاي خريد به صورتحسابها و رسيدها در زمان بسيار كمتري نسبت به قبل صورت گيرد. برخي از شركتها حتي مشخصات محصولات و نقشه‌ها را در شبكه‌ها به اشتراك گذاشتند تا مراحل طراحي و توسعه محصول تسريع شود.
2-14-1-3- افزايش كاريابي و اثربخشي در خدمت‌دهي به مشتريان: شركتها از اينترنت براي خدمت‌دهي به مشتريان نيز استفاده مي‌كنند. داشتن مشخصات محصولات، پشتيباني فني و ديگر اطلاعات به صورت آنلاین نه تنها باعث صرفه‌جويي از طريق فارغ شدن كارمندان بخش خدمات مشتريان از پاسخگويي به سوالات پيچيده و روابط با مشتري مي‌گردد، بلكه باعث مي‌شود مشتريان راضي‌تر باشند. علاوه بر افزايش رضايت مشتريان، شركتهايي كه از اينترنت براي خدمت مشتريان استفاده مي‌كنند ادعا مي‌كنند كه از طريق انجام سفارشات و پشتيباني فني آنلاین صرفه‌جويي زيادي انجام شده است. .
تحقيقات موسسه فورستر نشان مي‌دهد كه به طور كلي 500 تا 700 دلار براي فرستادن يك كارشناس به محل مورد نظر، 15 تا 20 درصد براي بررسي درخواست مشتري از طريق تلفن و حدود 7 دلار براي انجام اين كار از طريق اينترنت صرف مي‌شود. ساير مزاياي تجارت الكترونيك براي موسسات تجاري به شرح زير مي‌باشد: كاهش هزينه‌هاي انبارداري، كاهش هزينه‌هاي بازاريابي، كاهش هزينه‌هاي فروش، حذف واسطه‌گري، ايجاد كانالهاي جديد فروش محصولات و افزايش تقاضا و…
2-14-2- مزاياي تجارت الكترونيك براي مصرفكنندگان:
موسسات تجاري به منظور افزايش بهره‌وري، كاهش هزينه‌ها و بالا بردن كيفيت خدمت مشتريان، بر روي تجارت الكترونيك سرمايه‌گذاري مي‌كنند. مشتريان نيز جذب خريد از طريق اينترنت مي‌شوند چون درمي‌يابند كه قدرت انتخابشان به طور حيرت‌آوري افزايش پيدا مي‌كند، اطلاعات بيشتر و بهتري براي خريد بدست مي‌آورند و خريد راحت‌تري انجام مي‌دهند. افراد پر مشغله نيز مي‌توانند در وقتشان صرفه‌جويي كنند. اطلاعات بهتر، انتخابهاي بيشتر و هزينه‌هاي عملياتي كمتر كسب و كارها و مشتريان را به طور همزمان به سمت تجارت الكترونيك سوق مي‌دهد. در ادامه به مزاياي استفاده از تجارت الكترونيك براي مصرفكنندگان اشاره شده است.
2-14-2-1- افزايش امكان انتخاب: تعداد فروشگاههايي كه بر روي اينترنت قابل مشاهده هستند، بسيار بيشتر از مغازه‌هايي است كه حتي در محله‌هاي بسيار پر جمعيت وجود دارند. همچنين بسيار بيشتر از مغازه‌هايي است كه يك مشتري با حد معقولي از رانندگي يا از طريق كاتالوگهايي كه از طريق پست دريافت مي‌شوند، مي‌توانند به آنها دسترسي پيدا كنند. يك مشتري آنلاین مي‌تواند از مغازه‌اي در شهر يا كشوري ديگر و يا حتي از مغازه‌اي كه در شكل سنتي وجود ندارد خريد نمايد؛ روزنامه‌ها مثال روشني در اين زمينه هستند. ساكنين شهرهاي بزرگ نسبت به ساير مناطق به تعداد بيشتري از روزنامه‌هاي ملي و محلي دسترسي دارند، در حالي كه بر روي اينترنت يك خواننده مي‌تواند اخبار هزاران روزنامه در سراسر جهان را مطالعه كند.
2-14-2-2- سفارشي نمودن: اينترنت موجب افزايش قابليت سفارشي نمودن مي‌گردد. برخي كسب و كارهاي اينترنتي بويژه وسايل ارتباط جمعي، در حال حاضر محصولات را كاملاً سفارشی مي‌سازند به طوري كه كاملاً مجزا از ديگر محصولات مي‌شود. خوانندگان آنلاین مي‌توانند تنها اخباري را انتخاب كنند كه مي‌خواهند بخوانند و اين به معناي تحويل كالاي مورد نظر به صفحه وب شخص يا پست الكترونيكي وي مي‌باشد. مشتريان مغازه‌هاي موسيقي قابليت انتخاب CD هاي ضبط شده را دارا بوده و در صورت تمايل مي‌توانند آهنگهاي مورد نظر خود را براي ضبط انتخاب كنند.
2-14-2-3- قيمتهاي كمتر: مصرف‌كنندگاني كه از طريق اينترنت به خريد كالاها اقدام مي‌كنند معمولاً 8 تا 30 دلار به ازاي هر معامله پرداخت مي‌كنند كه اين مبلغ در مورد معاملات سنتي تقريبا 80 دلار به ازاي هر معامله به طور ميانگين است. برخي خرده‌فروشان اينترنتي تخفيفهايي را ارایه مي‌كنند، براي مثال برخي فروشندگان آنلاین كتاب، برخي كتابها را تا 40 درصد تخفيف نسبت به قيمت كتاب فروشي‌هاي معمولي ارایه مي‌كنند.
موانع تجارت الكترونيكى:
براى راه اندازى كسب و كار الكترونيكى موانعى وجوددارد كه شامل موارد زير است:
كمبود دانش و فرهنگ استفاده از تجارت الكترونيكى و شبكه اينترنت
لزوم حمايت از حقوق مصرفكنندگان در تجارت الكترونيكى
نبود زيرساخت هاى
