منابع و ماخذ تحقیق روایی محتوا، خودکارآمدی، معیارهای طراحی، وضعیت اقتصادی

برای هر آیتم با رتبه 3 و 4 تقسیم بر تعداد کل اعضای پانل به دست آمد.
CVI=(Item(3&4))/n صورت کسر: تعداد افرادی که گزینه های 3و4 را انتخاب کرده بودند.
مخرج کسر: تعداد کل اعضای پانل.
پذیرش هر آیتم بر اساس معیار زیر صورت گرفت:
نمرۀ شاخص روایی محتوایی «بیشتر از 79/0» مناسب، نمرۀ شاخص روایی محتوایی« ما بین 70/0 تا 79/0» سؤال برانگیز و نیازمند اصلاح و بازنگری و نمرۀ شاخص روایی محتوایی«کمتر از 70/0»غیر قابل قبول تلقی شده و از لیست آیتم‎ها حذف شد.(جدول شماره4).

جدول شماره 4: نتایج روایی محتوایی جهت سنجش شاخص روایی محتوایی پرسشنامه
حیطه سوالات پرسشنامه
تعداد سوالات
CVI

مربوط بودن
واضح بودن
ساده بودن
آگاهی
29
95/0
79/0
8/0
حساسیت درک شده
8
95/0
92/0
91/0
شدت درک شده
10
96/0
88/0
87/0
منافع درک شده
8
91/0
88/0
98/0
موانع درک شده
10
79/0
98/0
89/0
راهنماهای عمل
9
85/0
9/0
94/0
خودکارآمدی
12
82/0
81/0
88/0
عملکرد در خصوص نشانه های خطر
6
92/0
89/0
87/0
عملکرد در زمینه عفونت های تنفسی
6
89/0
92/0
92/0
عملکرد در زمینه اسهال
6
88/0
92/0
92/0
عملکرد در زمینه تب و تشنج
6
88/0
86/0
96/0

– نتایج شاخص روایی محتوایی(CVI) و معرفی پرسشنامه نهایی
در این پرسشنامه پس از سنجش روایی محتوایی و اعمال پیشنهادها و نظریه‌های اصلاحی متخصصان در نهایت 110سوال باقیماند و مقدار شاخص روایی طبق این معادلعه محاسبه گردید

82/0=CVI= (∑CVR)/(Retained numbers)

CVI میانگین مقادیر CVR آیتم‌های با قیمانده در ابزار روا شده می باشد. CVI نشان دهنده جامعیت قضاوت های مربوط به روایی یا قابلیت اجرای ابزار نهایی است. هراندازه روایی محتوایی نهایی بالاتر باشد، مقدار CVI به سمت 1 میل می کند و بر عکس این قضیه هم صادق است.
CVR: تبدیل صورت خطی و مستقیم اعضای پانل که گزینه ضروری را انتخاب کرده اند. Retained numbers: تعداد سوالات باقیمانده است.
بنابراین مقدار شاخص روایی محتوایی این پرسشنامه 82/0شد که نشان دهنده این است که این پرسشنامه دارای روایی محتوایی بالای است.
در این مطالعه جهت بررسی کیفی محتویی، از 10 نفر از اعضای پانل خبرگان درخواست شد تک تک آیتم‎ها را مورد بررسی قرار داده و ضمن مطالعۀ دقیق هر آیتم، نظرات و دیدگاه‎های اصلاحی خود را به صورت مبسوط مکتوب نمایند. در این بخش مواردی از قبیل رعایت دستور زبان فارسی، استفاده از کلمات مناسب، قرار گرفتن آیتم‎ها در جای مناسب، امتیاز دهی مناسب، مدت زمان لازم جهت تکمیل ابزار طراحی شده توسط پاسخ دهندگان و تناسب ابعاد انتخاب شده، مد نظر قرار گرفت و بازنگری و اصلاحات نهایی صورت گرفت.
در نهایت در خصوص یافته‎های حاصل در مرحله اعتباریابی مقیاس‎ها مشاهده شد که ابزار اولیه طراحی شده توسط محقق از نظر مطابقت محتوای آن با متون علمی و معتبر مورد تایید تمام اعضای پانل متخصصان بود. پس از محاسبه نسبت روایی محتوایی و شاخص روایی محتوایی در نهایت تعداد کل آیتم‎های پذیرفته شده، 110 آیتم بود که به ترتیب قرار گرفتن در هر سازه عبارت بودند از: سازۀ حساسیت درک شده 8 آیتم، سازۀ شدت درک شده10 آیتم، سازۀ منافع درک شده 8 آیتم، سازۀ موانع درک شده 10 آیتم، راهنمای عمل9 آیتم، سازۀ خودکارآمدی درک شده12 آیتم وآگاهی 29 آیتم و عملکرد نیز 24 آیتم.
3-6-2-2) تعیین پایایی پرسشنامه
منظور از پایایی یا سازگاری درونی این است که ابزار اندازه گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی به دست می دهد یعنی اگر ابزار اندازه گیری (پرسشنامه) را در یک فاصله زمانی کوتاه چندین بار به یک گروه واحدی از افراد ارائه شود نتایج حاصل تا چه حد به هم نزدیک میباشند. برای اندازه گیری پایایی شاخصی به نام ضریب پایایی استفاده می‌شود دامنه این ضریب از صفر تا مثبت یک است. ضریب صفر معرف عدم پایایی و ضریب یک معرف پایایی کامل است (59،58،57).
پایایی این پرسشنامه از طریق روش کودرریچاردسون وضریب آلفای کرونباخ بر روی40 نفر از مادران مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهر اراک سنجیده شد با توجه به نتایج آزمون آلفای کرونباخ بیشترین پایایی در بخش‌های عملکرد و شدت درک شده و کمترین پایایی در بخش حساسیت درک شده مشاهده گردید و مقدار این ضریب برای کل پرسشنامه 96/0 بدست آمد که نشان دهنده این است که این پرسشنامه دارای سازگاری درونی قویی است. پایایی سوالات بخش آگاهی طبق فرمول کودرریچاردسون 74/0 بدست آمد. جهت پردازش آماری از نرم افزار آماری spss 19 استفاده گردید (جدول شماره5).

جدول شماره5:نتایج جهت پایایی پرسشنامه
حیطه سوالات پرسشنامه
تعداد سوالات
ضریب آلفای کرونباخ
کل
110
96/0
حساسیت درک شده
8
52/0
شدت درک شده
10
93/0
منافع درک شده
8
9/0
موانع درک شده
10
79/0
راهنماهای عمل
9
56/0
خودکارآمدی
12
65/0
عملکرد در خصوص نشانه های خطر
6
99/0
عملکرد در زمینه عفونت های تنفسی
6
99/0
عملکرد در زمینه اسهال
6
1
عملکرد در زمینه تب و تشنج

6
99/0

کودر ریچاردسون
آگاهی
29
74/0

و در نهایت پس از انجام اصلاحات کلی پرسشنامه نهایی طراحی شد و با روایی82/0 و پایایی 96/0 مورد تایید قرار گرفت.
3-6-3) معرفی ابزار مورد استفاده
بر اساس مدل اعتقاد بهداشتی و با نظر اساتید مجرب و در نظر گرفتن معیارهای طراحی پرسشنامه، ابزار مورد نظر طراحی و پس از تأیید روایی و پایایی آن، پرسشنامه نهایی در شش بخش تنظیم شد:
بخش اول شامل:
مشخصات دموگرافیک مادر از قبیل سن، شغل، سطح تحصیلات، وضعیت اقتصادی خانواده(از نظر درآمد سرانه: کمتر از پانصد هزار تومان سطح پایین، بین پانصد تا یک میلیون و پانصد هزار تومان سطح متوسط و بیشتر از یک میلیون پانصد هزار تومان سطح بالا).
مشخصات دموگرافیک کودک از قبیل سن، جنس، رتبه تولد، سابقه بیماری خاص و غیره.
بخش دوم شامل:
سوالات آگاهی، ابزار سنجش آگاهی مادران در خصوص نشانه‌های خطر شامل 29 سوال به صورت بله، خیر و نمی دانم طراحی شد، که برای پاسخ صحیح امتیاز یک و پاسخ غلط و نمی دانم امتیاز صفر تعیین شد.
بخش سوم شامل:
سوالات حساسیت، شدت، منافع و موانع درک شده مادران در خصوص نشانه‌های خطر در کودک،
– ابزار سنجش حساسیت درک شده در خصوص نشانه‌های خطر شامل8 سوال بود که از مقیاس پنج گزینه‌ای لیکرت با موارد کاملا مخالفم، مخالفم، نظری ندارم، موافقم و کاملا موافقم استفاده شد که طیف نمره گذاری به ترتیب از 1 تا 5 تعیین شد.
– ابزار سنجش شدت درک شده در خصوص نشانه های خطر شامل10 سوال بود که از مقیاس پنج گزینه‌ای لیکرت با موارد کاملا مخالفم، مخالفم، نظری ندارم، موافقم و کاملا موافقم استفاده شد که طیف نمره گذاری به ترتیب از 1 تا 5 تعیین شد.
– ابزار سنجش منافع درک شده در خصوص نشانه‌های خطر شامل 8 سوال بود که از مقیاس پنج گزینه‌ای لیکرت با موارد کاملا مخالفم، مخالفم، نظری ندارم، موافقم و کاملا موافقم استفاده شد که طیف نمره گذاری به ترتیب از 1 تا 5 تعیین شد.
– ابزار سنجش موانع درک شده در خصوص نشانه‌های خطر شامل 10 سوال بود که از مقیاس پنج گزینه‌ای لیکرت با موارد کاملا مخالفم، مخالفم، نظری ندارم، موافقم و کاملا موافقم استفاده شد که طیف نمره گذاری به ترتیب از 1 تا 5 تعیین شد.

بخش چهارم شامل:
سوالات راهنماهای عمل، ابزار سنجش راهنماهای عمل در خصوص نشانه‌های خطر شامل 9 سوال بود که از مقیاس پنج گزینه ای با موارد اصلا، خیلی کم، کم، زیاد وخیلی زیاد استفاده شد که طیف نمره گذاری به ترتیب از 1 تا 5 تعیین شد
بخش پنجم شامل:
سوالات خودکارآمدی که در مورد توانایی مادران در خصوص مراقبت از کودکان دارای نشانه‌های خطر می‌باشد،
ابزار سنجش خودکارآمدی در خصوص نشانه‌های خطر شامل12 سوال بود که از مقیاس پنج گزینه‌ای با موارد اصلا، خیلی کم، کم، زیاد و خیلی زیاد استفاده شد که طیف نمره گذاری به ترتیب از 1 تا 5 تعیین شد.
بخش ششم شامل:
سوالاتی است که عملکرد مادر را در خصوص نشانه‌های خطر، عفونت‌های تنفسی، اسهال و تب و تشنج در کودکان می‌سنجد، ابزار سنجش عملکرد مادران در خصوص نشانه‌های خطر شامل 6 سوال در خصوص نشانه‌های خطر و6 سوال در زمینه عفونت‌های تنفسی، 6 سوال در زمینه اسهال و 6 سوال در زمینه تب و تشنج به صورت پنج گزینه هیچگاه، بندرت، گاهی اوقات، بیشتر اوقات و همیشه بود که طیف نمره گذاری به ترتیب از 0 تا 4 تعیین شد.

3-6-4) امتیاز گذاری پرسشنامه
امتیاز گذاری این پرسشنامه بدین صورت می باشد که:
در قسمت آگاهی به جواب صحیح امتیاز 1 و به جواب غلط و نمی دانم امتیاز 0 تعلق می گیرد در پایان امتیاز هر فرد بر اساس 100 نمره محاسبه می گردد بدین صورت که تعداد جواب‌های صحیح فرد تقسیم بر تعداد کل سوالات ضرب‌در 100 می شود.
در قسمت حساسیت، شدت، منافع و موانع درک شده نیز دامنه امتیاز هر سوال بین1 تا5 متغیر می باشد به گونه‌ای که به جواب کاملاً مخالفم امتیاز 1، مخالفم2، نظری ندارم3، موافقم4و کاملاً موافقم 5امتیاز تعلق می گیرد . که امتیاز کسب شده فرد در هر قسمت تقسیم بر کل امتیازات ضرب‌در 100، نمره وی را از 100 نشان می دهد.
امتیاز سوالات راهنماهای عمل داخلی و خارجی نیز بین 1تا 5 متغیر است به این صورت که به جواب اصلا امتیاز 1، خیلی کم2، کم 3، زیاد4 وخیلی زیاد 5 داده می شود که امتیاز هر فرد تقسیم بر کل امتیازات ضرب‌در100و نمره وی را از 100 بیان می کند.
در قسمت خودکارآمدی هم امتیاز هرسوال بین1تا 5 متغیر است به این طریق که به جواب اصلا امتیاز1، خیلی کم 2، کم3، زیاد4 و خیلی زیاد 5 تعلق میگیرد که امتیاز هر فرد تقسیم بر کل امتیازات ضرب‌در100و نمره وی را از100بیان می کند.
در قسمت چک لیست عملکرد نیز بر اساس رفتار مادر در خصوص نشانه‌های خطر، عفونت‌های تنفسی، اسهال و تب و تشنج در کودک امتیاز هر سوال بین 0 تا 4 متغیر است به این شکل که به جواب هیچگاه امتیاز 0، بندرت 1، گاهی اوقات 2، بیشتر اوقات 3 و همیشه 4 تعلق می گیرد و امتیاز هر فرد تقسیم برکل امتیازات ضرب‌در100و نمره وی از 100 می‌باشد.

3-7) روش انجام پژوهش
مراحل انجام این پژوهش شامل موارد زیر بود:
پس از تصویب پروپوزال و کسب کد اخلاق از معاونت آموزش و تحقیقات دانشگاه علوم پزشکی اراک، کسب کد IRCT، مطالعه با جستجو درباره پرسشنامه‌های مشابه‌ای که می‌توانست تسهیل گر انجام فعالیت مورد نظر باشد آغاز شد، پس از مطالعه دقیق منابع مرتبط، بر اساس مدل اعتقاد بهداشتی، با نظر اساتید مجرب و در نظر گرفتن معیارهای طراحی پرسشنامه، ابزار مورد نظر طراحی و پس از تأیید روایی و پایایی آن، پرسشنامه در شش بخش تنظیم شد(توضیحات ارائه شده است).

3-7-1) انجام مطالعه مقطعی
مطالعه مقطعی اولیه به صورت توصیفی ـ تحلیلی با هدف نیازسنجی آموزشی (تعیین مؤثرترین سازه‌های پیشگویی کننده مدل اعتقاد بهداشتی بر رفتار مادران در خصوص نشانه‌های خطرکودک) در بین350 نفر از مادران مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی انتخاب شده شهر اراک که دارای کودک کمتر از پنح سال بودند از طریق تکمیل پرسشنامه همراه با مصاحبه و تعیین میزان آگاهي، حساسيت درك شده، شدت درك شده، منافع درك شده، موانع درك شده، راهنماهاي عمل، خودکارآمدی و عملکرد در خصوص نشانه‌های خطر، عفونت‌های تنفسی، اسهال و تب و تشنج درکودک انجام گرفت.
تیم تحقیق با ارائه معرفی نامه به مراکز و با رعایت نکات اخلاقی بعد از معرفی خود و اهداف مطالعه و اخذ رضایت از نمونه‌ها اقدام به تکمیل پرسشنامه‌ها کردند. بعد از جمع آوری و وارد کردن اطلاعات به کامپیوتر، تجزیه و تحلیل آماری انجام شد و سازه‌های مؤثر بر رفتار مادران در خصوص نشانه‌های خطر کودک مشخص گردید. سپس با توجه به نیاز سنجی که صورت گرفت، جهت طراحی برنامه آموزشی و انتخاب روش آموزشی اقدام شد.

3-7-2) انجام مطالعه مداخله‌ایی
مطالعه مداخله‌ایی کارآزمایی آموزشی شاهددار طی این مراحل اجرا گردید:
ـ انتخاب