منابع و ماخذ مقاله ورزشکاران، فیزیولوژی، انعطاف پذیری، سیستم عصبی

داشته باشد، از تمرینات پلایومتریک سود می‌برند. این تمرینات از ویژگی‌های الاستیکی تارهای عضلانی و بافت همبند استفاده کرده و این امکان را فراهم می‌کند که عضلات انرژی را در مرحله کاهش شتاب ذخیره و آن را در مرحله افزایش شتاب آزاد کنند (اسپوریس و همکاران22، 2010).
تمرینات پلایومتریک منجر به کشیده شدن عضله قبل از مرحله کوتاه شدن آن می‌شود. وقتی عضله کوتاه می‌شود، انرژی الاستیکی برای یک دوره کوتاهی از زمان ذخیره می‌شود (رفیعی، 1381). انرژی ذخیره شده در عضله منجر به تولید نیروی بیشتری در انقباض درونگرا می‌شود. این نیروی تولیدی از مقدار نیرویی که از اجرای ساده انقباض درونگرا به تنهایی تولید می‌شود بیشتر باشد. در ادبیات اروپا تبدیل از حالت منفی (برون گرا) به مثبت (درون‌گرا) کار، به عنوان مرحله استهلاک نام برده شده است. مرحله استهلاک مرحله خیلی مهمی در تمرینات پلایومتریک محسوب می‌شود و برای تولید توان انفجاری ضروری است (سیلورت و همکاران23، 1995). بطور کلی دو سازگاری مکانیکی و نوروفیزیولوژیکی برای کارایی تمرینات پلایومتریک اثر می‌گذارند (واکزی و همکاران24، 2013).

2-2-7- مبانی نوروفیزیولوژیکی تمرینات پلایومتریک
اساس فرایندهای حرکتی ارادی و غیر ارادی درگیر در تمرینات پلایومتریک اصطلاحا بازتاب کششی25 نامیده می‌شود و گاهی تحت عنوان بازتاب دوک عضلانی یا بازتاب کششی عضلانی (میوتاتیک) نیز خوانده می‌شود. این دستگاه دوکی و بازتاب کششی، هر دو از عناصر مهم سیستم عصبی هستند که کنترل همه جانبه حرکات بدن را بعهده دارند (رفیعی، 1381؛ سندگل، 1375).

2-2-7-1- بازتاب کشی در تمرینات پلایومتریک
بازتاب کششی (میوتاتیک) پاسخی به میزان کشش عضله و سریع‌ترین بازتاب‌ها در بدن انسان است. علت آن اینست که گیرنده‌های حسی در عضلات، مستقیما با سلول‌های نخاع شوکی ارتباط دارد و پاسخ آن جهت انقباض به سمت تارهای عضلانی برگشت داده می‌شود (رفیعی، 1381). درک چکونگی عمل بازتاب کششی در تمرینات پلایومتریک، در وافع چگونگی عملکرد تمرینات پلایومتریک را نشان می‌دهد (طاهری گندمنی، 1383). بازتاب کششی سه جزء اصلی دارد:
1- دوک عضلانی، گیرنده حسی درون عضله است که به کشش پاسخ می‌دهد.
2- یک تار عصبی اوران که تکانش‌های حسی را از دوک به نخاع شوکی حمل می‌کنند.
3- یک نرون حرکتی وابران در نخاع شوکی که پیام‌هایی را برای انقباض به عضله ارسال می‌کند. به این ترتیب بازتاب کششی به عنوان ساز و کار خود تنظیمی عمل می‌کند (علیمرادیان، 1382؛ قوجه لی، 1378).
مطالعات نشان داده‌اند که بازتاب کششی موجب می‌شود تا عضلات بعد از کشش، منقبض شوند و از انقباض عضلات مخالف جلوگیری به عمل آید. هدف از این واکنش بازتاب، حمایت از عضله و جلوگیری از آسیب مفاصل، از راه محدود کردن دامنه حرکتی است (بوسکو و کومی26، 1982).

2-2-7-2- واکنشهای حسی عمقی
کنترل حرکتی از طریق دستگاه عصبی مرکزی و با استفاده از بازخورد گیرنده‌های حسی عمقی انجام می‌گیرد. این گیرنده‌ها به آگاهی آدمی از بدن و حرکاتش کمک می‌کند. گیرنده‌های حسی عمقی اساس اولیه درک نوروفیزیولوژیک به شمار می‌روند که شامل دوک‌های عضلانی و اندام وتری گلژی هستند. مهارت‌های حرکتی غالبا با این دو کنترل می‌شوند. تاثیر آنها، تسهیل، مهار یا تقویت انقباض عضلانی است (شهدادی، 1378).
میزان درجه خم شدن پاها هنگام فرود به زمین بعد از پریدن از روی بلندی بستگی زیادی به فعالیت دوکهای عضلانی دارد (استارلی27، 1999). برای نمونه اگر تارهای وابران گاما که مسئول کنترل پاسخ ایستای دوک عضلانی هستند به شدت فعال شوند، آنگونه که سطح فعالیت بازتاب ایستا بسیار بالا باشد، حتی مختر افزایش طول عضله چهاسر رانی باعث انقباض شدید این عضله از طریق بازتاب کششی پویا خواهد بود. وقتی لازم باشد مانند تمرینات پلایومتریک، اندام‌ها خیلی تند و پر قدرت در پاسخ به یک تغییر سریع مقاومتی انجام وظیفه نمایند آنگاه بوسیله مجموعه وابران گاما، درجه پاسخ دهی دوک عضلانی به میزان زیادی کاهش‌ می‌یابد (کاتلین و همکاران، 2004).

2-2-8- ویژگی‌های مکانیکی عضله و تمرینات پلایومتریک
ویژگی‌های مکانیکی یک عضله به کمک الگوی فرضی سه جزیی شامل اجرای انقباضی، اجزای الاستیکی سری (SEC) و اجزای الاستیک موازی (PEC) توضیح داده می‌شود. در این الگو اجزای انقباضی همان سارکومرها هستند. اجزای الاستیک سری شامل تاندون و غشای آن و همچنین الاستیسیته ناشی از عمل متقابل سارکومرها و اکتین و میوزین است و اجزای الاستیک موازی در برگیرنده فاسیا و غلاف‌های عضلانی‌اند. زمانی که انقباض برونگرا انجام می‌شود، عضله همچون فنری کشیده شده یا طویل می‌شود. با این افزایش طول، ابتدا اجزای الاستیک سری و پس از آن اجزای الاستیک موازی وارد عمل می‌شوند (بروس لو و اسمیت28، 2007). نقش PEC در این فنر کمتر از نقش SEC است. هنگامی که عضله بصورت درونگرا منقبض می‌شود، انرژی الاستیکی که در اجزای الاستیک ذخیره می‌شود، آزاد شده و در جهت تقویت عمل کوتاه شدن بکار می‌رود (رفیعی، 1381؛ استارلی، 1999).

2-2-9- پارامترهای مورد نیاز برای شروع تمرینات پلایومتریک
برای ارزیابی اینکه ورزشکاران‌ می‌توانند تمرینات پلایومتریک را انجام دهند و اینکه عضلات آنها توانایی انجام این تمرینات را دارد، از چندین آزمون استفاده می‌شود که در ذیل به دو مورد اشاره شده است:
– وزنه‌های معادل 60 درصد وزن ورزشکار، روی میله اسکرات قرار می‌گیرد و از ورزشکار خواسته می‌شود تا در فاصله زمانی 5 دقیقه، 5 تکرار انجام دهد (دانشمندی، 1382).
– یکی دیگر از آزمون‌ها جهت ارزیابی قدرت عضلانی ورزشکاران قبل از انجام تمرینات پلایومتریک این است که ورزشکار توانایی انجام حرکت چمباتمه یا پرس پا به وزن 5/1 تا 2 برابر وزن خود را داشته باشد (رفیعی، 1381).

2-2-10- اصول تمرینات پلایومتریک
2-2-10-1- گرم کردن و سرد کردن
به دلیل اینکه تمرینات پلایومتریک به انعطاف پذیری و چابکی نیاز دارد، لذا در این تمرینات یک دوره کافی گرم کردن انجام شده و در پایان نیز سرد کردن صحیحی انجام می‌شود (دانشمندی، 1382).
2-2-10-2- شدت بالا
شدت عامل مهمی در تمرینات پلایومتریک محسوب می‌شود. در واقع سرعت کشش عضله از مقدار و بزرگی کشش مهمتر است. شدت تمرینات پلایومتریک با توجه به تمرینی که ورزشکار انجام می‌دهد کنترل می‌شود (فلک و کرامر، 1387).

2-2-10-3- اضافه با فزاینده
برنامه تمرینی پلایومتریک باید متشکل از اضافه بارهای مقاومتی، فضایی و زمانی باشد. اضافه بار بر سیستم عصبی عضلانی فشار می‌اورد تا کار با شدت‌های بیشتری انجام شود (رفیعی، 1381).

2-2-10-4- حداکثر نیرو، حداقل زمان
تمرینات پلایومتریک به افزایش مقاومت و کاهش زمان بستگی دارد. هر دو مورد در تمرینات پلایومتریک ضروری است. اما انجام حرکات با سرعت زیاد اهمیت بیشتری دارد (شهدادی، 1378).

2-2-10-5- تواتر
شمار دفعاتی که در یک جلسه تمرینی در طول دوره آموزشی تکرار و انجام می‌شود، تواتر نام دارد که باید بگونه‌ای باشد که مجال کافی برای جایگزینی کامل منابع از دست رفته ورزشکار فراهم باشد (فلک و کرامر، 1387).

2-2-10-6- حجم
حجم در تمرینات پلایومتریک با شمارش کل دفعات تماس پا با زمین محاسبه می‌شود. معمولا حجم در هر جلسه، رابطه معکوسی با شدت دارد (دانشمندی، 1382).

2-2-10-7- بازیافت
ورزشکار به 1 تا 3 دقیقه استراحت بین هر دوره تمرینی و 2 تا 3 روز بین هر مرحله تمرینی نیاز دارد. با وجود این، عواملی از قبیل سن، تربه ورزشی، جنسیت، محیط، ذخایر سلولی و حالات هیجانی بر بازیافت تاثیر می‌گذارد (دانشمندی، 1382؛ کردی، 1383).

2-2-10-8- آمادگی جسمانی
ورزشکار پیش از شروع تمرینات پلایومتریک باید تمرینات قدرتی پایه و تمرینات سرعتی را قبلا انجام داده باشد (رفیعی، 1381؛ سلیمی، 1379).

2-2-10-9- ویژگی تمرین
به سازگاری متابولیکی و عصبی عضلانی انواع روش‌های تمرینی گفته می‌شود. از لحاظ فیزیولوژیک تمرین باید در دستگاه تامین انرژی غالب و گروه‌های عضلانی اختصاصی درگیر در حرکت و ویژگی‌های الگوهای حرکتی رشته ورزشی، ویژگی داشته باشد (دانشمندی، 1382).

2-2-10-10- تفاوت‌های فردی
هر ورزشکار صرف نظر از سطح مهارت، بصورت انفرادی و مطابق با توانایی، ظرفیت یادگیری و رشته ورزشی تخصصی خود تمرین کند. عواملی همچون سن تقویمی و بیولوژیک، سابقه ورزشی، ظرفیت انجام کار، وضعیت سلامت، بار تمرین و… بر پیشرفت اجرای ورزشکار تاثیر می‌گذارد (شهدادی، 1378).

2-2-11- معایب و خطرات تمرینات پلایومتریک
برخی متخصصان طب ورزشی و مربیان بر این باورند که تمرینات پلایومتریک اصولا تمرینات آسیب رسان هستند، زیرا در این تمرینات شدت کار بسیار بالا است و عضلات و مفاصل در معرض حداکثر بار مکانیکی قرار می‌گیرند. در حالت طبیعی عضلات، استخوان‌ها و بافت پیوندی فشارهای وارده را جذب و سپس پراکنده می‌کنند. اگر این فشارها بیش از اندازه باشند، احتمال وقوع آسیب زیاد است. ضرب دیدگی پاشنه پا، صدمات مینسک زانو، تاندون کشکک و فشردگی ستون مهره‌ها از جمله آسیب‌هایی هستند که اگر ورزشکاران آمادگی مطلوب را نداشته باشد آنها را تهدید می‌کند. در واقع آسیب ناشی از تمرینات پلایومتریک به این دلیل اتفاق می‌افتد که شدت این تمرینات برای ورزشکارن بیشتر از سطح آمادگی آنها است (پارسا، 1377؛ فلک و کرامر، 1387).

2-2-12- ملاحضات کلی حاکم بر تمرینات پلایومتریک
1- نوجوانانی که به سن بلوغ نرسیده‌اند نباید در تمرینات پلایومتریک بویژه در سطوح شدید شرکت کنند.
2- در هنگام طراحی برنامه تمرینی باید به عواملی همچون سن، تجربه، تندرستی، آمادگی و سطح قدرت ورزشکاران توجه داشت (رفیعی، 1381).
3- تمرینات پلایومتریک باید ویژه ورزش خاص طراحی شود.
4- مربی باید به ورزشکاران خود از چگونگی انجام تمرینات پلایومتریک بازخورد دهد (دانشمندی، 1382؛ فلک و کرامر، 1387).
5- ورزشکار باید از این نکته آگاهی داشته باشد که در اجرای تمرینات پلایومتریک، زمان برخورد و تماس پا با زمین باید در حداقل زمان ممکن قرار داشته باشد.
6- هنگام استفاده از تمرینات پلایومتریک در جلسات تمرینی، ورزشکاران باید از فعالیت‌ها و حرکات پلایومتریک بسیار ساده شروع کنند و رفته رفته به کارهای شدید و سنگین روی بیاورند (فلک و کرامر، 1387).
7- از آنجاکه چابکی و انعطاف پذیری نیازهای اولیه اجرای تمرینات پلایومتریک به شمار می‌روند، زمانی برای انجام این تمرینات اختصاص داده شود.
8- دو تا سه روز تمرین در هفته مطلوب‌ترین نتیجه را در بر خواهد داشت. توصیه می‌شود که تمرینات پلایومتریک بیش از 3 روز در هفته انجام نشود (دانشمندی، 1382).
9- ورزشکاران آسیب دیده باید از انجام این تمرینات خودداری کنند.
10- سرعت انجام حرکت با حداکثر تلاش برای رسیدن به نتیجه مطلوب ضروری است.

2-2-13- توان بی‌هوازی
توان و توانمندي در کارهاي ورزشي بسيار مهم است. در بسياري از فعاليت‌هاي ورزشي بيشترين انرژي توليد شده در کوتاه‌ترين زمان عامل اصلي موفقيت ورزشکار مي‌باشد. اين موضوع در ورزش‌هايي چون پرش‌ها، دويدن‌هاي سريع و پرتاب‌ها کاربرد دارد. در پژوهش حاضر سيستم بي‌هوازي و در پي آن توان بي‌هوازي مورد نظر مي‌باشد و توجه به اين نکته حائز اهميت است که اندازه‌گيري شدت توليد انرژي به طور غير مستقيم در عضله غير ممکن است و تنها انعکاسي از اين فرآيند فيزيولوژيکي و متابوليکي که بصورت کار مکانيکي ظاهر مي‌گردد، قابل اندازه‌گيري است (طاهری گندمنی، 1383).
توان بی‌هوازی حداکثر مقدار انرژی است که بدن می‌تواند آن را در مدت زمان معین، بدون مصرف اکسیژن تأمین کند. پیش از این، فیزیولوژیست‌های ورزشی ظرفیت بی‌هوازی و توان بی‌هوازی را شاخصی برای دستگاه اسید لاکتیک در نظرگرفتند (کردی، 1382).‌ بر اساس یافته‌های اخیر، توان بی‌هوازی حداکثر مقدار انرژی است که بدن می‌تواند آن را در مدت زمان معین،