واريانس نرخ بازده يک سهم و ريسک سيستماتيک) رخ مي‌دهد، تخمين زده مي‌شود. درروش تجزيه‌وتحليل نسبت‌ها، احتمال وقوع ورشکستگي به‌وسيله يک گروه از نسبت‌های مالي که باهم ترکیب‌شده‌اند تخمين‌زده مي‌شود. عدم صلاحيت مديريت، كاهش سودآوري، تحميل بدهي سنگين مي‌تواند تفسير روشن از احتمال ورشكستگي بر مبناي يك تئوري باشد. به‌هرحال اگر شخصي جهت جلوگيري از ورشكستگي و اضمحلال شركت‌ها كوشش كند، ضروري است دلايل اساسي اضمحلال شرکت‌ها را شناسايي كند.
بررسي ادبيات ورشكستگي شرکت‌ها سه موضوع را روشن كرده است:
اول- فقدان يك تئوري اساسي
دوم- فقدان مباني در انتخاب نسبت‌ها – در اين بخش دو موضوع وجود دارد:
سوم- درنهایت متالوژي مورداستفاده در پيدا كردن مدل پيش‌بيني ورشكستگي در ادبيات ورشكستگي با مشكل مواجه بوده و انتقاد‌آميز است. بسياري از مطالعات در خصوص ورشكستگي شركت‌ها به‌صورت سخنران توسط محققين عمدتاً درباره علت آن بوده است. اينجا اين سؤال وجود دارد كه چه مشكلاتي شركت‌ها را به‌طرف ورشكستگي سوق خواهند داد. البته مشكلات و نقص‌هايي كه به پروسه ورشكستگي كمك خواهند كرد (مثل نقدينگي و تجديد سازمان‌دهی يا ادغام). آيا انتخاب يك تئوري مي‌تواند به مديران براي جلوگيري از اضمحلال و ورشكستگي شركت كمك كند؟ آيا جهت‌گيري به سمت يك تئوري ورشكستگي مفيد است؟)رهنمای رودپشتی، 1385 (.
“در این تحقیق سعی شده است تا به بررسی ارتباط بین نسبت‌های مالی و عملکرد مالی شرکت‌های فعال در بورس اوراق بهادار تهران، بپردازیم.”
اهمیت و ضرورت تحقیق
با توجه به اهمیت ورشکستگی برای شرکت‌ها و سازمان‌ها در جهان، بررسی عملکرد مالی شرکت‌ها و همچنین پیش‌بینی روند مالی شرکت‌ها اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است. با وجود تمام برنامه‌ریزی‌ها و دقت نظرهایی که توسط کارشناسان و متخصصان شرکت‌ها در اين زمينه صورت مي‌گيرد، اما هنوز برخي عوامل خارج از کنترل شرکت‌ها وجود دارند که با درجات مختلفي از احتمال، امکان دست نيافتن شرکت‌ها به هريک از اهداف عملياتي را مي‌تواند افزايش دهد. در اين راستا، احتمال عدم دسترسي به اهداف از پيش تعیین‌شده، تحت عنوان ريسک مطرح است. آنچه امروز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، کاهش ریسک مربوط به سرمایه‌گذاری است. برای کاهش ریسک مربوط به سرمایه‌گذاری، باید روند مالی مربوط به شرکت‌ها را برای آینده پیش‌بینی کرد. برای پیش‌بینی روند مالی مربوط به شرکت‌ها برای آینده، نیازمند مدل‌های مالی مختلف هستیم و وجود این مدل‌ها برای پیش‌بینی این روند اجتناب‌ناپذیر است.
در این تحقیق سعی شده است تا با استفاده از یک سری نسبت‌های مالی و اطلاعات مستخرج از شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار، مدلی ارائه گردد تا به‌وسیله آن بتوان عملکرد مالی شرکت‌ها را پیش‌بینی کرد. در این تحقیق چون از اطلاعات مالی شرکت‌های عضو بورس اوراق بهادار از سال‌های 1388 تا 1392 استفاده‌شده است، طبیعتاً ازنظر اقتصادی، سیاسی و مالی، با شرایط روز جامعه هماهنگ‌تر است. در کشور ما ایران نیز این موضوع حائز اهمیت است.
امروزه با بررسی اجمالی صنایع مختلف کشور (مانند صنعت نساجی) متوجه می‌شویم که اکثر صنایع موجود ازنظر اقتصادی در وضعیت خوبی بسر نمی‌برند. با توجه به عملکرد شرکت‌های خارجی و تسخیر بازارهای ایران به‌وسیله این شرکت‌ها، عملکرد هوشیارانه‌تری را از طرف شرکت‌های ایرانی می‌طلبد؛ بنابراین شرکت‌های داخلی باید بیش‌ازپیش توجه به عملکرد مالی خود داشته باشند.
با توجه به اینکه قوانین و فرهنگ کشور ما برگرفته از اسلام و مبانی دینی است، آثار ورشکستگی در کشور ما برای شرکت‌ها می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری را به دنبال داشته باشد، بنابراین با توجه به اهمیت ذکرشده درباره‌ی پیش‌بینی عملکرد مالی شرکت‌ها در داخل و خارج کشور، اهمیت و ضرورت موضوع فوق نمایان می‌شود.
اهداف تحقیق
ارزش و اعتبار قوانین هر علم و تحقیقی به روش‌شناختی که در آن بکار می‌رود بستگی دارد و هدف علمی این تحقیق ارزش و اعتبار بخشیدن به فرضیه تحقیق می‌باشد تا این تحقیق بتواند در بالا بردن سطح دانش عمومی موردنیاز استفاده‌کنندگان مؤثر باشد و همچنین زمینه‌ساز بستر مناسبی برای تحقیق آتی در سایر مراکز آموزشی و پژوهشی باشد.
اهداف تحقیق حاضر به شرح زیر قابل‌بیان می‌باشد:
تعیین رابطه بین نسبت‌های مالی و میزان عملکرد مالی از شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران
اهداف فرعی:
تعیین رابطه بین نسبت‌های نقدینگی و میزان عملکرد مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران
تعیین رابطه بین نسبت‌های سودآوری و میزان عملکرد مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران
تعیین رابطه بین نسبت‌های اهرمی و میزان عملکرد مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران
تعیین رابطه بین نسبت‌های فعالیت و میزان عملکرد مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران
تعیین رابطه بین نسبت‌های بازار و میزان عملکرد مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران
سؤالات تحقیق
سؤال اصلی:
بین نسبت‌های مالی و میزان عملکرد مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران چه رابطه‌ای وجود دارد؟
سؤالات فرعی:
بین نسبت‌های نقدینگی و میزان عملکرد مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران چه رابطه‌ای وجود دارد؟
بین نسبت‌های سودآوری و میزان عملکرد مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران چه رابطه‌ای وجود دارد؟
بین نسبت‌های اهرمی و میزان عملکرد مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران چه رابطه‌ای وجود دارد؟
بین نسبت‌های فعالیت و میزان عملکرد مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران چه رابطه‌ای وجود دارد؟
بین نسبت‌های بازار و میزان عملکرد مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران چه رابطه‌ای وجود دارد؟
فرضیه‌های تحقیق
فرضیه اصلی اول:
بین نسبت‌های مالی و میزان عملکرد مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران در قلمرو تحقیق رابطه وجود دارد.
فرضیات فرعی:
بین نسبت‌های نقدینگی و عملکرد مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران در قلمرو تحقیق رابطه وجود دارد.
بین نسبت‌های سودآوری و عملکرد مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران در قلمرو تحقیق رابطه وجود دارد.
بین نسبت‌های اهرمی و میزان عملکرد مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران در قلمرو تحقیق رابطه وجود دارد.
بین نسبت‌های فعالیت و میزان عملکرد مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران در قلمرو تحقیق رابطه وجود دارد.
بین نسبت‌های بازار و میزان عملکرد مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران در قلمرو تحقیق رابطه وجود دارد.
فرضیه اصلی دوم: مدل پیش‌بینی بر اساس معیارهای عملکرد مالی توانایی طبقه‌بندی شرکت‌ها را به دو گروه موفق (تداوم فعالیت) و ناموفق (ورشکستگی) دارد.
روش پژوهش
روش تحقيق از جهت هدف: با توجه به اینکه در این تحقیق از مدل‌ها، روش‌ها و نظریه‌های موجود در راستای حل مسئله یا بهبود وضعیت هستیم، بنابراین تحقیق فوق از جهت هدف، کاربردی است.
روش تحقيق از جهت روش استنتاج و گردآوری داده‌ها: با عنایت به اینکه از جامعه آماری (شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران) نمونه علمی انتخاب شده است، بنابراین از جهت روش استنتاج استقرایی است.
روش تحقيق از جهت طرح تحقیق: نهایتاً با عنایت به اینکه داده‌های اصلی تحقیق در کار میدانی بر مبنای عملکرد گذشته و داده‌های تاریخی مندرج در صورت‌های مالی به دست خواهد آمد، بنابراین تحقیق فوق از جهت طرح تحقیق، پس رویدادی است.
قلمرو پژوهش
هر پژوهش باید دامنه مشخص و تعریف‌شده‌ای داشته باشد تا پژوهشگر در تمامی مراحل احاطه کافی بر کار خود داشته باشد و بتواند پیامدهای حاصل از نمونه را به جامعه آماری تعمیم دهد. قلمرو این پژوهش ازلحاظ موضوعی، زمانی و مکانی به شرح زیر بوده است.
قلمرو موضوعی
قلمرو موضوعی پژوهش تعیین رابطه بین نسبت‌های مالی و ميزان عملکرد مالی در آينده بوده است.
قلمرو مکانی
حيطه مكاني اجراي تحقيق و به تعبيري افراد جامعه آماري موردمطالعه در اين تحقيق عبارت از شرکت‌های منتخب پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران با ویژگی‌هایی چون ختم دوره مالي به 29/12، عدم تعلق به مجموعه شرکت‌های واسطه‌گری مالي يا سرمایه‌گذاری، نداشتن بيش از سه ماه توقف معاملاتي و در اختیار بودن صورت‌های مالي در بازه زماني موردمطالعه، به عضويت بورس درآمدن پيش از بازه زماني موردمطالعه و عدم خروج از بورس طي اين بازه زماني است كه در فصل سوم اين گزارش تحقيقي به‌عنوان جامعه آماري تعریف‌شده است.
قلمرو زمانی
قلمرو زمانی تحقیق حاضر بر مبناي بازه زماني داده‌های موردمطالعه عبارت از بازه زماني 5 ساله مربوط به سال‌های عملكردي مالي 1388 الی 1392 بوده است.
تعریف واژه‌ها و اصطلاحات تحقیق
نسبت Q توبین:اين نسبت، ارتباط بين ارزش بازار يك شركت و ارزش جايگزيني آن شركت (هزينه جايگزيني دارائی‌های آن شركت) را اندازه گيري می‌کند، در این تحقیق از مجموع ارزش دفتری کل بدهی‌ها و ارزش بازار سهام بر ارزش دفتری کل دارایی‌های شرکت بدست می‌آید (وطنی و همکاران، 1389، 42).
ورشکستگی3: واژه “Failure” در فرهنگ لغات وبستر به‌عنوان وضعي يا حالت كسري داشتن و يا ناكافي بودن «قصور كردن» و همچنین در فرهنگ وبستر «شکست» چنین تعریف شده است: “توصیف یا حقیقت نداشتن و یا عدم‌کفایت وجوه در کوتاه‌مدت ” است. (نیوتن،1998).4
شرکت‌های موفق و ناموفق5: در كتاب “دان و برد استریت6 ” شرکت‌های ناموفق این‌گونه تعریف‌شده‌اند: شرکت‌هایی كه به دليل واگذاري و يا ورشكستگي دست از كار مي‌كشيدند، و يا اينكه به دلیل ورشکستگی، مشمول تغيير وضعيت حقوقي به‌موجب قانون مي‌شوند. شرکت‌های موفق، شرکت‌هایی هستند که فعاليت‌هاي زيان‌ده تجاري را كنار گذاشته‌اند و سودآوری خود را در دوره‌های مختلف حفظ کرده‌اند. (رهنمای روپشتی، 1385).
اهرم مالی7: منفعت حاصل از به‌کارگیری سرمایه دیگران، اهرم مالی است. در مفهوم فیزیکی آن، واژه اهرم، مسئله بلند کردن وزنه‌های سنگین را تداعی می‌کند. در زبان انگلیسی، وقتی در معرفی شخصیت فردی از این واژه استفاده می‌شود، منظور آدمی است که کوچک‌ترین حرف یا عملش نتیجه‌ای بزرگ به بار می‌آورد. با استفاده از اهرم مالی نیز سرمایه‌گذاری‌ای سنگین‌تر از توان سرمایه خود شرکت انجام می‌شود)وستون و بریگام، 1362 (
نسبت‌های نقدینگی8:توانایی موسسه را نسبت به پرداخت تعهدات کوتاه‌مدت نشان می‌دهد.)مدرس و عبدالله زاده، 1378(تحلیل‌گر مالی برای اینکه قدرت پرداخت بدهی‌های کوتاه‌مدت شرکت را تعیین کند، ابتدا نسبت‌های نقدینگی شرکت را مورد تجزیه‌وتحلیل قرار می‌دهد.)وستون، بریگام، 1362(
نسبت‌های فعالیت9: درجه کارایی شرکت را در کاربرد منابعش اندازه‌گیری می‌نماید. در حقيقت، اين نسبت‌ها، درجه کارایی شركت را در کاربرد منابعش نشان می‌دهد.)اکبری، 1385 (
نسبت‌های اهرمی10:نشان‌دهنده میزان استفاده از بدهی در ساختار سرمایه و تأمین مالی شرکت هستند. (مدرس و عبدالله زاده، 1378: 30) در حقيقت، اين نسبت‌ها، حد و اندازه‌ای را که یک شرکت از طریق وام و یا قرض تأمین مالی نموده است را تعیین می‌کند)وستون، بریگام،1382 (
ساختار تحقیق
گزارش تحقيق حاضر طي 5 فصل به ترتيب زير ارائه‌شده است.
فصل اول: در اين كليات تحقيق ارائه مشتمل بر تشريح و بيان موضوع، اهداف و سؤالات تحقيق، روش كلي تحقيق، قلمرو تحقيق، تعاریف عملیاتی واژه‌ها مورداشاره قرار گرفت.
فصل دوم: در اين فصل ادبيات و پيشينه موردبررسی قرارگرفته است. در اين فصل پس از ارائه مبانی نظری موضوع تحقيق، تحقيقات مختلفي كه در رابطه با ابعاد مختلف موضوع پژوهش انجام‌گرفته، بررسي می‌شود.
فصل سوم: در اين فصل به شرح جزييا
