نگیرد می تواند سبب ایجاد مشکل تراکم و توسعه نامتوازن شهر ها شود (جمالی نژاد،1391: 95-97).
11-2-2- جاذبه های گردشگری مذهبی
در يك تقسيم بندي كلي جاذبه هاي مذهبي را مي توان به هشت دسته تقسيم نمود
1- مساجد 2- امام زاده هاو بقعه ها 3- آرامگاه ها و قبور 4-تكيه ها و حسينيه هاي قديمی
5- آتشكده ها و آتشگاه ها 6- صومعه ها و خانقاه ها
كه هريك از اين جاذبه هاي مذهبي مي توانند داراي بعد محلي، منطقه اي، فرا منطقه اي، ملي و بين المللي باشند.
12-2-2- عرضه و تقاضای گردشگری
تقاضاي فردي محصولات گردشگري عموماً با تصميمات سختي همراه است زيرا مصرف كننده در چند سطح به انتخاب دست مي‌‌زند كه لزوماً متوالي نيستند. ميزان تقاضاي كل هر محصول گردشگري را تنها هنگامي مي‌‌توان به درستي مورد بررسي قرارداد كه نتيجه اين تصميمات فردي تقاضا روشن شده باشد. در اين جا، انتخاب هاي اساسي زير مورد بررسي قرار خواهد گرفت :
نوع گردشگري : اولين و شايد ساده‌‌ترين انتخاب ( به غير از انتخاب بين خريد يا عدم خريد) اين است كه چه نوع گردشگري انجام گيرد. در بعضي موارد وضعيت عدم انتخاب پيش مي‌‌آيد. مانند مسافرت كاري براي فروش محصول، تشرف به زيارت، حضور در رويداردهاي ورزشي و شركت در مراسم ازدواج. درجه تعهد و التزام، تضمين را مشخص مي‌‌كند.
مقصد : انتخاب دوم، انتخاب مقصد است. مقصد مي‌‌تواند يك مكان ( چند مكان به عنوان بخشي از يك تور) يا حتي مقصدي متحرك مانند كشتي مسافربري باشد. تقاضاي فرد به تكنولوژي مصرف در مقصد بستگي دارد. منظور از تكنولوژي مصرف اين است كه مقصد چگونه مشخصه هاي لازم براي حداكثر شدن مطلوبيت گردشگر را عرضه خواهد كرد. درجه جانشيني مقصدها با يكديگر به مشابهت مشخصه هاي آنها بستگي دارد.
شيوه سفر : گردشگر در سومين انتخاب بايد شيوه سفر را برگزيند. نوع و مقصد سفر غالباً شيوه سفر خاصي را تحميل مي‌‌كند يا يك شيوه را تنها انتخاب ممكن قرار مي‌‌دهد. اما گاهي سطوح مطلوبي از سرعت، راحتي، آسايش، ايمني سفر و غير آن وجود دارد كه قيمت شيوه سفر بهينه يا مدت زماني كه گردشگر براي سفر كردن در اختيار دارد قيد اصلي در برابر دستيابي به آن است. براي بعضي گردشگران خود سفر يا به عبارت ديگر عزيمت از نقطه‌‌اي به نقطه ديگر ( نه سفر يك روزه، سير و سياحتي، كه در واقع بيشتر به شكل يك جاذبه است تا جابجايي) مطلوبيت بسيار زيادي در بر دارد. براي گردشگران ديگر وقت و پول صرف شده براي سفر هزينه‌‌اي است كه حتي الامكان بايد كمتر شود.
شيوه سفر مي‌‌تواند چند نوع وسيله را در بر گيرد. براي مثال، در حالي كه تا كسي تنها وسيله‌‌اي است كه گردشگر با آن مي‌‌تواند از فرودگاه مقصد به هتل يا مسافرخانه برود و اثاثه‌‌اش را نيز ببرد وي مي‌‌توانست اتومبيل شخصي خود را تا فرودگاه براند و در آنجا پارك نمايد. بنابراين، تقاضاي سفر استفاده از پايانه ها و محوطه هاي پاركينگ را نيز در بر مي‌‌گيرد كه مشخصه‌‌ها و قيمتشان بايد مد نظر قرار گيرد.
انتخاب اقامتگاه و جاذبه ها : انتخاب اقامتگاه همچون شيوه سفر ممكن است با توجه به ساير تصميمات گردشگر از پيش معين شده باشد. تماشاي بيابان ممكن است مستلزم چادر زدن در بيابان باشد، مسافران كاري احتمالاً بايد در يك هتل اقامت كنند كه يا شركتشان قرار داد بسته و ممكن است به عنوان قسمتي از سفر براي ديدن دوستان و بستگان التزام به تأمين اقامتگاه وجود داشته باشد. براي عده‌‌اي از مردم به دست آوردن خانه دوم يا مشاركتي ( يا حتي كاروان تفريحي) آنان را از استفاده از آن در هر فرصت تعطيلاتي باز مي‌‌دارد، حتي اگر عده‌‌اي گاهي اوقات از اقامت عادي در جايي ديگر مطلوبيت بيشتري به دست آورند. اقامتگاه يك بسته بزرگ از مشخصه هاي ملموس و خدماتي را شامل ميشود كه اغلب به مراتب بيشتر از وسايل حمل و نقل با نيازهاي مصرف كننده قابل تطبيق است. در هنگام معامله با عرضه كننده، اجزايي چون ترتيبات غذايي، اتاق عمومي دلپذير، تلويزيون و تعداد تختهاي اطاق مي‌‌تواند انعطاف پذير باشد. در اين مورد، مشخصه هاي ديگر كه ثابت هستند ( مانند مكان اقامت) و قيمت متغيرهاي اصلي مؤثر بر تقاضا خواهند بود. چون احتمال مي‌‌رود هزينه هاي اقامت بزرگترين جزء كل هزينه هاي مقصد باشد، پس قيمت نسبي اقامتگاه اغلب مي‌‌تواند تصورات گردشگر از مقصد و در نتيجه، تقاضاي وي را تحت تأثير قرار دهد.
جاذبه ها و اقلامي چون سوغاتي شايد ساده‌‌ترين تقاضا را در ميان محصولات گردشگري داشته باشند. در اكثر موارد، محصول مورد تقاضا، بخش لاينفك سفر گردشگري است كه خود يك محرك عمده است يا محصول اضافي كه به اختيار، خريداري ميشود.
روش خريداري : روش خريداري آخرين انتخاب عمده مصرف كننده گردشگري است. اين انتخاب علاوه بر تعيين مجراي خرده فروشي مورد استفاده قرار می گیرد.
13-2-2- ارکان تقاضای گردشگری مذهبی
ارکان تقاضای گردشگری بطور کلی در پنج دسته” حمل ونقل ،اقامتگاه، غذا و رستوران ، جاذبه‌ها و خدمات” جای می‌گیرند
حمل و نقل، شاید یکی از تسهیلات مهم برای گردشگران، آسانی ورود به یک کشور یا منطقه باشد تعداد و موقعیت مکانی فرودگاه‌ها، بندرها و توسعه جاده‌ها و دیگر شبکه‌های حمل و نقل از اهمیت اساسی برخوردار است. گردشگران گاهی برای رسیدن به مقصد و بازگشت ازطریق ترکیبی از حمل و نقل هوایی – دریایی یا هوایی – زمینی بهره می‌برند. همچنین معمولاً گردشگران مبادی ورودی – خروجی مختلفی را در بازدید از یک مقصد انتخاب می‌کنند که هر یک از آنها ویژگی‌ها و ساختار خاصی دارند (کاظمی،1385: 26).
غذا و رستوران؛ پس از هزینه رفت و آمد، معمولاً هتل و غذا به یک اندازه مابقی هزینه‌های مسافر را تشکیل می‌دهند و هزینه‌ای که معمولاً مسافران برای غذا صرف می‌کند بین 18 تا 20 درصد کل هزینۀ سفر او را تشکیل می‌دهد. غذا از جمله مواردی است که جهانگرد حتماً به آن نیاز دارد. معمولاً مسافر غذای خود را از محل‌هایی همچون رستوران، هتل، فروشگاه‌های زنجیره‌ای، غذای سریع و کافه تریاها تأمین می‌کند در ایران دیزی‌سرا و قهوه‌خانه را نیز می‌توان به این فهرست افزود. مردم عموماً جذب رستوران‌هایی می‌شوند که کیفیت و طعم غذایی آن متناسب با ذائقه انسان باشد. همچنین قیمت نیز یک عامل تعیین کننده برای تمایل به رفتن به یک رستوران می‌باشد.
خدمات؛ «تأثیر عمده اقتصاد گردشگری، از طریق خدمات و تسهیلات برای مسافران ایجاد می‌شود. رستوران‌ها و خدمات غذایی تسهیلات اسکان و پذیرایی، خدمات حمل و نقل، اردوگاه‌ها، خدمات اطلاع‌رسانی، تسهیلات تفریحی – ورزشی و فروشگاه‌ها، بیشترین میزان اشتغال، درآمد و منبع اخذ مالیات هستند. مجموعه این خدمات معمولاً صنعت خدمات مهمانداری نامیده شده است (یگانگی و باش افشار،1390).
تسهيلات: كه به بخش تجاري (هتل‌ها، مهمانسراها، اردگاه‌هاي تفريحي) بخش خصوصي (اقامتگاه‌هاي خصوصي و ويلاها) و كاروان‌هاي مسافري تقسيم ميشود. در جهان سوم، نسبت به كشورهاي توسعه يافته گرايش كمتري به سمت ايجاد تسهيلات خودگران براي گردشگران وجود دارد و علت آن هم هزينه‌هاي نسبتاً پايين نيروي كار مي‌باشد
خدمات اقامتی: اصطلاحی است برای تهیه تسهیلات خواب و استراحت، با محوریت تجاری که در صنعت گردشگری و مهمان یاری به کار می‌رود،خدمات اسکان و پذیرایی در صنعت گردشگری یکی از پیچیده‌ترین و پویاترین بخش‌های این صنعت است. اقامتگاه چه به شکل هتل‌های چند ستاره، مهمانسرا، مُتل، ویلا، اقامتگاه‌های دسته‌جمعی باید همه جا در دسترس باشد چرا که جهانگرد نیازمند اقامت در محلی برای آسایش و خواب است و حدود یک سوم از هزینه‌های جهانگردان معمولاً صرف اقامت آنان می‌شود.
جاذبه ها: برای جلب گردشگران از کشورها و مناطق مختلف و با انگیزه‌های متفاوت، وجود منابع و جاذبه‌هایی در مقصد ضروری است. همانطور که بدون فراهم بودن امکانات و خدمات لازم جاذبه ها در جلب گردشگران موفق نخواهند بود، به صرف سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری و فراهم آوردن انواع تسهیلات حمل و نقل و اسکان و سایر خدمات، بدون وجود جاذبه‌های مناسب، نمی‌توان به توسعه این صنعت امیدوار بود؛ به همین دلیل جاذبه‌ها و منابع گردشگری را از جمله ارکان اصلی این صنعت می‌دانند (گی چاگ وای،1385: 105) .
14-2-2- فرایند تقاضای گردشگری
تقاضای گردشگری مستلزم انتخاب نحوه گذراندن دوره ای از اوقات فراغت است.این انتخاب ممکن است تحت تاثیر عوامل متعددی قرار گیرد و علاوه بر این تقاضای گردشگری نه تنها به چگونگی و چرایی تصمیم مردم به گردشگری به مردم می پردازد، بلکه شیوه رفتار گردشگران، دلیل انتخاب خاص گردشگری، معنا و مفهوم گردشگری برای آنها و دلیل تعغیر سلیقه آنها در گردشگری را نیز مد نظر قرار می دهد.
به رغم این پیچیدگی، تقاضای گردشگری، به طور خاص مجموعه ای از عوامل متوالی مطرح می شود که بطوره خلاصه عبارتنداز:
مرحله اول:شناسای مشکل/ احساس نیاز مرحله سوم:تصمیم به خرید(سفر)
مرحله دوم:جست وجو و ارزیابی اطلاعات مرحله چهارم:تجربه سفر مرحله پنجم:ارزیابی تجربه
در فرایند تقاضا ممکن است هر مرحله تحت تاثیر متغیر های شخصی و خارجی قرار گیرد، متغیرهای مانند محدودیت های زمانی و مالی، محرک های اجتماعی، تاثیرات رسانه، تصویر و ذهنیت از مقصد، در حالی که هر تجربه مصرف فرایند های تصمیم گیری بعدی را تحت تاثیر قرار می دهد.
البته تقاضای گردشگری رویدادی اتفاقی و یکباره نیست افراد در طول زندگی شان به مصرف گردشگری می پردازند که ممکن است در طی آن همانطورکه گردشگران با تجربه می شوند از یک”نردبان سیر وسفر”بالا بروند. ولی پایه واساس درک مصرف گردشگری، شناسایی عواملی است که می تواند در فرایند تقاضا تاثیر گذار باشد این عوامل عبارتست از: مشوق های تقاضا، تاثیرگذارنده های تقاضا، پالاینده ها/عوامل تعیین کننده تقاضا و نقش ها (شارپلی و تفلر،1391: 56).
15-2-2- قابلیت های گردشگری مذهبی ایران
گردشگری دارای ویژگی های است که می توان آن را به منزله نیروی محرک توسعه اقتصادی در تمام کشورها محسوب کرد. هیچ کشور و منطقه ای یافت نمی شود که فاقد شرایط لازم برای توسعه گردشگری باشد، از این رو همه می توانند از خوان پر نعمت این فعالیت اقتصادی بهره ببرند و از سود حاصل از آن مسائل و مشکلات اقتصادی و اجتماعی خود را رفع نمایند. کشور ایران بدلیل سابقه کهن تاریخی و تمدنی، سکونت اقوام متعدد، ارتباط با همسایگان؛ موقعیت جغرافیای و ویژگی های مذهبی از قابلیت زیادی در جهت جذب گردشگری برخوردار است. سرزمین ایران از دیرباز برای گردشگران، محلی شناخته شده و مناسب بشمار می آمد. گرچه از سیاحان قبل از اسلام به ایران اطلاعات دقیقی وجود ندارد. ولی آن چه مسلم است بعداز اسلام گردشگران زیادی علیرغم وجود مشکلات و فراهم نبودن زیرساخت های ارتباطی لازم به این کشورها آمده اند و عده ای از آنها در مورد این کتاب هایی را نوشته اند و آثاری به نام سیاحت نامه از خود برجای گذاشته اند که از آن جمله می توان به ابن حقول مقدسی، یاقوت حموی، ابن بطوطه، شاردان، تاورنیه غیره اشاره کرد. یکی از گونه های مهم گردشگری که در ایران رواج دارد گردشگری دینی و مذهبی است. توسعه این نوع از گردشگری به دلیل قابلیت های متعدد گردشگری دینی در ایران اعم از وجود اماکن مذهبی ادیان مختلف مانند زرتشت، اسلام، مسحیت و یهود می باشد و این ویژگی به عنوان یکی از پتانسیل های تاثیر گذار می تواند در گسترش گردشگری دینی در ایران نقش مهمی را ایفا نماید.با نگاهی به به زندگی ایرانیان در دوران گذشته می بینیم که رفتن به زیارت بزرگان دینی و سفر به اماکن مقدس و انجام اعمال مذهبی، علیرغم سختی های فراوان پیوسته رواج داشته است. دوریل فرانسوی در سفرنامه خود در مورد سفرهای تفریحی و زیارتی ایرانیان چنین نوشته است:” در دنیا ایران تنها کشوری است که مردمانش با وجود کمبود وسایل به مسافرت می روند، ایرانی ها از دورترین نقاط کشور و به منظور دیدن دوستان به سوی آن کشور
