بدست خواهند آورد.
دوم: عامل دیگری که در ارضای نیازهای خبری مخاطبان نقش دارد، توجه به تازگی خبرهاست، به عبارت دیگر، اگر در ارائه اخبار، تأخیر وجود داشته باشد وخبر زمانی به دست افراد برسد که تازگی خود را از دست داده باشد، مسلماً، نیازهای خبری مخاطبان ارضاء نخواهدشد. باید اشاره کرد که خبر سریع الفسادترین کالا در جامعه است.
آقای سعید قائیان، مدیر کل اسبق واحد مرکزی خبر صدا وسیما درجمع خبرنگاران به استان مرکزی درسال 69، ضمن اشاره به اینکه خبر معادل انگلیسی تازه و news معنای نو، جدید است، می گوید:
«… خبر اگر تازگی نداشته باشد، دیگر خبر نیست… خبر سریع الفسادترین کالا در بازار است، یعنی به سرعت فاسد می شود… تازگی برای خبر یک اصل اجتناب ناپذیر است… اصل تازگی یک اصل مسلم است. یک اصطلاحی در رسانه های خبری غرب وجود دارد که می گویند هیچ چیزی کسل کننده تر از روزنامه دیروزنیست…. »(فانیان،1369، 62)
سوم: موثق بودن خبر است، اگر مخاطبان به درستی یا نادرستی خبرهای اعلان شده اطمینان نداشته باشند، مسلماً خبرهای پخش شده نیازهای خبری آنها را تأمین نخواهدکرد.(انارکی،1380، 212)
2-5-2 عوامل اختلال در اعتبار خبر
2-5-2-1 عدم صداقت در فرایند انتشار خبر
وسایل ارتباط جمعی درتلاش بی وقفه، انبوهی از اطلاعات را به مخاطبان عرضه می کنند، با این وجود بسیاری از اطلاعات به دلایل مختلف که به آن اشاره شد، اجازه نشر پیدا نمی کنند وبرخی دیگر از اطلاعات نیز در فرآیند انتشار با عمل تناقض گویی، مبالغه و اغراق، تحریف خبر وسانسور از سوی رسانه ها مواجه می شوند که این شاخصها را می توان تحت عنوان « بی صداقتی» در ارائه اخبار تعریف کرد.
2-5-2-2 تناقض گویی:
تناقض درخبر به مفهو ارائه خبرهای ضد ونقیض در رسانه های جمعی است. رسانه ها در عملکرد روزانه خودصحنه مناظره بینشها ومیدان میازعه کلمات و معانی هستند.(شعارغفاری،1373،32 )
2-5-1 مبالغه و اغراق در فرایندانتشار خبر:
اخباری که از سوی رسانه ها انتشار می یابند، زمانی دارای مبالغه واغراق خواهند بودکه بزرگ جلوه دادن بعضی از خبرها موردنظر باشد.
2-5-2-3 تحریف:
تحریف در خبر را می توان به مفهوم دست بردن در خبر وعوض کردن معنای آن دانست. از وظایف اصلی سازمان های خبری، ارائه اخبار و اطلاعات درست و جامع به مردم است. اگر مخاطب نتواند نیازهای خبری خود را از رسانه مورد نظرش به طور مطلوب تأمین کند، به مرور زمان برای کسب خبر به سوی راههای دیگر هدایت خواهد شد.
به طور کلی دست بردن در اخبار و اطلاعات نادرست را به مخاطب عرضه کردن نوعی اختلال در فرایند نشرخبر محسوب می شود که نتیجه آن سلب اعتماد از سوی افکار عمومی نسبت به رسانه خواهد بود.
2-5-2-4 سانسور:
« مقصود از سانسور، اعمال نظر درجریان خبررسانی به منظور جلوگیری از انتشار اخباری است که به دلیل اهیت موضوع دربخش دوم به آن پرداخته شده است.(زورق،1368 205)
2-5-2-5 عدم بی طرفی در ارائه اخبار:
این مفهوم زمانی معنی می یابد که در ارائه خبر، جهت گیری خاصی بر اساس جریانات گروه بندیهای جامعه وجود نداشته باشد. به عبارت دیگر، جهت گیری ها در وسایل ارتباط جمعی بر دو عامل استوار است. اول، دولتی بودن وسیله، یعنی آن وسیله زیر نفوذ شدید دولت باشد و دولت بر آن اعمال نظر کند، به نحوی که رسانه تنها سخنگوی دولت باشد.
دوم، وابستگی به گروهی خاص است، که نتیجه آن اعمال نظر بر اخبار و اطلاعات به نفع آن گروه است.
دکتر لاریجانی رییس سازمان صدا و سیما، در تیرماه 1373 در سمینار مدیران خبرصدا و سیما در سراسر کشور با اشاره به اینکه یک خبر به نحوی باید پردازش شود ودر اختیار مردم قرار گیرد که به اطمینان آنها لطمه وارد نسازد، می گوید: « به دلیل حساسیتهایی که در خبر وجود دارد، مسئولین آن باید مستقل کار کنند، حتی اگر با تنش مواجه شند. در جامعه ای که دموکراسی بر آن حاکم است، گروه بندیهای مختلف به دلیل احزاب مرئی یا نامرئی باید وجود داشته باشد، یک فرد ممکن است در خبر کار کند و به یکی از این گروهها نیز تمایلی داشته باشد، اما این تمایل نباید در اخبار منعکس شود. خبر باید مستقل ومنطبق بانیازهای کل نظام باشد بنابراین نباید تحت تأثیر جریانات قرار گرفت.(لاریجانی،1373،19)
با این همه، هم تصویر و هم زبان، تا حدودی دچار انحراف ایدئولوژیکی هستند. بدین معنی که درهنگام تهیه وپخش اخبار تلویزیونی، اقداماتی در طول برنامه نظیر انتخاب زاویه دوربین، انتخاب کلمات، انتخاب تصاویر و … صورت می گیرد که الزاماً واقعیتی را که قرار است از آن خبری تهیه شود، تحت الشعاع قرار داده و به انحراف می کشاند.
مرکز گومک با تحقیق پیرامون سخنرانی ویلسون و چگونگی ارائه آن درتلویزیون به این نتیجه می رسد که تولیدات رسانه های جمعی، به گونه ای تنظیم شده وشکل گرفته ند که تصویرشان از جهان اطراف بر بقای روابط حاکم در جامعه تأکید دارد. یعنی رسانه ها به رشد و توسعه روابط حاکم کمک می کند و درنتیجه، جهت گیری در اخبار تلویزیون اجتناب ناپذیر خواهد بود.(رنگرین،1370، 37-36)
قضاوت در مورد جهت گیری خبری تلویزیون، کاری مشکل و پیچیده است ودراینکه آیا بین جهت گیری و واقعیت و بی طرفی رابطه ای منطقی وجود دارد یا خیر نظرات متفاوتی بیان شده است.
بخش ششم:
2-6 ساختار خبر تلویزیون
2-6-1 هدفمندي، جامع‌نگرى و وحدت موضوع
موضوع و سوژه خبر براساس يک واقعيت تعيين مى‌شود. انتخاب سوژه، تحقيق درباره آن و جمع‌آورى اطلاعات مناسب دقت زيادى نياز دارد. در گزارش خبري، موضوع خبر دامنه گسترده‌اى دارد و محورهاى متعددى را در خبر مى‌توان پررنگ کرد. ابتدا بايد تعيين کرد چه محورهائى در خبر جنبه اساسى دارد و از ساير محورها بااهميت‌تر است. گزارشگر و ساير اعضاء گروه خبرى بايد در يک حرکت هماهنگ بر محورهاى مهم تأکيد کند.
موضوع گزارش از مؤلفه‌هاى بسيار با اهميت است و سردبيران به‌علت تجربيات فراوان خبرى تلاش مى‌کنند موضوع‌هائى را انتخاب کنند که براى مخاطب جذابى بيشترى داشته باشد. آنچه که در موضوع خبر بسيار با اهميت است و مى‌تواند درک شفافى از موضوع را براى مخاطب ايجاد کند، تدقيق و تحديد موضوع است. مثلاً فرض کنيد تهيه گزارش اقتصادى از سبد هزينه زندگى خانوار، موضوع گزارش باشد. گزارشگر بايد تعيين کند چه مسائلى موردنظر است: هزينه زندگى چه خانواده‌هائى مثلاً روستائي، شهري، کارمندي، کارگرى و… يا مثلاً مقايسه هزينه خانوارهاى شهرى و روستائى يا مقايسه هزينه خانوارهاى ايرانى با ديگر کشورها يا هزينه روزانه زندگى خانوار ايرانى يا سهم هزينه کالاهاى مصرفى خانوار يا درصد هزينه و نوع کالاهاى مصرفى خانوار و ده‌ها موضوع ديگر، که ضرورت دارد به‌طور شفاف هدف برنامه خود را بيان کند.
براى درک شفاف موضوع خبر، ضرورت دارد دامنه موضوع بسيار محدود شود تا گزارشگر بتواند با ديد عميق طرح موضوع کند.
موضوع خبر مى‌تواند به مثابه موضوع يک داستان باشد و در واقع خبر بايد روايت يک داستان باشد و سناريو نيز داشته باشد، در اين صورت خبرنگار مى‌تواند مخاطب را با خود همراه کند و به دورن فضا ببرد. موضوع واحد به خبر انسجام و شيرازه مىبخشد، درک آن را آسان مى‌کند و دقت و توجه را بالا مى‌برد.
محمل خبر بايد مشخص باشد و خبر حول محمل آن پرداخت شود، از اين‌رو موضوع و اهميت خبر بايد به‌طور ملموس براى خبرنگار واضح باشد. در گزارش‌هائى که صورت مسئله و جوانب آن براى خبرنگار مشخص نيست، خبرنگار بايد تفحص و جستجو کند تا نکات عمده و محورى خبر را پيدا کند.
خبرنگار نبايد دچار خودسانسورى شود، زيرا موجب مى‌شود با ذهنيت خود از طرح مطالب در خبر پرهيز کند. (عباسی،1380، 76)
2-6-2 پلاتو
به بخشى از خبر تلويزيون گفته مى‌شود که خبرنگار با قرار گرفتن مقابل دوربين با مخاطب ارتباط برقرار و نکته مهمى را بيان مى‌کند. پلاتو در بعضى از خبرها نقش محورى دارد. هدف از بيان پلاتو اين است که مخاطب را به صحنه رويداد ببرد تا او بتواند کمّ و کيف گزارش را ببيند.
ضرورى است که پلاتو در صحنه رويداد بيان شود. سروصدا يا امبيانس محيط به واقعى بودن گزارش و زنده بودن آن عينيت مىبخشد. از اين‌رو پلاتوهائى جذاب هستند که گزارشگر چند ثانيه ابتداى آن را با سروصداى محيط شروع و بعد مطلب را بيان کند.
پلاتوهائى که در غير محيط گزارش اجرا شوند، تأثير و القا پيام را کم مى‌کنند. خبرنگار بايد مطلب جذابى را براى پلاتو انتخاب کند تا علاقه‌مندى مخاطب را به گزارش جلب کند. البته مطلب پلاتو خود حساسيت مخاطب را مضاعف مى‌کند. پلاتو حضور گزارشگر يا خبرنگار را در صحنه گزارش نشان مى‌دهد و از تصنعى بودن خبر مى‌کاهد و اعتبار آن را بالا مى‌برد و اطمينان مخاطب را جلب مى‌کند.
لحن بيان پلاتو نيز مهم است. اين لحن، بيانگر احساس خبرنگار از صحنه رويداد نيز به‌شمار مى‌رود. مطلب پلاتو معمولاً بخشى از گزارش است که خبرنگار آن را مهم دانسته و قصد دارد آن را براى مخاطبان، برجسته نمايش دهد. از اين‌رو گزارشگران و خبرنگاران بايد تلاش کنند بين فضاى رويداد، مکان پلاتو و موضوع پلاتو يک ارتباط هماهنگ و منطقى ايجاد کنند که در القاء پيام مؤثر باشد.
اگر پلاتو در ابتداى خبر باشد، بايد توجه شود که قسمت‌هاى بعدى آن به‌طور يکپارچه و هماهنگ، مفهوم به‌کار رفته در پلاتو را به‌خوبى در متن خبر برجسته کند، در غير اين صورت ممکن است يک نوع آشفتگى در خبر ايجاد و موجب اختلال در درک مطلب شود.
مطالب پلاتو معمولاً بسيار کوتاه و کمتر از دو سطر است و متناسب با درک مخاطب بيان مى‌شود. از جمله ويژگى‌هاى ديگر پلاتو، حضور خبرنگار مقابل دوربين است که به شکلى يک نوع گفتگو بين او و مخاطب ايجاد مى‌شود و آثار مناسبى بر مخاطب مى‌گذارد.(همان منبع، 77)
از جمله آثار ديگرى که پلاتو دارد اين است که مخاطب چهره خبرنگار، وضعيت ايستادن، گفتن، خنديدن، حرکت، اشاره‌ها و کنايه‌هاى غيرگفتارى و غيرکلامى او را مى‌بيند که اگر در مجموع خبرنگاران خوش‌چهره و توانا انتخاب شوند ارتباط بين مخاطب و خبرنگار بهتر برقرار مى‌شود.
پلاتوهائى که در غير صحنه گزارش باشند از تأثير گزارش خبرى مى‌کاهند و از اين‌رو خبرنگاران و گزارشگران از مونتاژ پلاتوهاى غيرواقعى به گزارش‌هاى خود بايد اجتناب کنند.
کمترين ضايعه اعلام پلاتو در خارج از صحنه رويداد، اين است که مخاطب از تصنعى بودن بخشى از گزارش آگاه و متوجه مى‌شود که خبرنگار خبر خود را در صحنه رويداد تهيه نکرده و به تعبيرى در تهيه خبر و تدوين آن دخل و تصرف شده است و ضرورت دارد اين مراحل طورى انجام شود که هرگونه دغدغه فکرى را از مخاطب سلب کند و اعتبار گزارش را نزد او افزايش دهد.
پلاتو به خبر اعتبار و غنا مىبخشد. تمام خبرهاى جنجالى و هيجان‌برانگيز و مهم به پلاتو نياز دارند، ولى در خبرهاى معمولى که صحنه رويداد پيچيدگلى يا ويژگى مهمى ندارد، ارائه پلاتو نيز ضرورى نيست مانند مصاحبه با مقامى مسئول در اتاق کار او.
پلاتو بايد حتى‌الامکان کوتاه باشد و عقيده خبرنگار را مستند کند. يعنى زبان صدا و تصوير به‌طور هماهنگ باشند؛ در غير اين‌صورت، اگر مطلب پلاتو با تصوير صحنه مخاطب، توجه او را به برنامه کم مى‌کند و اثرگذارى خبر را کاهش مى‌دهد. خبرنگاران بايد اطلاع بالنسبه خوبى از موضوع خبر و چارچوب آن داشته باشند تا بتوانند موضوع پلاتو را تعيين کنند. در بيان گفتار پلاتو خبرنگاران و گزارشگران بايد از حفظ کردن مطلب پلاتو خوددارى و تلاش کنند مطلب آن را به وضوح بيان کنند.
پلاتو انواع مختلفى دارد که از جمله آنها پلاتو ابتدائي، ميانى و انتهائى است و معمولاً يک مطلب يا لايه درونى خبر را برجسته مى‌کند و يا فرازهاى خبر را به هم ربط مى‌دهد يا بر محورها و جنبه‌هاى ديگرى از خير تأکيد مى‌کند و پلاتو انتهائى اغلب براى جمع‌بندى خبر است.
‘پلاتو به متن خبر استحکام مىبخشد و بيان آن، با حالات چهره خبرنگار، تأثير بيشترى پيدا مى‌کند، مثلاً غم يا خوشحالى يا حالت ديگرى را، بسته به نوع گزارش،
