سمپوزیومی، یكی از شركت‌كنندگان نوشت: قدرت رادیو را می‌توان باقدرت بمب اتم مقایسه كرد. اینان را عقیده بر آن است كه وسایل ارتباط‌جمعی جدید، ابزاری بس نیرومندند؛ كه می‌توان از آنان درراه خیر یا شر با تأثیری شگرف سود برگرفت و چنانچه كنترل مطلوب وجود نداشته باشد، امكان استفاده از این وسایل درراه دوم بیشتر است». (ساروخانی، 1381 ، 97)
بر اساس این نگرش پیام‌دهنده می‌تواند گلوله جادویی خود را به‌سوی بیننده یا شنونده شلیك كند و همان‌گونه كه یك مدار الكتریكی می‌تواند الکترون‌ها را به فیلامنت داخل لامپ ببرد و آن را روشن كند او نیز با گلوله جادویی می‌تواند اندیشه پیام‌گیران را روشن كند. (دادگران، 1374، 55)
این نظریه كه پیش‌بینی می‌كند؛ پیام‌های ارتباط‌جمعی بر همۀ مخاطبان كه در معرض آن‌ها قرار می‌گیرند، اثرهای قوی و کم‌وبیش یكسان دارد؛ برای رسانه در شكل‌دهی به افكار و عقاید عمومی قدرت زیادی قائل بوده و معتقد است، وسایل ارتباط‌جمعی می‌تواند، نسلی تازه برای اولین بار در تاریخ انسان پدید آورد. (تانكارد و سورین؛ 1381، 385)
2-7-4 نظريه برجسته‌سازی48
طبق اين نظريه ، ارتباط‌جمعی در انعكاس اخبار با برجسته‌سازی و اولويت دادن به برخي خبرها در جهت‌دهی به نگرش مخاطبان تأثير می‌گذارند .
اين نظريه در اوايل دهه 1970 توسط « مك كومبز » و « شاو »49 مطرح شد ؛ اگرچه قبل از آن افرادي ازجمله مك كوئيل ( 1961 ) در مورد اين موضوع كه رسانه اولويت همگان را تعيين می‌کنند مطالبي را مطرح كرده بودند (حسيني پاكوهي ، 1373 ، 23 ) .
خلاصه نظريه برجسته‌سازی اين است : تأكيد و برجستگي موضوعات و مسائل در وسايل ارتباط‌جمعی باعث برجسته شدن آن‌ها در ذهن مخاطبان می‌شود . نکته‌ای كه اين نظريه اشاره دارد اين است كه برجستگي مسائل ، تغييرات رفتاري به دنبال ندارد ، بلكه تغييرات شناختي (اطلاعاتي ) به وجود می‌آورد .
راجرز و ديرينگ(DEARING) برجسته‌سازي را چنين تعريف مي‌كنند: « فراگردي كه به‌واسطة آن رسانه‌هاي جمعي اهميت نسبي موضوعات و تأثيرات گوناگون را به مخاطب منتقل مي‌كنند » .
به اعتقاد مك كوئيل فراگرد برجسته‌سازی نه به يك اولويت ، بلكه بر سه اولويت متفاوت مربوط می‌شود . يك اولويت در گروه سياسي يا ساير گروه‌های ذينفع جاي می‌گیرد ؛ ديگري اولويت رسانه‌هاست كه ارزش‌هاي خبري و سليقه‌هاي ملموس مخاطبان بر آن تأثير مي‌گذارد و به آن ساخت مي‌دهد ؛ اولويت سوم از آن همگان است كه تصور مي‌شود تحت تأثير رسانه‌هاست (ويندال ، 1376 ، 326 ) شكل زير .
درمجموع مي‌توان گفت برجسته‌سازي خبري هنجاري است كه در عرصه اخبار يا رده‌بندي اهميت رويدادها و يا دروازه‌باني خبري، رابطه‌اي مستقيم دارد. برجسته‌سازي ، گستره انتقال خبرها را تعيين مي‌كند و محدوديت‌هاي بحث را مشخص مي‌سازد ( شكرخواه ، 1374 ، 21 ) .
2-7-5 نظريه نياز جويي
نظريه ديگري كه براي تحليل یافته‌ها در اين پژوهش مورداستفاده قرار می‌گیرد “ نظريه نيازجويي ” است . در نظريه نيازجويي مخاطب پويا فرض می‌شود و براي تأمين نيازهاي اطلاعاتي خود به وسايل ارتباطي روي می‌آورد . اين نظريه در تكامل خود مراحلي را پشت سر گذاشته است . در مرحله سوم كه مرحله بلوغ اين نظريه است ، گام‌های اساسي در انسجام نظري اين نظريه برداشته شد . در اين مرحله كاتز و همكاران او با توصيفي كه از رويكرد نيازجويي ( استفاده و خشنودي ) عرضه كردند ، مؤثرترين نقش را داشتند . به نظر كاتز “ يك فرد با خاستگاه‌های اجتماعي و روان‌شناختی نيازهاي خود مواجه است كه اين نيازها موجب انتظارات او از رسانه‌های جمعي يا ساير موانع است و درنهایت به الگوهاي متفاوت روی‌آوری رسانه‌ها منتهي می‌شوند و حاصل آن‌ها ارضاي نيازها و پيامدهاي ديگري است كه شايد در بسياري از آن‌ها تعهد دخيل نيست » (محمدي مهر، 1378 ، 87 و 86 ) .
درواقع در نظريه نيازجويي سؤال اين نيست كه پيام با مخاطب چه می‌کند ، بلكه سؤال اين است كه مخاطب با پيام چه می‌کند ؛ پيام چه استفاده‌ای براي مخاطب دارد ؟ چرا مخاطب دست به انتخاب پيام مي زند ؟
مخاطب هدفمند عمل می‌کند ، بنابراين اگر اين انتخاب پاسخگوي نيازهاي وي نباشد از آن روی‌گردان می‌شود . زيرا اين انتخاب پاسخگوي نيازهاي وي است .
“ در اثر نظريه استفاده و خشنودي تغيير كاملاً قطعي در كيفيت توجه به مخاطب روي داد . فرض اصلي الگوي استفاده و خشنودي اين است كه مخاطب ، کم‌وبیش به‌صورت فعال ، به دنبال محتوایی است كه بيشترين خشنودي را فراهم كند . افراد هرقدر بيشتر احساس كنند كه محتواي واقعي نياز آنان را برآورده می‌کند ، احتمال اينكه آن محتوا را انتخاب كنند بيشتر است .
اين الگوها نوعاً با عواملي آغاز می‌شوند كه بر انتخاب مخاطبان از محتواي رسانه‌ها تأثير می‌گذارند ” ( ويندال ، 1376 ، 352 ) .
با تمام اين اوصاف نكاتي چند در خصوص نسبت پذيرا بودن پيام ، تغييرات ناشي از پيام و گرايش مخاطب مطرح است . اینکه آيا وسايل ارتباطي بخصوص روزنامه‌ها می‌توانند تغييرات نگرشي يا رفتاري را به همراه داشته باشند و اگر چنين است مخاطب تا كجا پذيراي چنين تغييراتي است .
نظريه هماهنگي و ناهماهنگي شناختي كه در حوزه روانشناسي اجتماعي جاي می‌گیرد ، ما را در تبيين اين فرآيند ياري مي كند .
شناخت ، مجموعه ادراك ، تفكر و استدلال است . هر كس تصويري خاص از جهان پيرامون خود دارد . عواملي چون محيط مادي – اجتماعي ، ساختمان فيزيولوژيك ، نيازها ، اهداف و تجربيات گذشته در آن مؤثر است . شخص شناخت‌های خود را بر اساس “ مجاورت و شباهت ” سازمان می‌دهد . گروه‌بندی امور تابع تجارب گذشته و فرهنگ اوست . پس شناخت‌های جداگانه افراد باهم جمع می‌شوند و نظام شناختي را می‌سازند .
2-7-6 الگوي هماهنگي و ناهماهنگي شناختي
“ نظریه‌های هماهنگي و ناهماهنگي شناختي ، در حوزه روانشناسي اجتماعي مطرح می‌شوند . در روانشناسي اجتماعي الگوي مهمي كه نگرش‌ها در چارچوب آن موردمطالعه قرار می‌گیرند ، الگوي هماهنگي شناختي است . در اين الگو چند نظريه شبيه به هم وجود دارد كه متعلق به هايدر (نظريه تعادل ) و فستينجر ( نظريه عدم تعادل ) است . فكر بنيادي و زيربنايي اين دیدگاه‌ها اين است كه مردم مایل‌اند بين شناخت‌های گوناگونشان هماهنگي وجود داشته باشد و همين تمايل يكي از تعیین‌کننده‌های اصلي شکل‌گیری نگرش است . درواقع انسان ، پذيرنده منفعل اطلاعات ورودي نيست ، بلكه به‌عنوان موجودي داراي شناخت ، اطلاعات رسيده را مورد ارزيابي ، تجزیه‌وتحلیل و تعبير و تفسير قرار مي دهد ” ( محمدي مهر ، 1378 ، ص 87 و 86 ) .
“ سه مفهوم بسيار پيوسته و مرتبط در روشن كردن رفتار اجتماعي انسان در اينجا وجود دارد ، اين سه مفهوم عبارتند از : توجه انتخابي ، ادراك انتخابي و حافظه انتخابي .
توجه انتخابي گرايشي است كه مردم خويشتن را در مواجهه با ارتباطاتي قرار مي دهند كه با اعتقادات ، علايق و باورهايشان سازگاري دارد و از ارتباطاتي كه با علايق ايشان سازگار نيست ، پرهيز مي كنند .
ادراك انتخابي ، تمايلي است كه مردم به درك پيامهايي دارند كه با باورهاي پيشين ايشان سازگاري دارد ، بطوري كه ممكن است چيزي را گوينده به فردي گويد ، نشنود و حال اينكه اگر شخص ديگري حضور داشته باشد ، پيام را درك كند ، به لحاظ نظري مي توان ادعا كرد كه براي يك پيام واحد ، به همان تعداد شنونده يا مخاطب پيام ، برداشتهاي متفاوت حاصل گردد .
حافظه انتخابي ممكن است به سختي با ادراك انتخابي تفكيك گردد ، اما به هر حال افراد علاقمند به يك موضوع خاص به سهولت بيشتري پيام را فرامي گيرد تا افرادي كه هيچ علاقه اي به آن موضوع ندارند و در اصل افراد علاقمند ديرتر پيام را به دست فراموشي مي سپارند (نقيب السادات، 1374 ، 73 ) .
بخش هشتم
2-8پیشینه تحقیق
تحقیقاتی که به عنوان پایان نامه های دانشگاهی در مقاطع کارشناسی ارشد و بالاتر انجام می پذیرد اکثراً موضوعاتی را شامل می شوند که کمتر به آن ها پرداخته شده است و نتایج به دست آمده در این تحقیقات می تواند مورد توجه قرار گیرد.
در ارتباط با پیشینه تحقیق در خصوص خبر تلویزیون، مرکز مطالعات، تحقیقات و سنجش برنامه ای صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، چند کار پیمایشی را به انجام رسانده است که این تحقیقات بصورت بررسی نظرات مردم تهران و یا چند شهر دیگر نسبت به اخبار سیمای جمهوری اسلامی ایران بوده است، به عبارت دیگر خبر تلویزیون از دیدگاه مردم با سطح تحصیلات متفاوت مورد بررسی قرار گرفته است و در برگیرنده هدف های همچون دستیابی به مهمترین منبع کسب خبر در بین مردم میزان شنونده و بیننده اخبار میزان قابل فهم بودن اخبار، میزان اعتماد مردم و در نهایت میزان رضایت و انتظارات مردم از اخبار صدا و سیما بوده است.
با این وجود، تحقیق« بررسی میزان اعتبار اخبار ساعت 21 شبکه اول نزد دانشجویان دختر رشته ارتباطات از یک نظر با تحقیقات انجام شده تفاوت اساسی دارد و آن اینکه در این تحقیق به بررسی نگرش افرادی پرداخته شده است که در زمینه خبر تخصصی نسبی داشته و قادرند با دیدی منطقی نسبت به اخبار تلویزیون اظهار نظر کنند.
بالطبع سئوالات پرسشنامه در این تحقیق به نحوی طرح شده است ک این افراد بتوانند به آن پاسخ منطقی بدهند. این سؤالات بیشتر در برگیرنده عواملی چون سانسور، تحریف ، مبالغه و اغراق، جنبه اطلاع رسانی خبر، میزان تازگی، تفاسیر خبری، ارائه همزمان خبر با تصویر … بوده است.
آنچه که مرکز تحقیقات، مطالعات و سنجش برنامه ای صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در خصوص اخبار تلویزیون بصورت پیمایشی انجام داده عبارتند از:
1- بررسی نظرات بینندگان تلویزیون درباره خبر، در تابستان سال 1355
2- بررسی اخبار مثبت سیمای جمهوری اسلامی ایران – انتشار 1362
3- نظرات مردم درباره اخبار سراسری شبکه اول سیمای جمهوری اسلامی ایران – انتشارات 1364
4- گزارشی در مورد بازبینی هفت شب برنامه های خبری شبکه اول سیمای جمهوری اسلامی ایران انتشار 1365
5- نظرات مردم تهران درباره اخبار صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران – انتشار 1367
6- تجزیه‌وتحلیل سؤالات آزمایشی سنجش نگرش مردم تهران نسبت به اخبار سیمای جمهوری اسلامی ایران – انتشار 1367
7- بررسی وضعیت اخبار سیمای جمهوری اسلامی ایران از آبان 1362 تا پایان 1367 – انتشار 1368
8- نگرش مردم تهران ( با تحصیلات راهنمایی و بالاتر نسبت به اخبار سرتاسری جمهوری اسلامی ایران در اسفندماه 1367 – انتشار 1368 )
9- نگرش مردم تهران ( با تحصیلات راهنمایی و بالاتر ) نسبت به اخبار سیمای جمهوری اسلامی ایران – خرداد ماه 1371
10- بررسی نظرات مردم تهران درباره اخبار سیمای جمهوری اسلامی ایران در اسفندماه 1371
بررسی نظرات مردم تهران درباره وضعیت بخش‌های خبری سیمای جمهوری اسلامی ایران
فصل سوم :
روش شناسائی تحقیق (متدولوژی)
مقدمه : ( شماي تحقيق )
منظور از شمای تحقيق ؛ بيان موضوع تحقيق و هدف اين پژوهش است ، كه “ عنوان تحقيق ” به قرار ذيل مي باشد :
“میزان اعتبار اخبار ساعت 21 شبکه اول در نزد دانشجویان دختر رشته ارتباطات”
و هدف اصلي اين تحقيق : شناخت میزان اعتبار اخبار ساعت 21 شبکه اول در نزد دانشجویان دختر رشته ارتباطات است.
1- معرفي متغيرهاي تحقيق
2-تعاريف نظري و عملي متغيرها و مفاهيم به كار رفته در سئوالها و يا فرضيه ها
3- روش تحقيق
در این پژوهش از 2 روش زیر بهره گرفته شد:
روش اسناد ومدارک علمی Documents & Archival Method
روش پیمایشی 50Survey Method
4- تكنيك تحقيق
در اين بررسي از دو تكنيك فیش برداری توصیفی در روش اسناد ومدارک علمی وتکنیک پرسشنامه در روش پیمایشی بهره برداری شد.
5- واحد تحليل
واحد تحليل در اين بررسی فرد می باشد.
6- جامعة آماري :
در اين بررسي جامعة
