جلسه آزمودنیها به گروههای چند نفری تقسیم و در مورد موضوعات اجتماعی به بحث و گفتگو میپرداختند و سپس جمع بندی و نتیجهگیری توسط مربی و همه گروهها انجام میشد. همچنین فرمهایی حاوی سوالات و نکات کلیدی بحث جهت تسهیل در جمع بندی نظرات تهیه شده بود که در اختیار گروهها قرار میگرفت (محتوای جلسات آموزشی در پیوست ذکر شده است).
3-6-ابزارهای پژوهش
آزمون رفتارشهروندی سازمانی
این پرسشنامه 24 سوالی مبتنی بر مدل پنج بعدی رفتار شهروندی سازمانی میباشد و توسط پودساکف و همکاران (1990) طراحی شده است. در قالب 5 بعد نوعدوستی، وظیفه شناسی، جوانمردی، فضیلت مدنی و احترام و تکریم میباشد. پاسخ گویی به سوالات در طیف 5-1 (از کاملا مخالفم تا کاملا موافقم) تعیین شده است.
وظیفه شناسی: این بعد نمونه‌های مختلفی را در بر می‌گیرد و در آن اعضای سازمان رفتارهای خاصی را انجام می‌دهند كه فراتر از حداقل سطح وظیفه‌ای مورد نیاز برای انجام آن كار است، مثل: كمك به دیگر اعضاء سازمان(سوالات: 1، 2، 3، 4، 5).
نوع دوستی: به رفتارهای مفید و سود بخشی از قبیل ایجاد صمیمیت، همدلی و دلسوزی میان همكاران اشاره دارد (جملات: 15، 16، 17، 18، 19).
فضیلت شهروندی: شامل رفتارهایی از قبیل حضور در فعالیتهای فوق برنامه و اضافی، آن هم زمانی كه این حضور لازم نباشد (جملات: 11، 12، 13، 14).
جوانمردی: به شكیبایی در برابر موقعیتهای نامطلوب و نامساعد، بدون اعتراض، نارضایتی و گلایه‌مندی اشاره دارد (جملات: 6، 7، 8، 9، 10).
احترام و تکریم: این بعد بیان‌كننده نحوه رفتار افراد با همكاران، سرپرستان و مخاطبان سازمان و انجام كارهایی كه در سازمان ضروری نیستند اما انجام آنها به سود سازمان است (جملات: 20، 21، 22، 23، 24). شکرکن و همکاران (1383) پایایی این پرسشنامه را از طریق آلفای کرونباخ 88/0 و در پژوهش هویدا (1387)، 89/0 محاسبه شده است.
آزمون نگرش محیطی
پرسشنامه نگرش‌های محیطی تامپسون و برتون(1994):این پرسشنامه دارای 15 گویه میباشد که شامل سه خرده مقیاس انسان‌مداری (5 گویه)، محیط مداری (5 گویه) و بی‌اعتنایی عمومی (5 گویه) است که برای ارزیابی نگرش به محیط استفاده شد. اعتبار هریک از این خرده مقایس‌ها به این ترتیب میباشد: ضریب آلفای کرونباخ 70/0 برای انسان‌مداری، 75/0 برای محیط مداری و 65/0 برای بی‌اعتنایی عمومی میباشد (تامپسون، 1994؛ به نقل ازفردوسی، 1386).
آزمون بهزیستی اجتماعی
ابزار مورد نظر در پژوهش حاضر، پرسشنامه 33 سوالی بهزیستی اجتماعی است که توسط کییز (1998) براساس مدل نظری خود از سازه بهزیستی اجتماعی تهیه شده است. او طی دو مطالعه بر روی دو نمونه‌ی 373 و 7882 نفری در آمریکا، با استفاده از تحلیل عوامل، مدل 5 بعدی به کار رفته در پرسشنامه خود را از نظر تجربی مورد تایید قرار داده است. در این مقیاس، 6 گویه مربوط به عامل مشارکت اجتماعی، 7 گویه مربوط به انسجام اجتماعی، 7 گویه عامل پذیرش اجتماعی و 6 گویه مربوط به عامل انطباق اجتماعی و7 گویه مربوط به شکوفایی اجتماعی است. درایران حیدری (1390) هنجاریابی وروایی آزمون برروی 632 نفراز دانشجویان پرداخت ونتایج نشان دادکه پایای پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برابر با 83/0 است.
3-7-روش تجزیه وتحلیل داده ها
ابتدا آمار توصیفی برای مقایسه میانگین گروهها در دوره پیش آزمون و پس آزمون و پیگیری مورد استفاده قرار گرفت و سپس برای تحلیل فرضیهها با توجه به اینکه دو گروه مداخله یا آزمایش وجود دارد و همه متغییرهای وابسته تحقیق دارای زیر مقیاسهای متعددی میباشند، بنابراین در این پژوهش جهت پاسخگویی به فرضیات پژوهشی از تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر استفاده شده است. برای انجام آزمون‌های آماری پارامتریک، علاوه بر فاصله ای بودن مقیاس اندازه گیری متغییرها، وجود شرط همگنی واریانس‌ها435 الزامی است. علاوه بر آن برای استفاده از تحلیل واریانس اندازه گیری مکرر، بررسی مفروضه کرویت موچلی436 ضروری است.
پیش از اجرای آزمون تحلیل واریانس اندازه گیری مکرر ابتدا پیش فرضهای این آزمون مورد بررسی قرارگرفته است که جهت بررسی همگن بودن ماتریس‌های واریانس- کوواریانس متغییرهای پژوهشی از آزمون کرویت موچلی استفاده می‌شود (بریس437 و همکاران، 1384).
فصل چهارم
یافته های تحقیق
4-1- مقدمه
در این فصل نتایج مربوط به تحلیل دادههای آماری ارائه شده است. در ابتدا شاخصهای جمعیت شناختی نمونه شامل فراوانی و درصد ارائه شده، در ادامه شاخصهای توصیفی متغییرها شامل، میانگین و انحراف استاندارد مورد بررسی قرار گرفته است. سپس برای بررسی پیش فرضهای تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر شامل؛ بهنجار بودن توزیع متغییرها، فرض همگنی ماتریس‌های واریانس- کوواریانس به ترتیب قبل از تحلیل هر فرضیه مورد ارزیابی قرار گرفته اند. در نهایت با استفاده از شاخصهای آمار استنباطی تحلیل واریانس اندازه گیری مکرر به تفکیک به بررسی فرضیات پژوهشی پرداخته شده است.
4-2- تجزیه و تحلیل داده‌ها
بررسی شاخصهای جمعیت شناختی نشان داد که آزمودنیهای این تحقیق متشکل از 90 معلم با میانگین32سال و واریانس سنی6/6 بودند، 75.5 درصد این دانشجویان مرد و 24.5 زن می باشند. 67 درصد در رشته مشاوره و بقیه دررشته علوم تربیتی گرایش آموزش ابتدایی مشغول تحصیل بودند. تعداد سه نفر در طول دوره آموزشی غیبت زیاد داشتند که با افراد دیگر جایگزین شدند. و تعداد 17 نفر در مرحله پیگیری که بعد از شش ماه انجام شد از دانشگاه فارغ التحصیل شده بودند ودر دسترس محقق نبودند. وتعداد نمونه در مرحله پیگیری 73 نفر شدند.
4-3- تجزیه و تحلیل توصیفی داده‌ها
شاخصهای توصیفی بهزیستی اجتماعی، رفتار شهروندی سازمانی و نگرش‌های زیست محیطی در مرحله پیش آزمون و پسآزمون برای دو گروه آزمایش و گروه کنترل به ترتیب در جداول4-1 تا 4-3 ارائه شده است.
جدول4-1: شاخصهای توصیفی رفتارشهروندی سازمانی دو گروه آزمایش و گروه کنترل
متغییرها
گروه
پیش آزمون
پس آزمون
پیگیری
میانگین
انحراف
میانگین
انحراف
میانگین
انحراف
فضیلت مدنی
ذهن آگاهی
03/11
23/2
97/12
25/2
67/13
20/2
فراشناخت
70/11
39/2
23/13
19/2
12/13
16/21
کنترل
03/11
22/2
33/13
97/1
50/11
95/1
نوعدوستی
ذهن آگاهی
70/12
27/2
23/14
19/2
75/13
11/2
فراشناخت
83/12
32/2
23/14
29/2
00/14
21/2
کنترل
73/12
01/2
07/12
99/1
88/12
91/1
وظیفه شناسی
ذهن آگاهی
90/12
00/2
17/14
15/2
90/12
92/1
فراشناخت
20/12
14/2
37/13
75/1
44/13
98/1
کنترل
13/13
62/2
57/12
06/2
83/12
31/2
جوانمردی
ذهن آگاهی
77/11
67/1
77/13
69/1
96/12
54/1
فراشناخت
17/11
/5
57/1
27/13
88/1
40/13
08/2
کنترل
87/12
64/2
43/12
23/2
21/13
84/2
احترام وتکریم
ذهن آگاهی
47/12
87/1
80/13
25/2
75/12
70/1
فراشناخت
43/12
97/1
97/13
07/2
24/13
83/1
کنترل
97/12
02/2
970/12
00/2
67/12
05/2
کل رفتارشهروندی
سازمانی
ذهن آگاهی
87/60
54/7
97/68
78/7
08/66
86/4
فراشناخت
33/60
72/7
70/66
17/7
20/67
29/6
کنترل
73/62
35/9
73/62
89/8
08/63
12/8
نتایج درج شده در جدول 4-1 میانگین وانحراف معیار نمرات متغییر رفتار شهروندی سازمانی را در دوگروه آزمایش وگواه در دو زمان پیش آزمون و پس آزمون نشان میدهد. همانطورکه مشهود است نمرات گروههای آزمایش درپس آزمون نسبت به پیش آزمون افزایش داشته است. همچنین میانگین پس آزمون گروههای آزمایش (فراشناخت،70/66 ذهن آگاهی،97/68) بیشتر ازگروه گواه (73/62) میباشد. در مرحله پیگیری نیز هم گروه آزمایش فراشناخت و هم گروه آزمایش ذهن آگاهی از گروه گواه نمرات بیشتری بدست آورده اند.
جدول4-2: شاخصهای توصیفی زیر مقیاسهای بهزیستی اجتماعی دو گروه آزمایش و گروه کنترل
متغییرها
گروه
پیش آزمون
پس آزمون
پیگیری
میانگین
انحراف
میانگین
انحراف
میانگین
انحراف
انسجام اجتماعی
ذهن آگاهی
83/14
36/2
80/16
17/2
75/15
62/2
فراشناخت
08/15
93/2
37/17
45/2
60/16
14/2
کنترل
27/15
49/2
83/14
15/2
79/14
20/2
پذیرش اجتماعی
ذهن آگاهی
10/15
60/2
03/16
53/2
71/15
73/1
فراشناخت
13/15
56/2
90/19
38/2
52/15
22/2
کنترل
27/15
48/2
27/15
92/1
75/14
15/2
انطباق اجتماعی
ذهن آگاهی
30/14
54/2
63/16
27/2
17/16
40/1
فراشناخت
44/15
31/2
10/17
39/2
16/16
39/2
کنترل
87/14
60/2
20/15
10/20
63/15
78/1
مشارکت اجتماعی
ذهن آگاهی
50/14
986/2
00/17
30/2
50/16
32/2
فراشناخت
08/14
/5
89/2
83/16
91/1
60/16
19/2
کنترل
47/15
59/2
40/15
07/2
42/15
95/1
شکوفایی اجتماعی
ذهن آگاهی
70/14
92/2
956/16
44/2
25/15
98/1
فراشناخت
37/14
38/2
47/17
54/2
24/15
16/2
کنترل
77/14
36/2
87/14
25/2
67/15
83/1
کل بهزیستی اجتماعی
ذهن آگاهی
63/75
22/7
20/85
33/6
38/79
48/4
فراشناخت
77/72
/5
02/7
23/81
59/5
12/80
47/4
کنترل
63/74
16/7
20/74
45/6
25/76
77/62
نتایج جدول 4- 2 گویای آن است که میانگین پس آزمون تمامی ابعاد بهزیستی اجتماعی در گروههای آزمایش افزایش یافته است. بیشترین افزایش مربوط به خرده مقیاس مشارکت اجتماعی در گروه ذهن آگاهی (17.00) و خرده مقیاس پذیرش اجتماعی(19.90) در گروه فراشناخت میباشد و همچنین کمترین افزایش در گروه ذهن آگاهی مربوط به خرده مقیاس پذیرش اجتماعی و در گروه فراشناخت در خرده مقیاس مشارکت اجتماعی میباشد. این میزان در گروه کنترل یا کاهش داشته و یا با افزایش ناچیزی همراه بوده است.
جدول4-3: شاخصهای توصیفی نگرش‌های زیست محیطی دو گروه آزمایش و گروه کنترل
متغییرها
گروه
پیش آزمون
پس آزمون
پیگیری
میانگین
انحراف
میانگین
انحراف
میانگین
انحراف
نگرش‌های
انسان مدارانه
ذهن آگاهی
93/11
92/2
27/14
01/3
75/13
80/2
فراشناخت
57/11
79/2
92/13
76/2
48/13
71/2
کنترل
30/11
18/2
33/11
00/2
21/12
32/2
نگرش‌های
محیط مدارانه
ذهن آگاهی
77/10
22/2
80/12
20/2
58/12
51/2
فراشناخت
57/10
56/2
14/12
18/1
48/12
23/2
کنترل
48/10
17/2
70/10
95/1
88/10
17/2
بی اعتنایی عمومی
ذهن آگاهی
63/10
88/1
90/8
52/1
58/9
76/1
فراشناخت
07/11
