انعطاف پذيری را برای گردشگری به وجود می آورد.
4. برنامه ريزی : بسط وتوسعه گردشگری که وارد يک چارچوب برنامه ريزی راهبردی محلی وملی شده وتاثيرات محيط زيست را مد نظر قرار می دهد ، پايايی دراز مدت گردشگری را افزايش می دهد.
5. حمايت از نظام اقتصاد محلی : گردشگری که تعداد زيادی از فعاليت های اقتصادی محلی را مورد حمايت وتحت پوشش خود قرار می دهد و ارزش ها و هزينه های محيط زيست را مد نظر قرار می دهد ، علاوه بر حمايت از اين نظام های اقتصادی جلوی انهدام محيط زيست را می گيرد.
6. مشارکت اجتماع های محلی : مشارکت کلی اجتماع های محلی در بخش گردشگری نه تنها به نفع خود آنها ومحيط است بلکه نوع تجربه گردشگری را بهبود می بخشد.
7. مشاوره با افراد ذی نفع وعامه مردم : مشاوره بين صنعت گردشگری و اجتماع ها ، سازمان ها و نهادهای محلی مهم است البته در صورتی که دوشادوش هم کار کنند واختلافات منافع را کنار بگذارند.
8. آموزش خدمه : آموزش خدمه که گردشگری پايدار را وارد روش های اشتغال می کند و در کنار آن استخدام خدمة محلی در تمامی مقاطع ، سبب بهبود کيفيت گردشگری می شود.
9. مسئوليت بازار يابی صنعت گردشگری : از آنجا که بازار يابی ، اطلاعات کاملی را در اختيار گردشگران قرار می دهد ، نه تنها سبب افزايش احترام نسبت به محيط فرهنگی ، اجتماعی وطبيعی نواحی ديدنی می شود ، بلکه رضايت مشتری را نيز افزايش می دهد.
10. انجام تحقيق : پژوهش در حال پيشرفت ونظارت برآن از طريق صنعت با استفاده از تجزيه وتحليل وجمع آوری موثر اطلاعات نه تنها ما را در حل وفصل مشکلات گردشگری ياری می کند بلکه مزايايی را برای مقاصد ، صنعت ومشتريان در بر خواهد داشت.
2-5- مفهوم توسعه پایدار
توسعه پایدار مفهوم جامعی است که همه جنبه های زندگی بشر را در بر می گیرد و اجرای آن مستلزم دگرگونی های وسیع در همه جنبه ها ست. بر این اساس توسعه پایدار را می توان به این شکل تعریف کرد:
فرایندی است که سیاست های طبیعی، اجتماعی، کالبدی، اقتصادی، مالی، تجاری، انرژی، کشاورزی، صنعتی و همه سیاست های دیگر چنان در ان طراحی شده باشد که موجب توسعه ای شود که از نظر اقتصادی، اجتماعی و بوم شناسی پایدار باشد. به عبارت دیگر ،توسعه پایدار به معنای مدیریت و حفاظت از منابع طبیعی و جهت دادن به تحولات اقتصادی و نهادی است ، به ترتیبی که نیازهای حال و آینده به صورت مستمر و پایدار تامین شود. (قدیری معصوم ،مجتبی(1389) ص 40)
توسعه ای که نيازهای زمان حال را برآورده می کند، بدون آنکه توانايی نسل های آينده برای ارضای نیازهایشان مایه بگذارد. به این ترتیب، توسعه ای پایدار است که بهبود زندگی نه فقط نسل حاضر، بلکه نسل های آینده را نیز در نظر دارد. ( زاهدی،شمس السادات،1390)
توریسمی که از نظراکولوژیکی پایدار باشد یعنی به نیازهای فعلی اکوتوریست ها پاسخ دهد و به حفظ و بسط فرصت های اکوتوریستی برای آینده بپردازد و بجای صدمه زدن به اکولوزی در جهت پایداری آن تلاش ورزد، اکوتوریسم پایدار خوانده می شود.
در اکوتوریسم پایدار انگیزه اصلی مسافرت به طبیعت ، دیدار از جذابیت های طبیعی یک منطقه شامل ویژگی های فیزیکی و فرهنگ بومی است و اکوتوریست پس از مشاهده جذابیت ها، بدون اینکه خللی در آنها وارد آورد و به تخریب آنها بپردازد، محل را ترک می کند. به این ترتیب ضمن شناختن فرهنگ، سوابق تاریخی و نمودهای طبیعی منطقه ،شأن و جایگاه اکوسیستم را حفظ کرده ، فرصت های اقتصادی و درآمدزایی را برای مردم محلی ایجاد می کند.( مبانی توریسم و اکوتوریسم پایدار – زاهدی ص 120)
اكوتوريسم پايدار يك رويكرد مديريتي است كه با توجه به هدفهاي ارزشي، اقتصادي و اجتماعي و زيست محيطي با همكاري مسئولان و جامعه از طريق وضع قوانين مناسب و اعمال مؤثر آنها به طور مستقيم و غير مستقيم به حفظ طبيعت بيانجامد (زاهدي، 1385: 119).
2-5-1- تعریف اولیه توسعه پایدار ارائه شده توسط کمسیون برتلند در سال 1987:
توسعه ای را مطرح می کند که نیازهای نسل حاضر را برآورده نماید بدون آنکه توانایی نسل های آینده را برای برآوردن نیازهای خود با خطر رو به رو کند. توسعه پایدار بر حسب زمینه های گوناگون تعاریف متفاوتی دارد. در زمینه توسعه بین الملل، توسعه پایدار رابطه متقابل پیچیده ای است بین جنبه های توسعه اجتماعی، اقتصادی و محیطی. مثلث توسعه پایدار چارچوب مفهومی ساده را در اختیار می گذارد.
توسعه پایدار تعادلی بین اقتصاد، سلامت جامعه و محیط برقرار می کند. مثلث این ایده را بیان می کند که تمام اضلاع (جوانب) به هم وابسته هستند و باید با همدیگر برای ارتقای موفقیت طولانی مدت توسعه عمل کنند.اکوتوریسم می تواند به عنوان شکلی از توسعه پایدار عمل کند اگر همه نواحی مثلثِ توسعه پایدار را شامل شود و منافع را برای نسل حاضر و نسل های آینده به ارمغان بیاورد.
اکوتوریسم و توسعه پایدار این دو از لحاظ تفکری که پشت شان است بسیار به هم نزدیک هستند.برخی از دلالت های پایداری در جنبه های مختلف اکوتوریسم چه اقتصاد، چه جامعه و چه محیط یا ترکیبی از این سه مشاهده می شود.
2-5-2- اصول توسعه پایدار
مصرف صرفه جویانه ی منابع
کاهش سوخت و زباله
نگهداری از تنوع زیستی
توام نمودن گردشگری و برنامه ریزی
حمایت از اقتصاد جامعه محلی
درگیر نمودن جامعه محلی
مشارکت بنگاه ها و مردم
آموزش کارکنان
داد و ستد مسئولانه گردشگری
انجام تحقیقات متعهدانه
وقتی با دقت به این مجموعه اهداف توسعه پایدار نگاه می کنیم متوجه می شویم اکوتوریسم نیز در خالصانه ترین شکل همین اهداف را دنبال می کند. توسعه پایدار فقط به عنوان هدفی از اکوتوریسم نیست بلکه به معنای دستیابی به آن اهداف می باشد. در اکوتوریسم پیشرفته مهم وفادار ماندن به فلسفه توسعه پایدار، حداکثر نمودن اثرات مثبت و در همان حال به حداقل رساندن اثرات منفی است.
2-6 -توسعه پايدار و گردشگري
در سالهاي كنوني توسعة پايدار به عنوان روشي تازه مطرح است كه جوامع مي‌توانند به آن وسيله دربارة سطح زندگي، عدالت اجتماعي و حفظ منابع بينديشند. سه اصل اساسي پايداري عبارتند از:
پايداري زيست محيطي: توسعه با حفظ فرايندهاي زيست محيطي، بيولوژيك، و منابع ذيربط سازگار است.
پايداري عوامل فرهنگي و اجتماعي: توسعه موجب افزايش كنترل انسان بر زندگي خود مي‌شود و توسعه با عوامل فرهنگي و ارزشي كه در اين راه تحت تاثير قرار مي‌گيرند، منافات ندارد و موجب تقويت هويت جامعه مي‌گردد.
پايداري اقتصادي: توسعه‌اي كه از نظر اقتصادي با راندماني بالا انجام مي‌شود، به گونهاي است كه نظارت و كنترل لازم بر منابع اعمال مي‌شود و مي‌توان آن را براي نسل‌هاي آينده حفظ كرد.
گردشگري نيز به مثابه يك فعاليت گسترده انساني اخيراً هدف خود را متوجه از بين بردن عوارض منفي توسعه بي‌رويه گردشگري نموده كه دامنگير محيط و جوامع شده است.(رضائيان،1377، 125)
نقش گردشگري تنها در رشد اقتصادي و ايجاد شغل نيست. بلكه مهم اين است كه «صنعت پايدار گردشگري» چگونه مي‌تواند در سطح كشورها مورد قبول قرار گيرد و كشورها چگونه مي‌توانند وسايل رشد و توسعة اين صنعت را فراهم آورند. مقصود از صنعت پايداري گردشگري و گردشگري عبارت است از تامين نيازهاي كنوني گردشگران و مناطق ميزبان و در عين حال حفظ و افزايش فرصت‌هاي مناسب براي آينده.
در تعريف گردشگري پايدار سه موضوع مهم مورد تاكيد قرار مي‌گيرد كه عبارتند از:
كيفيت گردشگري پايدار، كه مي‌تواند تجربه‌اي با كيفيت بالا به گردشگر يا به مسافر دهد. همچنين باعث مي‌شود كه كيفيت زندگي جامعة ميزبان بهبود يابد و كيفيت محيط نيز حفظ شود.
گردشگري پايدار، دوام منابع طبيعي كه اساس و پاية وجود آن است، و همچنين حفظ و دوام فرهنگ جامعة ميزبان را كه منشأ تجربيات ارزندة آن مي‌شود، تضمين مي‌كند.
گردشگري پايدار، بين نيازهاي صنعت گردشگري، حمايت از محيط زيست و جامعة محلي نوعي تعادل و توازن برقرار مي‌كند. در گردشگري پايدار بين هدفهاي متقابل و مشترك، مسافران، جامعة ميزبان و مقصد يا محلي كه پذيراي اين افراد است نوعي همكاري و اشتراك مساعي به وجود مي‌آورد. در حالي كه در گذشته اين عوامل داراي هدفهاي متفاوت و گاهي متضاد بودند.
2-7-گردشگری پایدار
همانگونه که در خصوص توسعه پایدار طیفی از دیدگاه ها وجود دارد، در زمینه گردشگری پایدار نیز نظرات گوناگونی مطرح است. یک جنبه از معانی گردشگری پایدار اشاره به صنعت پایدار گردشگری دارد. (کوکوسیس و پاپایریس،1996). در این جنبه از گردشگری پایدار، توسعه گردشگری یک گزینه محسوب می شود که از سایر فعالیت هایی که به محیط زیست آسیب می رسانند مانند استخراج معدن و قطع درختان بسیار قابل قبول تر دیده می شود (هولدن، 2000). اما، در این دیدگاه توجه اندکی به اثرات کلی گردشگری بر محیط زیست شده است (هانتر، 1996). هانترشکل دیگری از گردشگری پایدار را مطرح می سازد که او از آن تحت عنوان “گردشگری محیط زیست محور” یاد می کند. در این شکل از گردشگری، یک تجربه با کیفیت گردشگری معادل یک محیط زیست باکیفیت است. در اینگونه از گردشگری، یک تجربه با کیفیت گردشگری معادل یک محیط زیست باکیفیت است. در این گونه از گردشگری پایدار رابطه مستحکمی میان موفقیت گردشگری و حفاظت از محیط زیست وجود خواهد داشت. بر خلاف مثال پیشین از گردشگری محصول محور، در اینجا محیط زیست در اولویت برخوردار است و اشکالی از گردشگری توسعه می یابند که به محیط زیست آسیب وارد نیاورند(هولدن،2000). هانتر همچنین پیشنهاد می دهد که آنراگردشگری نئوتنوس می نامد و در چارچوب آن گردشگری به میزان بسیار کمی و یا در واقع اصلا مجاز نمی باشد. این رویکرد به ویزه در رابطه با مناطق دارای محیط زیست آسیب پذیر مطرح می باشد. پایداری گردشگری دارای ابعاد اقتصادی و سازمانی است، همانگونه که جنبه های اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی نیز دارد.
اینسکیپ یکی از نخستین صاحب نظرانی است که مفاهیم پایداری گردشگری را در زمینه مدیریت و برنامه ریزی گردشگری به کار برد. نظرات او نشان می دهد که چگونه گردشگری پایدار در ابتدای دهه آخر قرن بیستم به بار نشست. اینسکیپ (1991) عنوان نمود فرضیه هایی در رابطه با استفاده عملی از مفهوم گردشگری پایدار وجود دارند که زیربنای این مفاهیم را تشکیل می دهند..
2-8 -اکوتوریسم و پایداری
اکوتوریسم پایدار، توریسمی است که از نظر اکولوژیکی پایدار باشد، یعنی به نیازهای فعلی اکوتوریستها پاسخ دهد و به حفظ و بسط فرصتهای اکوتوریستی برای آینده بپردازد و به جای صدمه زدن به اکولوژی در جهت پایداری آن تلاش ورزد. اصولا ارزش منابع موجود در طبیعت را از دو منظر میتوان بررسی کرد:
1- از منظر انسان به عنوان اشرف مخلوقات،
2- از منظر کلیه موجودات در جهان.
در دیدگاه اول، منابع طبیعی زمانی ارزش دارند که بتوانند مورد استفاده بشر قرار گیرند. در این نگرش، ارزشهای اجتماعی بالاتر از ارزشهای اکولوژیکی قرار میگیرند و بر بهرهگیری از محیط، بیش از حفظ کیفیت آن توجه میشود. در دیدگاه دوم، کل موجودات، مد نظر قرار میگیرند و بر حفظ نظم طبیعت تأکید میشود. برخی از اکولوژیستها بر این باورند که به طبیعت نباید صرفا به عنوان ابزاری که نیازهای بشری را ارضا میکند نگاه کرد، بلکه باید طبیعت را به عنوان موجودیتی دانست که دارای ارزش ذاتی است. باید آن را به عنوان یک هدف و نه یک ابزار تلقی کرد. ارزش ابزاری در تقابل با دید کلگرا یا سیستمی قرار میگیرد و دید سیستمی با مفهوم اکولوژیکی طبیعت همخوانی دارد. بر اساس همین دیدگاه توجه به محیط زیست و حفظ کیفیت آن ضرورت مییابد. وقتی اکوتوریست به عنوان یک عامل خارجی وارد طبیعت میشود، رابطه طبیعی بین پدیدهها تغییر میکند .(زاهدی،1390،ص118)
2-9 – اكوتوريسم پايدار
توجه به توسعه پايدار و مفهوم آن بايد به گونهاي باشد كه عملا بتوانيم تجلي اين مفهوم را در سياست هاي اجرايي كشور مشاهده كنيم (سازمان حفاظت محيط زيست، 1382: 2). اكوتوريسم از جمله فعاليت هاي با
