مراکز تحقیق و توسعه 74
نمودار 4-3 جدید و روزآمد بودن منابع کتابخانه به تفکیک مراکز تحقیق و توسعه 79
نمودار 4-4 روش‌های جستجوی منابع چاپی به تفکیک مراکز تحقیق و توسعه 81
نمودار 4-5 روش‌های جستجوی منابع الکترونیکی به تفکیک مراکز تحقیق و توسعه 83
نمودار 4-6 میزان برآورده شدن نیازهای متخصصان ایپکو با استفاده از خدمات کتابخانه 89
نمودار 4-7 میزان برآورده شدن نیازهای متخصصان ان.پی.دی با استفاده از خدمات کتابخانه 91
نمودار 4-8 میزان برآورده شدن نیازهای متخصصان سایپا با استفاده از خدمات کتابخانه 92
نمودار 4-9 مناسب بودن سرعت خدمات اطلاع‌رسانی به تفکیک مراکز تحقیق و توسعه 93
نمودار 4-10 تامین نیازهای اطلاعاتی متخصصان با کمک کتابداران 94
نمودار 4-11 میزان استفاده از سایت داخلی کتابخانه به تفکیک مراکز تحقیق و توسعه 95
نمودار 4-12 میزان آسان‌سازی کار با سایت به دلیل نحوه طراحی آن 96
نمودار 4-13 میزان تطابق سایت با نیازهای اطلاعاتی متخصصان 97
نمودار 4-14 دلایل استفاده از سایت داخلی کتابخانه 98
نمودار 4-15 میزان تاثیر خدمات اطلاع‌رسانی در فرایند کاری متخصصان 99
نمودار 4-16 روش‌های تامین اطلاعات به تفکیک مراکز تحقیق و توسعه 105
نمودار 4-17 هدف متخصصان از استفاده از کتابخانه به تفکیک مراکز تحقیق و توسعه 107
نمودار 4-18 مشکلات متخصصان در استفاده از کتابخانه 109
نمودار 4-19 شکل منابع اطلاعاتی به تفکیک مراکز تحقیق و توسعه 110
نمودار 4-20 میزان وزنی استفاده از منایع مختلف اطلاعاتی 112
نمودار 4-21 میزان برآورده شدن نیازهای اطلاعاتی متخصصان به تفکیک مراکز 114
نمودار 4-22 میزان رضایت متخصصان از کتابخانه 115
نمودار 4-23 میزان رضایت متخصصان از اجزای کتابخانه به تفکیک مراکز تحقیق و توسعه 116
نمودار ث-1 اولویت متخصصان در استفاده از کتاب فارسی 155
نمودار ث-2 اولویت متخصصان در استفاده از کتاب لاتین 156
نمودار ث-3 اولویت متخصصان در استفاده از نشریه فارسی 158
نمودار ث-4 اولویت متخصصان در استفاده از نشریه لاتین 159
نمودار ث-5 اولویت متخصصان در استفاده از مقالات فارسی 161
نمودار ث-6 اولویت متخصصان در استفاده از مقالات لاتین 162
نمودار ث-7 اولویت متخصصان در استفاده از گزارش فنی 164
نمودار ث-8 اولویت متخصصان در استفاده از پایان‌نامه 165
نمودار ث-9 اولویت متخصصان در استفاده از مواد دیداری و شنیداری 167
نمودار ث-10 اولویت متخصصان در استفاده از استانداردها 168
نمودار ث-11 اولویت متخصصان در استفاده از پایگاه اطلاعاتی 170
نمودار ث-12 اولویت متخصصان در استفاده از نقشه فنی 171
نمودار ث-13 اولویت متخصصان در استفاده از کاتالوگ و بروشور 173
فصل اول
مقدمه و کلیات طرح پژوهش
1-1 مقدمه و بيان مساله
هرگاه نظام‌های اطلاعاتی، اطلاعات را با سرعت بیشتر و با هزینه‌ای کمتر در دسترس استفاده‌کننده قرار دهند، کاهش زمان بازیابی اطلاعات، هزینه‌های پژوهش و کارشناسی را کاهش می‌دهد و اطلاعات حاصل، بر غنای کار می‌افزاید. در غیر این‌صورت، کارشناسان، پژوهشگران و تصمیم‌گیران برای دستیابی به کوچک‌ترین اطلاع دچار ابهام و سردرگمی می‌شوند و هزینه‌ها نیز افزایش پیدا می‌کند (ميرزائي، 1368). به عبارت ديگر رساندن اطلاعات صحيح و مناسب به شخص مناسب و در شكلي قابل استفاده مي‌تواند از اتلاف منابع، وقت و دوباره كاري‌هاي پژوهش بكاهد (سليمي، 1380). اطلاعات از سه بعد اساسي قابل بررسي است: توليد اطلاعات، مديريت اطلاعات، و كاربرد اطلاعات. مديريت اطلاعات عبارت است از فرايند شناسايي، انتخاب، گردآوري، رده‌بندي، ذخيره‌سازي و اشاعه‌ی اطلاعات توليد شده در داخل و در خارج از كشور. اين كار به وسيله مراكز اسناد و مدارك، كتابخانه‌ها يا مراكز اطلاعات علمي و فني انجام مي‌شود. حلقه‌اي كه توليد و كاربرد اطلاعات را به هم پيوند مي‌دهد، عموماً كتابخانه‌ها، مراكز اسناد و مدارك، پايگاه‌هاي اطلاعاتي و سازمان‌هايي با نام‌هاي مشابه هستند. همه اين‌ها، يك وظيفه اصلي را دنبال مي‌كنند: گردآوري، سازماندهي، ذخيره‌سازي و اشاعه اطلاعات (ميرزائي، 1368).
كتابخانه‌هاي تخصصي همگام با انقلاب صنعتی به وجود آمدند. در بين انواع كتابخانه‌هاي مختلف، كتابخانه‌هاي مراکز تحقیق و توسعه، که از نوع کتابخانه‌های تخصصي هستند، به پژوهش اهميت زيادي مي‌دهند و يكي از وظايف اصلي اين كتابخانه‌ها، گردآوري، سازماندهي و اشاعه‌ی منابع اطلاعاتي براي پژوهشگران مي‌باشد تا بتوانند براي انجام پژوهش‌های خويش از اين منابع بهره گيرند. به عبارت دیگر در مراکز تحقیق و توسعه کتابخانه به عنوان قلب آن مراکز عمل می‌کند (مرادی مقدم، 1386) در نتيجه كتابخانه‌هاي مراكز تحقيق و توسعه نقش بسيار مهمي در توسعه اقتصادي و صنعتي يك كشور مي‌توانند ايفا كنند. در صورتی که این کتابخانه‌ها نتوانند از عهده‌ی وظایف خود به خوبی برآیند فرایند تحقیق و توسعه که رسالت اصلی این مراکز است دچار مشکل خواهد شد.
از آنجا كه رسالت هر نظام اطلاع‌رساني تسريع بهره‌گيري از اطلاعات برای استفاده‌كنندگان است، شناخت استفاده‌كننده، نيازهاي وي و روش‌هايي كه جهت كسب اطلاع به كار مي‌گيرد، ضروري است. پویایی هر کتابخانه بستگی به میزان استفاده از منابع اطلاعاتی موجود در آن دارد و میزان استفاده از منابع اطلاعاتی هر کتابخانه نمایانگر میزان ارزشمندی و مفید بودن مجموعه منابع آن کتابخانه می‌باشد (جباری، 1374، ص 4). آگاهی از میزان استفاده‌ی کاربران از منابع اطلاعاتی موجود در کتابخانه گامی مثبت در جهت ارتقا کیفیت خدمات و منابع موجود در آن می‌باشد (محمدی، 1382). يكي از گروه‌هاي مهم استفاده‌كننده‌ی اطلاعات علمي، فني و تخصصي را متخصصان تشكيل مي‌دهند. اهميت دسترسي موثر اين گروه به اطلاعات و نقشي كه آنان در توسعه صنعتي و فني هر كشور دارند، موجب مطالعات بسيار بر روي منابع و روش‌هاي كسب اطلاع اين گروه در كشورهاي مختلف جهان شده است. عدم شناخت صحيح جامعه‌ی استفاده‌كننده و نيازهاي آن، اغلب موجب گمراهي مسئولين كتابخانه‌ها و مراكز اطلاع‌رساني مي‌شود و احتمال دست نيافتن به اهداف نظام اطلاع‌رساني را بسيار زياد مي‌كند. هدف هر سازمان و مركز اطلاع‌رساني رفع نيازهاي استفاده‌كنندگان است و در صورتي كه اين مراكز شناخت كامل از مراجعان، روش‌ها و منابع مورد نياز آنان داشته باشند مي‌توانند با تصميم‌گيري‌هاي درست از صرف بودجه‌هاي غيرضروري و خريد‌هاي نادرست منابع كاسته و با مطالعه روش‌ها و عادات استفاده‌كنندگان، از مشكلات آنان در راه دسترسي به اطلاعات آگاه شده و در نوع خدمات و نحوه ارائه آنها تغييرات لازم را اعمال نمايند (سليمي، 1380).
در ایران، صنعت خودرو از جمله اولین و مهمترین صنایع غیر نفتی بوده است که وارد کشور شد و برنامه‌ریزی‌ها و سرمایه‌گذاری‌های کلانی در مورد آن انجام گرفته است. به همین دلیل این صنعت همواره با اهمیت و مورد توجه مدیران ارشد و سیاستگذاران بوده است. همچنین این صنعت به لحاظ ويژگي‌هايي همچون سطح بالاي اشتغال‌زايي، ميزان نقدينگي و سرمايه در گردش حجیم، وجود صنايع جنبي گسترده، وجود بازار گسترده و نهايتاً فناوری سطح بالاي آن اهميت ويژه‌اي جهت توسعه فناورانه‌ی صنعت كشور دارد (ملائي، 1373، ص2). در حال حاضر صنايع خودروي ايران براي بهبود كمي و كيفي محصولات و خدماتشان مراكز تحقيق و توسعه ايجاد كرده‌اند. متخصصان، پژوهشگران، و نخبگان صنعت خودروي ايران در اين مراكز مشغول فعاليت هستند كه طبیعتاً نيازهاي اطلاعاتي متعدد و متنوعی دارند. در این مراکز کتابخانه‌هایی ایجاد شده است که باید پاسخگوی نيازهاي اطلاعاتي متخصصان اين مراكز باشند. هيچ مركز تحقيقاتي و اجرايي بدون برخورداري از يك كتابخانه مجهز با منابع كافي و روزآمد، و کتابداران توانا قادر به ادامه‌ی پژوهش يا انجام درست امور خود نمي‌باشد. اما، متاسفانه به نظر می‌رسد در این مراکز توجه کافی به کتابخانه‌ها صورت نگرفته است و این کتابخانه‌ها آن طور که انتظار می‌رود پاسخگوی نیازهای اطلاعاتی متخصصان نیستند. به نظر می‌رسد متخصصان به دلیل عدم تامین اطلاعات مورد نیازشان از طریق کتابخانه، از کتابخانه فاصله گرفته‌اند و نیازهای اطلاعاتی خود را به روش‌های دیگری، از جمله اینترنت، برطرف می‌کنند. در این پژوهش میزان استفاده‌ی متخصصان از کتابخانه‌های این مراکز مورد بررسی قرار خواهد گرفت تا مشخص شود عملکرد این کتابخانه‌ها در پاسخگویی به نیازهای اطلاعاتی کاربرانشان چگونه بوده است. همچنین روش‌های کسب اطلاعات توسط متخصصان و میزان رضایت آنها از کتابخانه بررسی خواهد شد.
كتابخانه‌ها، بدون شناخت كافي از كاربران خود نمي‌توانند خدمات مناسبي ارائه كنند و اغلب در امر اطلاع‌رساني دچار مشكلات و كاستي‌هايي مي‌گردند. به همين دليل نتيجه‌ی اين پژوهش مي‌تواند راه حل‌هايي را به مديران كتابخانه‌هاي اين مراكز جهت اصلاح روش‌ها و خدمات اطلاع‌رساني ارائه كرده و به شناخت روش‌هاي درست و سريع جستجوي اطلاعات و اهداف و انگيزه‌هاي مراجعان و الگوهاي رفتاري آنان در امر اطلاع‌يابي كمك نمايد.
1-2 اهداف
هدف اصلی از انجام این پژوهش بررسی میزان استفاده‌ی متخصصان مراکز تحقیق و توسعه‌ی صنعت خودروی ایران از کتابخانه‌های تخصصی این مراکز است. اهداف فرعی این پژوهش عبارتند از:
1. بررسي چگونگی برآورده شدن نیازهای اطلاعاتی متخصصان مراکز تحقیق و توسعه صنعت خودروی ایران
2. تعيين میزان رضایت متخصصان صنعت خودروی ایران از کتابخانه‌های وابسته
1-3 تعاریف عملیاتی
مراکز تحقیق و توسعه صنعت خودرو: در این پژوهش منظور از مراکز تحقیق و توسعه، شرکت‌‌های وابسته به صنایع خودروسازی هستند که وظیفه انجام تحقیق و توسعه در زمینه‌ی صنعت مربوطه را به عهده دارند. در حال حاضر در ایران سه مرکز تحقیق و توسعه فعال وجود دارد که وابسته به دو شرکت خودروسازی ایران‌خودرو و سایپا هستند.
متخصصان: افرادی هستند که در مراکز تحقیق و توسعه صنعت خودروی ایران مشغول به کار هستند و در فرایند تحقیق و توسعه نقش دارند.
ایپکو: شرکت تحقیق، طراحی و تولید موتور ایران‌خودرو که به عنوان مرکز تحقیق و توسعه در زمینه تخصصی موتور خودرو فعالیت می‌کند. این شرکت زیرمجموعه شرکت خودروسازی ایران‌خودرو می‌باشد و به اختصار ایپکو نامیده می‌شود.
ان.پی.دی: مرکز طراحی و توسعه محصولات جدید ایران‌خودرو که به عنوان مرکز تحقیق و توسعه شرکت خودروسازی ایران‌خودرو فعالیت می‌کند و به اختصار ان.پی.دی نامیده می‌شود.
سایپا: مرکز تحقیقات و نوآوری سایپا که به عنوان مرکز تحقیق و توسعه شرکت خودروسازی سایپا مشغول فعالیت است. در این پژوهش این مرکز به اختصار سایپا نامیده می‌شود.
1-4 پرسش‌های اساسی
1. متخصصان مراکز تحقیق و توسعه‌ی صنعت خودروی ایران چگونه و با استفاده از چه روش‌هایی به اطلاعات مورد نیاز خود دست مي‌يابند؟
2. هدف متخصصان مراکز تحقیق و توسعه‌ی صنعت خودروی ایران از استفاده از کتابخانه‌های وابسته چیست؟
3. متخصصان مراكز تحقيق و توسعه‌ی صنعت خودروي ايران در دستيابي به اطلاعات مورد نياز خود با چه مشكلاتي مواجه هستند؟
4. میزان استفاده‌ی متخصصان مراکز تحقیق و توسعه‌ی صنعت خودروی ایران از منابع چاپي و الكترونيكي موجود در کتابخانه‌های وابسته چقدر است؟
5. متخصصان مراکز تحقیق و توسعه‌ی صنعت خودروي ايران از کدام نوع از منابع بیشتر استفاده می‌کنند؟ كتاب‌ها، مقالات، استانداردها و …؟
6. منابع اطلاعاتي موجود در كتابخانه‌هاي مراكز تحقيق و توسعه‌ی صنعت خودروي ايران تا چه ميزان نيازهای اطلاعاتي متخصصان را برآورده مي‌كند؟
7. ميزان رضايت متخصصان مراکز تحقیق و توسعه‌ی صنعت خودروی ایران از استفاده از کتابخانه‌های وابسته چقدر است؟
8. راهكارهاي پيشنهادي متخصصان مراكز تحقيق و توسعه‌ی صنعت خودروي ايران در ارتباط با بهبود خدمات كتابخانه‌هاي وابسته چيست؟
1-5 فرضيه‌ها
1. بين ميزان برآورده شدن نيازهاي اطلاعاتي متخصصان و سطح تحصيلات آنه
