است. به طور کلی می‌توان گفت که، سرمایه فکری یک بسته‌ی دانشی مفید برای سازمانها است.مطالعات انجام گرفته مبین افزایش گاه 60 تا 75 درصدی ارزش سرمایه‌های فکری و دارائی های نامشهود در قیمت سهام شرکتها است.
بررسی چارچوب‌های مختلف طرح شده توسط نظریه پردازان و محققان در حوزه‌ی سرمایه فکری نشان از همبستگی بسیار زیاد در تعریف و شناسایی مولفه‌های سرمایه فکری سازمان دارد. بیشتر تمایزات در نام‌گذاری و باتوجه به مولفه‌های خاص و بارزتر نمودن آنها، نه در سطح کلان تغییر مولفه‌های اصلی و بیشتر از خلال تقسیم مولفه‌های اصلی به دو یا چند مولفه، و یا در سطح زیر مولفه‌های آن صورت پذیرفته است.
يكي از دغدغه‌هاي اصلي پژوهشگران و محققان آكادميك از زمان طرح مفهوم سرمایه فکری، در رويه‌هاي حسابداري در اين جهت است كه چگونه دارایی‌هاي نامشهود از جمله سرمایه فکری در عملكرد شركتها انعكاس يابند و ميزان تأثير آن با چه روش يا مدلي اندازه‌گيري و شناسايي گردد. بر اساس درک ضرورت ایجاد امکان برای سنجش سرمایه فکری در سازمان‌های دولتی و خصوصی، انجمن‌ها و مجامع تلاش‌هایی در راستای ایجاد مدل‌هایی با هدف سنجش سرمایه‌ی فکری آغاز کرده‌اند، و پس از طرح نخستین مدل مرتبط با سنجش سرمایه فکری تا به امروز مدلهای بسیاری مطرح شده است.
پاسخگويي در فرآيند حسابداري نقش بسيار مهم و حياتي دارد. سازمانها و شركتها براي ادامه حيات خود متكي به شبكه‌هاي پيچيده پاسخگويي مي‌باشند، اين شبكه‌هاي پيچيده بر اساس ثبت و گزارش فعاليت كار مي‌كنند. ارزيابي عملكرد كه بوسيله مديريت واحد تجاري جهت تصميم‌گيري و هدف‌گذاري و همچنین برای اشخاص خارج از واحد تجاري جهت تصميم‌گيري و سرمایه گذاری مورد استفاده قرار مي‌گيرد. مسئوليت حسابداراني كه درگير فرآیند اندازه‌گيري عملكرد هستند و همچنين افرادي كه مسئول بررسي صحت اين اندازه‌گيري مي‌باشند، بايد به وضوح توصيف شده باشد بطوريكه مقياسها در سطح بالايي از مسئوليت پذيري تهيه و تأييد شود.
باتوجه به عنوان تحقیق حاضر و مقدمه‌ای که ارائه گردید، در این فصل سعی شده تا مبانی نظری سرمایه فکری، شامل: پیشینه، تعاریف، عناصر تشکیل دهنده، روشهای اندازه‌گیری و گزارشگری آن و همچنین عملکرد مالی و رویکردهای مختلف ارزیابی عملکرد به همراه توضیح معیارهای ارزیابی عملکرد مورد استفاده در این پژوهش مورد بررسی قرار گیرد.
2-2- پيدايش سرمايه فكري
نخستین تلاشها مرتبط با مفاهیم سرمایه فکری مرهون مطالعات فریتز مچلاپ3 در سال 1962 میلادی است. اما به لحاظ تاریخی ابداع مفهوم سرمایه فکری به سال 1969میلادی، اقتصاددانی به نام کنت گالبرایس4نسبت داده می‌شود. هرچند در این میان نباید تلاشهای جیمز تابین در نیمه‌ی دوم قرن گذشته را نیز فراموش کرد که برای اولین بار مدل مبتنی بر نسبت او-کیوی تابین- توانست ابزاری را در اختیار سازمانها قرار دهد تا عملکرد اثربخش سرمایه‌ی فکری سازمان را مورد بررسی قرار دهند. در نتیجه‌ی این تلاشها، ادبیات سرمایه‌ی فکری به سرعت در مسیر توسعه‌ی سازمانی قرار گرفت. اما با بررسی دقیق تری شاید بتوان گفت که مفهوم سرمایه‌ی فکری از دهه‌ی هشتاد میلادی نظر عمومی نظریه‌پردازان را به خود جلب نمود و از دهه‌ی نود میلادی به طور گستره‌تری مورد توجه سازمانها قرار گرفت.
در سال 1980میلادی، هیروکی ایتامی5 کتاب خود را پیرامون ارزش‌گذاری و تحرک‌بخشی به دارایی‌های نامشهود با تکیه بر مفاهیم سرمایه فکری به رشته تحریر درآورد و به زبان ژاپنی انتشار داد. جالب این‌جاست که این کتاب تا سال 1987 میلادی به زبان دیگری ترجمه نشد. درسال 1981 میلادی محققی به نام برایان هال6، شرکتی را با هدف امکان تجاری سازی نوآوری ایجاد کرد. در سال1986 میلادی دو اتفاق مهم در عرصه‌ی تحقیقات پیرامون سرمایه‌ی فکری رخ داد. یکی از این دو اتفاق مهم، انتشار کتابی با عنوان «شرکت[مبتنی بر] دانش فنی»، با تمرکز بر مدیریت دارایی‌های نامشهود در سازمان توسط کارل اریک سویبی بود. اتفاق دیگر انتشار مطالب دیوید تیس با محوریت بررسی استخراج و اکتساب ارزش از خلال نوآوری در سازمان بود. درسال 1988میلادی، سویبی برای اولین بار معرفی سرمایه‌ی دانشی پرداخت، این موضوع مقدمه‌ای بود بر کارهای وسیع تری که، در سال 1989 با انتشار کتاب ترازنامه‌ی نامشهود و معرفی سازمان در قالب سه مفهوم:ساختار داخلی،ساختار خارجی،شایستگی‌های فردی انجامید. در پی این تلاشها به سال 1990 میلادی، سویبی کتاب مدیریت دانش خود را منتشر نمود.یکی دیگر از اتفاقات مهم در پایان دهه‌ی هشتاد میلادی تحقیقی است که پاتریک سالیوان در مورد نوآوری تجاری انجام داده است(خاوندكار و همكاران،88 ).
دهه نود میلادی را می‌توان سرآغاز توجه جدی سازمانها به مفاهیم مرتبط با سرمایه‌ی فکری که حاصل نتایج مطالعات نظریه‌پردازان و پژوهشگران مختلف در دهه‌ی هشتاد میلادی بود، نامید.
به لحاظ سیر تحول نظری سرمایه‌ی فکری در دهه‌های جاری، می‌توان گفت که امروزه سرمایه‌ی فکری مرحله‌ی نظریه پردازی کلی را سپری کرده و بیشتر به شکلی تخصصی‌تر در قالب مدلهای مدیریت و سنجش مورد توجه قرار گرفته است.
به تأثيرگذارترين تلاشها از دههي هشتاد ميلادي تا دهه گذشته میلادی پيرامون سرمايه فكري در ادامه به صورت خلاصه اشاره شده است.
جدول(2-1)تأثيرگذارترين تلاشها در دههي هشتاد ميلادي پيرامون توسعهي سرمايه فكري(خاوندكار و همكاران،1388)
تاريخ
تأثيرگذارترين تلاش ها
پيش از1980ميلادي
نخستين توجه به مفاهيم مرتبط با سرمايه فكري توسط فريتز مچلاپ (1962)
ابداع واژه ي سرمايه فكري توسط جان كنت گالبرايس(1969)
1980ميلادي
انتشار كتاب تحرك بخشي به دارایی هاي پنهان توسط هيروكي ايتامي
1981ميلادي
افتتاح شركتي به منظور تحقيقات تجاري ارزش نيروي انساني توسط ديويد تيس
1986ميلادي
انتشار كتاب شركت (مبتني بر)دانش فني توسط كارل اريك سويبي
انتشار مطالبي پيرامون اكتساب ارزش از خلال نو اوري توسط ديويد تيش
1987ميلادي
انتشار مقاله ي مديريت دارایي دانش در قرن بيست و يكم توسط دبرا آميدون
انتشاركتاب گسست ارتباطي: رشد و افول حسابداري مديريت توسط توماس جانسون وروبرت كاپلان
1988 ميلادي
انتشار گزارش جديد سالانه و معرفي عبارت سرمايه ي دانشي توسط كارل اريك سويبي
انتشار كتاب عصر فرد گريزي توسط چارلز هندي
1989 ميلادي
انتشار كتاب ترازنامه ي نامشهود توسط كارل اريك سويبي
آغاز تحقيقات پيرامون تجاري سازي نواوري توسط اريك سويبي
جدول(2-2) تأثيرگذارترين تلاشها دردههي نودميلادي پيرامون توسعهي سرمايه‌فكري(خاوندكاروهمكاران،1388)
تأثيرگذارترين تلاش ها
تاریخ
انتخاب ليف ادوينسون به عنوان مدير سرمايه فكري در شركت اسكانديا
1990 میلادی
انتشار كتاب مديريت دانش توسط كارل اريك سويبي
انتشار كتاب پنجمين فرمول، فنون و تجربيات عملي سازمان يادگيرنده توسط پيتر سنگه
انتشار اولين مقاله از مجموعه مقالات نيروي فكر در مجله ي فورچن توسط توماس استوارت
انتشار كتاب انقلاب ارزش دانش يا تاريخ اينده توسط تايچي ساكايا
1991 میلادی
انتشار مقاله اي شركت دانش پديد توسط ايكوجيرا نانوكا
انتشار دومين مقاله از مجموعه مقالات نيروي فكر در مجلهی فورچون توسط توماس استوارت
انتشار كتاب رهبري و دانش جديد :اكتشاف نظم در بي نظمي جهان توسط مارگات ويتلي
انتشار مقاله اي كارت امتيازي متوازن توسط روبرت كاپلان و ديويدنورتون
1992میلادی
انتشاركتاب‌كسب‌وكارهوشمند:پارادايم دانش پايه وخدمت پايه براي صنعت توسط جيمز برایان كووين
ابداع مفهوم سرمايهي مشتري توسط هوبرت سينت اونگ
1993میلادی
برگزاري اولين گردهمايي گروه ميل ولي
انتشار مقاله‌اي سرمايه فكري در مجلهي فورچون توسط توماس استوارت
برگزاري گردهمايي مديران سرمايه فكري به ميزباني ليف ادوينسون،گوردون پتراش و پاتريك‌سوليوان
1994میلادی
معرفي ابزار تانگو توسط شركت كلمي
انتشاركتاب عصر شبكه :اصول سازماني قرن بيست ويك توسط جسيكا ليمپاك وجفري استمپس
برگزاري دومين گردهمايي گروه ميل ولي انتشار اولين گزارش عمومي سرمايه فكري توسط شركت اسكانديا
1995میلادی
برگزاري سمپوزيوم پيرامون سنجش داراييهای نامشهود فكري توسط كميته بورس و اوراق بهادار ايالات متحده
شروع پروژهي تحقيقاتي پيرامون اقلام تحقيقاتي پيرامون اقلام نامشهود در دانشگاه نيويورك توسط باروخ لو
انتشار كتاب امتياز استفاده از انحصار فناوري توسط راسل پار و پاتريك سوليوان
آغاز به كار لابراتور سرمايه فكري در شركت اسكانديا به مديريت ليف ادوينسون
1996میلادی
انتشار اوليه گزارش سرمايه فكري ملي توسط كارولين استنفلد
انتشاركتاب ثروت جديد سازماني، مديريت و سنجش دارایيهاي دانش پايه توسط كارل اريك سويبي
كتاب سرمايه فكري، آزاد سازي ارزش شركت ازطريق شناسايي نيروي فكري پنهان توسط ادوينسون ومالون
انتشار كتاب سرمايه فكري،ثروت جديد سازماني توسط توماي استوارت
1997میلادی
برگزاري كنفرانس پيرامون سنجش سرمايه فكري موسسه هوور
دفاع از اولين پايان نامهي دكتري جهان پيرامون سرمايه فكري توسط نسك بونتيس
برگزاري گرده همايي پيرامون مالكيت فكري در كاليفرنيا به ميزباني پاتريك سوليوان، ادوينسون و پتراش
انتشار كتاب سود افريني از سرمايه فكري،اكتساب ارزش از نواوري توسط پاتريك سوليوان
1998میلادی
اولين كنفرانس گستردهي دانشگاهي پيرامون سرمايهي فكري در دانشگاه مك مستركانادا توسط بونتيس
برگزاري اولين كنفرانس پيرامون حسابداري سرمايه فكري توسط باروخ لو
اغاز پروژهي پيرامون سنجش سرمايه فكري توسط دولت دانمارك
1999میلادی
انتشار مجموعه محاسبات متوازن دانش توسط وزارت اقتصاد هلند
جدول(2-3) تأثيرگذارترين تلاشها دردههي گذشته ميلادي پيرامون توسعهي سرمايه‌فكري(خاوندكاروهمكاران،1388)
تأثيرگذارترين تلاش ها
تاریخ
انتشار اولين شمارهی مجله سرمايه فكري
2000میلادی
انتشار اولين رهنمود حسابداري سرمايهي فكري توسط دولت دانمارك
انتشار مجموعه مطالعات پيرامون سرمايه فكري در مالزي توسط نيك بونتيس
انتخاب ليف ادوينسون به عنوان اولين استاد تمام در حوزه ي سرمايه فكري در دانشگاه لوند
2001میلادی
انتشار اولين گزارش كلان دارائیهاي نامشهود توسط اتحاديهي اروپا
انتشار كتاب اقلام نامشهود،مديريت،سنجش و گزارشدهي توسط باروخ لو
انتشار كتاب مديريت استراتژيك سرمايهي فكري و دانش سازماني توسط چون وي چو و بونتيس
2002میلادی
انتشار كتاب مديريت سرمايه فكري : ابعاد سازماني،استراتژيك و خط مشي توسط ديويد تيس
انتشار كتاب ابرشاه راه نواوري : فراچنگ آوري سرمايه فكري براي مزيت مشاركتي توسط آميدون
انتشار كتاب دارایی‌هاي نامشهود :ارزش ها،سنجش و ريسك توسط جان هند و باروخ لو
2003میلادی
انتشار كتاب سرمايهي فكري در سياستهاي قرن بيستويكم توسط سيمور ايتزكف
انتشار مجموعهي دارایی‌هاي فكري ارزشگذاري و سرمايهسازي توسط كميسيون ملل متحد اروپا
انتشار مديريت دانش و فضاهاي شبكهاي توسط آلفرد بيرلي، سونجا فالك و دانيل ديمر
انتشار كتاب درامدسازي از سرمايه فكري به مثابهي پيشران ارزش سهام داران توسط اوليور پفيل
2004میلادی
انتشار بنگاههاي دانشگرودانش بر توسط متس آلووسون
كتاب معنابخشي به سرمايهي فكري: طراحي رويهاي براي ارزشگذاري اقلام نامشهود اندريسن
برگزاري كنفرانس پيرامون سرمايه فكري جوامع در اقتصاد دانش پايه توسط بانك جهاني
2005میلادی
انتشار كتاب چشم اندازي بر سرمايه فكري توسط برنارد مار
انتشار كتاب سرمايه فكري براي جوامع: كشورها،مناطق و شهرها توسط بونفور و ليف ادوينسون
انتشار پيش نويس استانداردهايي پيرامون ارزشگذاري دارايي نامشهود و ارزشگذاري
مالكيت فكري توسط جامعه ي ارزيابان آمريكا
انتشار كتاب مديريت سرمايه فكري در عمل توسط گوران روس،استپان پيك و ليزا فرنستورم
2006میلادی
آغاز به فعاليت تيمي تحت نظارت كميته ي بين المللي استاندارد هاي ارزش گذاري با هدف
