ارتباطات از اركان اصلی زندگی در عصر حاضر به شمار رفته و این مسأله در زندگی شهری امروز، در قالب دو مقولۀ اساسی مطرح می‌شود:
اطلاع‌رسانی شهری: دسترسی شهروندان به اطلاعات مورد نیاز
ارتباطات شهری: ارتباط میان شهروندان و سازمان‌های ارائه‌دهندۀ خدمات و ملزومات شهری
تأمین و توسعۀ مقولات فوق به روش‌های آسان، سریع و ارزان، از ضرورت‌های زندگی در شهرهای امروزی می‌باشد. صرف‌نظر از تعاريف متنوع و دامنۀ وسيع مزایای به‌کارگیری فناوري‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی در بخش‌هاي مختلف زندگي بشري، دسترسي سريع به اطلاعات و انجام امور، بدون در نظر گرفتن فواصل جغرافيايي و فارغ از محدوديت‌هاي زماني، از محوري‌ترين دستاوردهای آن است. (صنایعی، 1381: 33)
ازدیاد جمعیت و گسترش جغرافیایی شهر و به تبع آن افزایش مراكز تجاری و خدماتی، پیچیدگی امور اقتصادی و نیازهای اساسی شهرنشینان به دریافت خدمات و تهیۀ ملزومات زندگی از یک سو و از سویی دیگر، نداشتن اطلاعات و ارتباطات صحیح و كافی، معضلاتی نظیر ترافیك سنگین، آلودگی هوا، اتلاف وقت و دریافت خدمات نامناسب و پرهزینه را به وجود می‌آورد. (صنایعی، 1381: 33)
این در حالی است كه اکنون در بسیاری از شهرهای توسعه‌یافتۀ جهان، همراه با ایجاد زیرساخت‌های فیزیكی شهر، نسبت به گسترش دو مقولۀ اطلاع‌رسانی و ارتباطات شهری اقدام شده و امروزه نتایج آن را به شکل استقرار خدمات الکترونیک شهری یکپارچه در قالب شهرهای الكترونیك و مجازی مشاهده می‌نماییم که ضمن صرفه‌جویی شگرف در منابع مختلف و حیاتی (به ویژه زمان و انرژی) امکان دسترسي سريع و آسان شهروندان به اطلاعات، تسهيلات و خدمات را در خانه یا محل كار فراهم ساخته و از این طریق بسیاری از معضلات و مسائل جاری و مبتلابه کلان‌شهرها را کاهش داده است. (صنایعی، 1381: 34)
پیاده‌سازی و توسعۀ خدمات الکترونیک شهری، تأثیرات بسیاری را در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی برای ادارۀ شهر و شهروندان به دنبال خواهد داشت.
در زمینۀ اقتصادی، توسعۀ تجارت الکترونیک، بانکداری الکترونیک، گسترش استفاده از کارت‌های اعتباری، کاهش بوروکراسی و روند اداری مبتنی بر کاغذ، کاهش هزینۀ ارائۀ خدمات، ایجاد زمینه برای سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی و ارتباط تجاری شهر با سایر نقاط جهان بخشی از تأثیرات آن خواهد بود. (صنایعی، 1381: 35)
ارائۀ خدمات برخط به شهروندان در هرجا و هر وقت، افزایش رضایتمندی شهروندان در دسترسی به خدمات بخش دولتی و خصوصی را در پی داشته و امکان تشکیل گروه‌های اجتماعی برخط، رأی‌گیری برخط، امکان توزیع عادلانۀ امکانات در میان شهروندان و ایجاد زمینۀ استفاده از نظرات شهروندان در مدیریت شهر، از جمله آثار اجتماعی- سیاسی استقرار و توسعۀ خدمات الکترونیک شهری می‌باشند. ضمن آن که معرفی شهر و ارائۀ چهره‌ای مطلوب از آن در سطح جهان و امکان برقراری ارتباطات بین‌المللی در جامعۀ اطلاعاتی، بالابردن وجهۀ سیاسی شهر و شهروندان را به دنبال دارد. (صنایعی، 1381: 35)
علاوه بر آن می‌توان به قابلیت‌ها و مزایای فراوانی در عرصه‌های اجتماعی- فرهنگی، مانند توسعۀ اطلاع‌رسانی، افزایش آگاهی و شفاف‌سازی، آموزش مجازی شهروندان در موضوعات عمومی و تخصصی، امکان انتشار رسانه‌های دیجیتالی برای شهروندان، استفاده از کتابخانه‌های دیجیتالی شهر و سایر نقاط کشور و جهان، انتشار اخبار و اطلاعات بهنگام در مورد شهر و ده‌ها زمینۀ دیگر، اشاره نمود. (صنایعی، 1381: 36)
از سوی دیگر، بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات در عرصۀ «مدیریت شهری» نیز تأثیرات و تحوّلات شگرفی را در حوزه‌های فعالیت و خدمات نهادهای مدیریت شهری در پی خواهد داشت. (صنایعی، 1381: 36)
امروزه اطلاعات و اطلاع‌رسانی از مهم‌ترین ابزار استراتژیک مدیریت اثربخش و کارآمد تمامی سازمان‌های دولتی و خصوصی محسوب می‌گردد. قابليت‌های فراوان فناوري اطلاعات در جمع‌آوری، انباشت، تحليل، ارائه و به طور کلّی مديريت اطلاعات، توانمندي مديران شهری را در تصميم‌گيري‌هاي راهبردي، افزایش مي‌دهد. (صنایعی، 1381: 37)
لذا دستیابی به فناوری‌های پیشرفتۀ اطلاعاتی و ارتباطی و سامانه‌های کمک‌تصمیمگیری جهت گردآوری و بهنگامسازی اطلاعات شهری و ثبت، پالایش و ارائۀ آنها به صورتی منسجم، از ارکان اساسی فرایندهای تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری در نهادهای مدیریت شهری و شهرداری‌ها به شمار می‌روند. (صنایعی، 1381: 38)
در این راستا، خدمات الکترونیک شهری با زمینه‌سازی و تسهیل مشارکت شهروندان، می‌تواند موجبات اثربخشي و کارایی برنامه‌هاي شهري و افزايش مقبوليت اجتماعي طرح‌های توسعۀ شهري را فراهم سازد. بدین ترتیب که مدیران می‌توانند به صورت تعاملی و پیوسته از نیازها، پیشنهادات، نقطه‌نظرات و آرای شهروندان مطلع شده و در تصمیم‌سازی‌های مدیریتی و ادارۀ شهر از آنها استفاده کنند. (torres,2012:72)
به علاوه بر موارد فوق، آگاهي شهروندان از حقوق و مسئولیت‌های متقابل شهروندی، در کنار امکان پیگیری مستمر مطالبات و نیازهایسان، منجر به ايجاد شفافيت شده و از این طریق آرمان «شهرداري شيشه‌اي» نیز محقق خواهد شد. (torres,2012:72)
2-19- محاسن فناوری اطلاعات در خدماترسانی
بنا بر آنچه گذشت، خدمات الکترونیک شهری داراي شرح وسيعي از عملكردها، قابليت‌ها و مزايایی است كه با تأمین موارد ذیل، به تحقق شعار شهروندمداری و رضایتمندی شهروندان می‌انجامد:
فراهم نمودن زمینۀ نوآوری، افزایش تنوع و گسترش دامنۀ خدماترسانی به شهروندان (در جهت سیاست نوآوری و شکوفایی)
مدیریت و مصرف بهینۀ منابع گوناگون اقتصادی، انسانی، زمان، انرژی و … (در جهت سیاست اصلاح الگوی مصرف)
بهبود کیفیت خدمات شهرداری (افزایش سرعت، دقت و اطمینان)
تسهیل فرایندهای شهری و دسترسی شهروندان به اطلاعات، نیازمندی‌ها و خدمات در هر زمان و مکان
کاهش معضلات کلان‌شهرها در زمینۀ تردد و ترافیک شهری و تبعات نامطلوب آن بر محیط‌زیست شهری
توسعۀ فرهنگ شهروندی و افزایش سطح آگاهی جامعۀ شهروندان از حقوق و مسئولیت‌های متقابل آنان
ایجاد زمینۀ مشارکت شهروندان در فرایندهای تصمیم‌سازی شهری
شفاف‌سازی، کاهش فساد اداري و برقراری عدالت اجتماعی (wang,2012:6)
2-20-تاثیر فناوری اطلاعات بر ارائه خدمات شهرداری
فناوري اطلاعات و شبكه‌هاي برخط در حال حاضر به عنوان يكي از اساسي‌ترين زيرساخت‌هاي جوامع توسعه يافته به شمار مي‌آيند تا جايي كه يكي از مهم‌ترين معيارها و شاخصه‌هاي توسعه‌يافتگي در هر كشوري ميزان گستردگي استفاده از شبكه‌هاي گسترده جهاني يا وب و همچنين ضريب نفوذ اينترنت است. اما اينترنت و فضاي مجازي علاوه بر مزاياي فراواني كه در خصوص افزايش احساس رفاه و آسايش در جامعه، بهبود ارتباطات مجازي، فراهم كردن تفريح و سرگرمي‌هاي متنوع و مواردي اينچنيني دارد، تا حد چشمگيري توانسته است انجام فعاليت‌هاي اداري و ارائه خدمات شهري را تسهيل نموده و از اين طريق در صرف هزينه، زمان، انرژي و بسياري از منابع مهم ديگر صرفه‌جويي‌هاي ارزشمندي انجام دهد.(صرامی زاده، 1380: 55)
مسائل بسياري در شهرها وجود دارد كه براي حل آنها، وجود مديريت شهري ضروري است. گستردگي و پيچيدگي مسائل شهري و رشد و توسعه روزافزون شهرها، مديريت امور شهر را به وظيفه‌اي دشوار تبديل نموده است. (صرامی زاده، 1380: 55)
در دو دهه اخير، واژه فناوري اطلاعات و ارتباطات به عنوان يك پديده نوظهور و قدرتمند، جايگاه جهاني خود را پيدا كرده است و از هم اكنون انتظار مي‌رود در ساختارهاي فرهنگي، اقتصادي، اجتماعي و سياسي و همچنين در بنيان‌هاي سنتي اداره جوامع، تحولات اساسي رخ دهد و سيستم جديدي از مديريت معرفي گردد. گسترش فناوري اطلاعات و ارتباطات باعث ايجاد تحولات بسياري در زمينه‌هاي مختلف از جمله ظهور شهر، شهرداري و شهروند الكترونيكي شده است. (صرامی زاده، 1380: 58)
در ايران توسعه زيرساخت‌هاي مبتني بر فناوري اطلاعات و شبكه اينترنت در سال‌هاي اخير توانسته است در حوزه خدمات شهري و الكترونيكي كه حيطه وسيعي از خدمات مختلف در زمينه‌هاي متعدد را شامل مي‌شود بسيار راهگشا و مؤثر واقع شود. همچنين تمايل دولت‌ها و شهرداري‌ها به گسترش خدمات برخط خودخواسته يا ناخواسته مردم را به سوي استفاده از فناوري اطلاعات در انجام امور اداري و بانكي سوق داده است. (صرامی زاده، 1380: 58)
بدون ترديد فناوري اطلاعات توانسته در كلانشهرها خدمات زيادي را به سرعت و با دقت بالا در اختيار مردم قرار دهد، خدماتي نظير انجام تمامي خدمات بانكي، انجام فعاليت‌هاي مربوط به دارايي و ماليات، پست الكترونيك، رهگيري مرسولات پستي، سامانه‌هاي مربوط به ثبت و رهگيري اسناد و املاك، خدمات مربوط به خطوط تلفن، ارائه خدمات مسافرتي مانند رزرو بليت و محل اقامت و ساير خدمات الكترونيكي برخط. (صرامی‌زاده، 1380: 59)
واژه جديدي كه پس از گسترش روزافزون فناوري اطلاعات در ادبيات مديريت شهري به وجود آمده است مفهوم شهر الكترونيك است. شهروند الكترونيكي، استفاده از فناوري‌هاي اطلاعاتي و ارتباطي به منظور ارائه خدمات شهري، به صورت بهنگام و مستقيم به شهروندان در 24 ساعته شبانه‌روز است. (sun,2011:42)
شهر الكترونيكي تسهيلات لازم را به منظور دسترسي مناسب به اطلاعات و خدمات شهري و فرصت‌هاي گسترده‌تر براي مشاركت در فرآيندها به مردم ارائه مي‌نمايد. شهر الكترونيكي، خدمات شهري را به صورت الكترونيكي در اختيار كاربران قرار مي‌دهد يا اطلاعاتي را با استفاده‌كنندگان اين خدمات مبادله مي‌كند. (صرامی زاده، 1380: 60)
شهر الكترونيكي شامل اجزايي است كه تعامل آنها با يكديگر تحقق چنين شهري را ميسر مي‌سازد. اين اجزا را مي‌توان در چهار مؤلفه زير لحاظ نمود. (صرامی زاده، 1380: 60)
زندگي الكترونيكي
سازمان‌هاي الكترونيكي
دولت الكترونيك
زيرساخت‌هاي الكترونيكي
هدف از استقرار شهرهاي الكترونيكي در اكثر كشورهاي دنيا مواردي از اين قبيل است: ارائه خدمات مطلوب به شهروندان و گردشگران در هر زمان و هر مكان، ايجاد يك شهر نمونه براي زندگي، كار و اوقات فراغت، ايجاد محيط اقتصادي پويا با قابليت رقابت، كاهش سفر‌هاي درون‌شهري با توسعه كاربردهاي فناوري اطلاعات، ارائه كليه خدمات مورد نياز شهروندان به صورت برخط، ايجاد و توسعه زيرساخت اطلاعاتي با ظرفيت بالا، نظارت هوشمند همراه با ارتقاي خدمات شهري و امور مرتبط با مديريت شهري، آموزش فراگير شهروندان و كاركنان جهت استفاده از خدمات شهر الكترونيكي، يكپارچه‌سازي سيستم‌هاي مديريتي و عملياتي شهرداري و سازمان‌هاي مرتبط. (طوسی، 1372: 9)
همچنين پياده‌سازي عملياتي مناسب سامانه‌هاي مرتبط با شهرهاي الكترونيك مي‌تواند مزاياي استراتژيك فراواني را به همراه داشته باشد.
مزايايي ازاين قبيل: ايجاد پايگاه اطلاعاتي مناسب در خصوص شهروندان، شناسايي بهتر مشكلات و نقاط ضعف شهر، افزايش قدرت كنترل و نظارت بر شهر، صرفه‌جويي در زمان و هزينه، بهبود كيفيت زندگي مردم، تقويت رقابت تجاري شهر و ايجاد فرصت‌هاي تجاري بيشتر توسط تجارت الكترونيك، ارتباط بهتر سازمان‌ها و ارگان‌هاي مختلف شهري، افزايش مشاركت مردم در اداره شهر، كاهش ترافيك شهر با توجه به كاربرد اينترنت در فعاليت‌هاي شهري شهروندان، كاهش آلودگي هوا با كاهش ترافيك شهري، ايجاد زيرساختار لازم براي توسعه آتي شهر، كاهش فساد اداري از طريق شفاف‌سازي فرايند‌ها. (طوسی، 1372: 12)
در سال‌هاي اخير با توجه به ارتقا و پيشرفت چشمگير تلفن‌هاي همراه هوشمند و استقبال فراوان شهروندان از اين وسايل به نظر مي‌رسد كه مديريت خدمات شهري در كشور مي‌بايست به سمتي حركت نمايد كه افراد بتوانند تمامي خدمات الكترونيك را هر چه بهتر و با ضريب امنيتي بالا بر روي گوشي‌هاي هوشمند و تبلت‌هاي همراه خود دريافت نمايند.
اگرچه تاكنون اين روند به خوبي پيش رفته است ولي همچنان اين نياز احساس مي‌شود كه دولت‌ها و نهادهاي حكومتي و شهرداري‌ها با فرهنگ‌سازي مناسب
