منابع و ماخذ پایان نامه تجارت الکترونیک، قانون حاکم، تجارت الکترونیکی

معامله را فسخ کرده و یا در صورتی که شرط مذکور شرط فعل باشد، مشروط علیه را اجبار به وفاي به عهد نماید.
در قانون تجارت الکترونیکی قانونگذار در برخی موارد به جاي اینکه اختیار فسخ قرارداد را به خریدار بدهد، امکان تسلیم کالاي مشابه، به آنچه مورد وعده بوده را، به تأمین کننده می دهد. بر این اساس در ماده 40 قانون مذکور، اقدام به وضع قواعد ماهوي بر خلاف قواعد عمومی قراردادها نموده و مقرر می‌دارد: «تأمین کننده می‌تواند کالا یا خدمات مشابه آنچه را که به مصرف کننده وعده کرده تحویل یا ارائه نماید مشروط بر آنکه قبل از معامله یا در حین انجام معامله آن را اعلام کرده باشد.» در این ماده قانونگذار امکان تسلیم کالاي مشابه را به صرف اعلام از سوي فروشنده تجویز نموده است. در حقوق داخلی، اصل بر این است که اگر مال معینی به دیگري فروخته شود، باید عین همان مال تسلیم شود و فقط در بیع کلی یا بیع از روي نمونه (مواد 350،351 و 354 قانون مدنی) امکان تسلیم یکی از مصداق‌هاي مبیع به هر نحوي که فروشنده تعیین کند وجود دارد. در واقع در نظام حقوق داخلی، جز در مورد اموال مثلی که به نحو کلی فروخته می شوند، امکان تسلیم کالاي مشابه وجود ندارد. ظاهراً این ماده، اصل تسلیم کالاي مشابه را به نحو کلی پذیرفته است و آن را به فروش کالاهاي کلی هم منحصر نکرده است.231
2-15: سوابق و پیشینه تحقیق
استفاده از ابزارهای الکترونیکی در انعقاد قراردادها پدیده نوینی نیست، زیرا تلفن، تلگرام، تلکس و … سال‌هاست که توسط تجار برای انعقاد قرارداهای الکترونیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. تجارت الکترونیک به معنای امروزی در سال 1970 با نوآوری‌هایی از جمله پول الکترونیک شروع شد که این ابداعات و نوآوری‌ها به شرکت‌های بزرگ، مؤسسات مالی و حتی بنگاه‌های تجاری کوچک محدود می‌شد232 با گسترش کارت‌های اعتباری233 و دستگاه‌های پاسخ‌گوی خودکار234 در دهه 1980 تجارت الکترونیکی توسعه بیشتری یافت. بعد از آن مبادله الکترونیکی داده‌ها مورد توجه قرار گرفت و کاربردهای جدیدی در تجارت الکترونیک توسعه یافت. از سال 1990 همان‌گونه که اینترنت به سمت تجاری شدن گرایش داشت و کاربران فن‌آوری افزایش یافت، عنوان تجارت الکترونیک ابداع شد.235
در رابطه با سوابق و پیشینه تحقیق می‌توان آثاری که توسط نویسندگان و محققین در قالب کتاب، پایان‌نامه و مقاله تألیف و تدوین شده را مورد اشاره قرار داد:
– حسین کاویار در پایان‌نامه خود با عنوان «تعیین قانون حاکم در قراردادهای تجاری الکترونیکی» در فصولی مجزا مفاهیم، اهمیت تعیین و قلمرو قانون حاکم، ارتباط بین قراردادهای تجاری الکترونیکی و قرارداد بین‌المللی، صلاحیت محاکم در قراردادهای تجاری الکترونیکی شامل؛ رویکرد حقوق اتحادیه اروپا، رویکرد حقوق ایالات متحده آمریکا و رویکرد حقوق ایران، قانون حاکم بر قراردادهای تجاری الکترونیکی شامل؛ مبانی تعیین قانون حاکم بر قراردادهای الکترونیکی، اصل حاکمیت اراده در تعیین قانون حاکم و نحوه تعیین قانون حاکم را مور مطالعه و بررسی قرار داده است.236
– اصغر احمدی اسبفروشانی در پایان‌نامه خود با عنوان «تجارت الکترونیک از دیدگاه فقه امامیه و حقوق ایران» به تعریف و ماهیت تجارت الکترونیک، شاخه‌های تجارت الکترونیک، مشروعیت تجارت الکترونیک، بررسی ارکان و شرایط قراردادها و تطبیق با تجارت الکترونیک و تجارت الکترونیک و حقوق پرداخته است. و به این نکته اشاره دارد که؛ اساسی‌ترین رکنی که تجارت الکترونیک را از مبادلات سنتی متمایز می‌سازد، تکنولوژی شبکه است. تجارت الکترونیک در واقع مبادله‌ مالی است که در بستر ابزارهای به هم پیوسته الکترونیکی صورت می‌گیرد لذا قرارداد مالی نوینی نیست، بلکه در برگیرنده معاملات و عقود سنتی است.237
– حسین خسروپور در پایان‌نامه خود با عنوان «نحوه انعقاد قراردادهای الکترونیکی» ضمن بررسی نحوه انعقاد قرارداد الکترونیکی مباحثی از قبیل؛ روش‌هاي مختلف انعقاد، اعلام اراده، عیوب اراده، ایجاب و قبول، زمان و مکان تشکیل قرارداد، مورد معامله و مشروعیت جهت معامله را با مطالعه قانون تجارت الکترونیکی ایران و قوانین و اسناد منطقه‌اي و بین‌المللی در زمینه تجارت الکترونیکی را مورد بررسی و تبیین قرار داده است.238
– مریم محمدی‌رئوف در پایان‌نامه خود با عنوان «زمان و مکان تشکیل قراردادهای الکترونیکی»، به بررسی زمان و مکان تشکیل قراردادهای الکترونیکی می‌پردازد. در این پژوهش، ابتدا مفهوم، اعتبار، ارکان )ایجاب و قبول( و نحوه انعقاد قراردادهای الکترونیکی مورد مطالعه قرار گرفته و سپس موضوع زمان و مکان تشکیل قراردادهای الکترونیکی بررسی گردیده است. به این منظور، مطالعه تطبیقی در حقوق ایران، قانون نمونه آنسیترال در مورد تجارت الکترونیکی (1966) و کنوانسیون سازمان ملل متحد درباره استفاده از ارتباطات الکترونیکی در قراردادهای بین المللی (2005) صورت گرفته است. حاصل این پژوهش نشان می‌دهد در خصوص موضوع زمان انعقاد قرارداد، با توجه به ویژگی‌های قراردادهای الکترونیکی، اعمال نظریه وصول مناسب‌تر به نظر می‌رسد. نظریه ی اطلاع و نظریه جدید تأیید وصول نیز مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. در مورد مکان وقوع قرارداد نیز با توجه به دشواری‌هایی که در تعیین این مکان وجود داشته است، قوانین ناظر بر تجارت الکترونیکی، معیارها و ضوابطی به دست داده‌اند که جهت تعیین مکان وقوع عقد باید به کار بست. از این رو مکان وقوع قراردادهای الکترونیکی طبق نظریه وصول، محل تجارت مخاطب قبول خواهد بود.
از جمله مقاله‌هایی که در رابطه با موضوع مورد تحقیق می‌توان مورد اشاره قرار داد عبارتند از:
– فرایند قراردادهای الکترونیکی؛ قواعدی جدید برای تجارت جدید،239
– آینده قراردادهای الکترونیکی در عرصه بیع بین‌الملل،240
– زمان وقوع عقد از طریق واسطه‌های الکترونیک،241
– ایجاب و قبول معاملات الکترونیکی،242
– تشکیل قرارداد در فضای سایبر(مقدمه‌ای بر حقوق تجارت الکترونیک)،243
با مرور سوابق و پیشینه تحقیق می‌توان اذعان نمود؛ اگرچه آثار تدوین شده تا حدودی با موضوع مورد تحقیق ارتباط دارد ولی هیچکدام به طور تخصصی و متمرکز موضوع مورد تحقیق، یعنی بررسی حقوقی بیع الکترونیکی در حقوق ایران را مورد پژوهش قرار نداده و از این منظر موضوع و گستره آن تازگی دارد.

فصل سوم
مواد و روشها

3-1 روش‌شناسی تحقیق
3-1-1 روش تحقیق
روش تحقیق براساس معیارهای مختلفی قابل طبقه‌بندی می‌باشد. از جمله براساس روش اجرا، هدف، گردآوری اطلاعات، خصوصیات مسأله و معیارهای ترکیبی.

3-1-2: تحقیق توصیفی- تحلیلی
بر اساس روش اجرای تحقیق، تحقیق مورد نظر توصیفی- تحلیلی است. ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﺑﻪ ﭘﮋﻭﻫﺸﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ‌ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﺤﻘﻖ ﺑﻪ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻋﻴﻨﻲ، ﻭﺍﻗﻌﻲ ﻭ ﻣﻨﻈﻢ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﻳﮏ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻣﻲ‌ﭘﺮﺩﺍﺯﺩ. ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺵ ﻣﺤﻘﻖ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺭﻭﺵ‌ﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻤﻊ‌ﺁﻭﺭﻱ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﺳﻌﻲ ﻣﻲ‌ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﺼور ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻈﺮ ﺧﻮﺩ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﺩﻫﺪ. ﻭﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎﻱ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ عبارتند از:
1- ﺗﻮﺟﻪ ﺍﺻﻠﻲ ﻣﺤﻘﻖ ﺑﻪ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻭ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﻧﻮﻳﺴﻲ ﺍﺯ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺑﺪﻭﻥ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﺩﺍﺩﻥ ﮔﺮﺍﻳﺶ‌ﻫﺎ ﻭ ﻧﻈﺮﺍﺕ ﺧﻮﺩ ﻣﻲ‌ﺑﺎﺷﺪ.
2- ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺵ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻭ ﺍﺭﺯﺷﻴﺎﺑﻲ ﻧﻴﺰ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲ‌گیرند.
ﻫﺪﻑ ﺭﻭﺵ ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ، ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻭ ﻳﺎ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻨﻈﻢ می‌باشد. ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻏﻴﺮﺗﺠﺮﺑﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ، ﺑﺎ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺑﻴﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ، ﺁﺯﻣﻮﺩﻥ ﻓﺮﺿﻴﻪﻫﺎ، ﭘﺮﻭﺭﺍﻧﺪﻥ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻭ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻛﻠﻲ، ﺍﺻﻮﻝ ﻭ ﻳﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎیی ﻛﻪ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺭﻭﺍیی ﺟﻬﺎﻥ ﺷﻤﻮﻝ ﺍﺳﺖ، ﺳﺮﻭﻛﺎﺭ ﺩﺍﺭﺩ. ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺗﺎﺑﻌﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﺩﺍﺭﺩ. ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ، ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻫﺴﺖ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻭ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻳﺎ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﻣﻮﺟﻮﺩ، ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣﺘﺪﺍﻭﻝ، ﻓﺮﺁﻳﻨﺪﻫﺎﻱ ﺟﺎﺭﻱ، ﺁﺛﺎﺭ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﻭ ﻳﺎ ﺭﻭﻧﺪﻫﺎﻱ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺗﻮﺟﻪ ﺩﺍﺭﺩ. ﺗﻮﺟﻪ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺩﺭﺟﻪ ﺍﻭﻝ ﺑﻪ ﺯﻣﺎﻥ ﺣﺎﻝ ﺍﺳﺖ، هر ﭼﻨﺪ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺭﻭﻳﺪﺍﺩﻫﺎ ﻭ ﺁﺛﺎﺭ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﺩهد.
ﺩﺭ ﭘﮋﻭﻫﺶ ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺍﺧﺺ ﺁﻥ، ﻣﺤﻘﻖ ﺍﻟﺰﺍﻣﺎً ﺩﺭ ﭘﻲ ﻛﺸﻒ ﻭ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺭﻭﺍﺑﻂ، همبستگی‌ها ﻭ ﺍﺣﺘﻤﺎﻻً ﺁﺯﻣﻮﺩﻥ ﻓﺮﺿﻴﻪﻫﺎ ﻭ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺭﻭﻳﺪﺍﺩﻫﺎ ﻧﻴﺴﺖ، ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺍﻭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺩﺭ ﺟﻬﺖ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﺮﺩﻥ ﻭ ﮔﺰﺍﺭﺵﻧﻮﻳﺴﻲ ﺍﺯ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎ ﻭ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺍﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺻﺮﻓﺎً ﺟﻨﺒﻪ ﻭﺻﻔﻲ ﺩﺍﺭﺩ.
تحقیق تحلیلی نیز روشی است که در آن محقق با استفاده از مطالب به دست آمده از توصیف داده‌ها، به تحلیل موضوع و نتیجه‌گیری می‌پردازد و برای بهبود کارکردهای مرتبط با موضوع تحقیق، راهکارهایی ارائه می‌دهد.

3-1-3 تحقیق کاربردی
براساس هدف، تحقیق مورد نظر، تحقیق کاربردی می‌باشد. این نوع تحقیق عبارت است از انجام یک سلسله بررسی‌ها و پژوهش‌های ابداعی برای کسب علمی‌یا فنی جدید با هدف علمی‌مشخص. به عبارتی دیگر در انجام این نوع تحقیق هدف و کاربرد خاصی مدنظر است. نتایج این‌گونه تحقیقات به وسیله پژوهشگران تحقیقات تجربی و کاربردی برای رفع نیازمندی‌های جامعه مورد استفاده قرار می‌گیرد.244
3-1-4 تحقیق کیفی(Qualitative Research)
براساس نوع و ماهیت داده‌ها، تحقیق مورد بررسی تحقیق کیفی است. این نوع تحقیق مبتنی بر روش‌شناسی تفسیری است و علت اصلی حدوث آن اعتقاد طرفداران آن به ضعف روش‌های اثباتی در بررسی پدیده‌های اجتماعی است. تحقیقات کیفی، توصیفی است که در آن محقق به فرایند معنی و درک حاصل از واژگان و تصاویر تمایل دارد. این نوع تحقیق، نوعی تحقیق تفسیری است و به نوعی ارزش‌ها و قضاوت‌های محقق روی گزارش اثر می‌گذارد. برخی از محققین مزیت و رمز مشکل‌گشایی این نوع تحقیق را، ارزشی بودن آن می‌دانند.245
3-2 ابزار گردآوری اطلاعات
گردآوری اطلاعات یکی از مهم‌ترین برهه‌های تحقیقات متعارف است. در هر تحقیق نه تنها باید از چند روش برای جمع‌آوری داده‌ها استفاده نمود، بلکه باید هر روش به درستی و با شناخت کامل برگزیده شود و درست به کار آید. یک محقق باید از دو روش استفاده نماید، هم خود پدیده را مستقیماً ببیند و تحلیل نماید، هم از طریق داده‌های جمع‌آوری شده توسط دیگر ابزار شامل کتاب‌ها، اسناد و … آن را مورد شناسایی قرار دهد.246
در تحقیق مورد نظر از روش‌های غیر مستقیم از جمله استفاده از اسناد و مدارک برای جمع‌آوری داده‌ها استفاده می‌شود. به عبارتی دیگر جمع‌آوری اطلاعات در این تحقیق، به روش کتابخانه‌ای است. روش کتابخانه‌ای یا اسنادی(Documentry Research) روشی است که محقق اسناد مکتوب، فیلم‌ها، عکس‌ها، مطالب ضبط شده روی نوارکاست، دیسکت، لوح فشرده و … را گردآوری و از بین داده‌های موجود، منابع مورد نیاز خود را انتخاب می‌کند.
گردآوری اطلاعات در این تحقیق با ابزار فیش برداری و کارت مشاهده می‌باشد. ﻓﻴﺶ ﺑﺮﮔﻪ‌ﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻘﻖ ﺩﺭ ﻣﺴﻴﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﻳﺎ ﺑﺨﺸﻲ ﺍﺯ ﻣﺘﻦ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﮐﺎﻣﻞ ﻳﺎ ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻳﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻧﻤﻮﺩﻩ است و کارت مشاهده ﺍﺑﺰﺍﺭ ﻣﮑﺘﻮﺑﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﻗﻼﻡ ﻭ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﺧﺎﺻﻲ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲ‌ﺷﻮﺩ ﻭ ﻣﺤﻘﻖ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺛﺒﺖ ﻣﺸﺎﻫﺪﺍﺕ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲ‌ﮐﻨﺪ.
3-3 روش‌های تجزیه و تحلیل اطلاعات
تجزیه و تحلیل داده‌ها یعنی نظم دادن به یادداشت‌های پراکنده، جدا نمودن مضامین اصلی تحقیق و ارائه آنها در اثری مکتوب است.
3-3-1: روش تکیه بر موضوعات نظری
در این روش چارچوب نظری تحقیق به اجرا درمی‌آید. اهداف اصلی و طرح تحقیق بر پایه چارچوب نظری است که آن نیز مبتنی بر پرسش‌های تحقیق می‌باشد. بر این اساس ادبیات و چارچوب نظری مورد بررسی قرار می‌گیرد و پژوهشگر به دیدگاه‌های ژرف‌نگر و جدیدی دست می‌یابد. این روش اغلب در پژوهش‌های تبیینی استفاده می‌شود.
3-4 روش ارائه یک قضیه توصیفی
در این روش که برای تنظیم و سازماندهی پژوهش می‌باشد، با