معنايي، و ساحت انگيزه و تعهد يا رفتار. از ميان اين سه ساحت ساحت معرفت و دانش از همه مهم‌تر است.
4. آنچه ديدگاه وبر را ممتاز نموده، نگاه انتقادي وي نسبت به فرهنگ مدرن است. از نظر وي عقلانيت ابزاری به دليل فاصله گرفتن از مبدأ خود آسيب‌هايي در زندگي مدرن پديد آورده است. افسون‌زدايي، نسبيت‌گرايي، بي‌معنا شدن زندگي، و گرفتار شدن انسان در قفس آهنين مهم‌ترين آسيب‌هاي زندگي مدرن است.
4-1-2- مفهوم عقلانیت ارتباطی
عقلانیت ارتباطی که همان عقلانیت در قالب مفهوم کنش ارتباطی هابرماس به‌شمار می‌رود، به‌معنای از میان برداشتن موانعی است که ارتباط را تحریف می‌کنند و به‌معنای کلی‌تر، نظامی ارتباطی است که در آن افکار آزادانه ارائه می‌شوند و در برابر انتقاد حق دفاع داشته باشند. برای هابرماس عقلانی کردن عرصه زندگی به‌معنای ایجاد یک نظام ارتباطی است که در آن ایده‌ها امکان انتقاد بیابند و در واقع عقلانیت مورد نظر او به‌واسطه امکان ایجاد یک ارتباط و گفتمان فارغ از فشار بیرونی و ترس و تهدید به‌وجود می‌آید و مهم‌ترین شرط عقلانی، انتقادپذیری و دلیل‌پذیری می‌باشد. عقلانیت در عرصه کنش ارتباطی، به ارتباط رها از سلطه و ارتباط آزاد و باز انجامیده و مستلزم رهاسازی و رفع محدودیت‌های ارتباط می‌باشد. ایجاد این نوع عقلانیت در جامعه به‌عقیده هابرماس مشروط به وجود کنش ارتباطی که بر توافق و اجماع عقلانی متکی بوده، در سطح جامعه است، همچنان‌که تحقق جامعه اتوپیایی و آرمانی هابرماس نیز در گرو آزاد بودن کنشگران یک جامعه در ارتباط با همدیگر و رسیدن ایشان به درک مشترک از طریق استدلال و به دور از فشار و محدودیت می‌باشد.
جهت بررسی سوال پژوهشی اول در تبیین و بررسی مفهوم عقل ارتباطی، لازم است در ابتدا به مفهوم‌شناسی “کنش اجتماعی” به‌عنوان مقسم “عقل ارتباطی” پرداخته شود تا پس از روشن شدن مفهوم آن بتوان به‌درستی به معنای عقل ارتباطی رسید.
هابرماس در تبیین و توضیح کنش اجتماعی می‌گوید که کنش اجتماعی دو حالت به‌خود می‌گیرد:
1) کنش معطوف به موفقیت؛ این نوع کنش که به آن “کنش معطوف به هدف” و کنش معقول و هدفدار نیز گفته می‌شود، با انگیزه دست‌یابی به یک هدف و تعقیب حساب‌شده منفعت شخصی راجع است. در این نوع از کنش، عمل کنش‌گر واحد یا متعدد معطوف به هدف می‌باشد، هدفی که بیشتر سازمان‌ها و اداره‌های بخش‌های خصوصی و یا سرمایه‌داری در تعقیب آن هستند و به‌صورت محاسبات کلان اقتصادی و ارزیابی و مقیاس ضرر و زیان است. در چنین کنشی افراد کنش خود را بر اساس محاسبات اقتصادی و یا مبانی غیرتفاهمی شکل می‌دهند و ساحت یا زمینه عمل آن نظام‌های اجتماعی مثل سازمان‌های بزرگ اقتصادی و اداری است. کنش‌گر در کنش معطوف به موفقیت، به‌گونه‌ای معقولانه و حساب‌گرانه مناسب‌ترین وسایل را برای رسیدن به یک هدف و موفقیت شخصی، برمی‌‌گزیند(هابرماس،1384؛409). هابرماس این نوع کنش را بر دو نوع می‌داند:
الف) کنش وسیله‌ای (ابزاری): کنش وسیله‌ای به کنش‌گر واحدی راجع است ک
