شخصیتی در سطح پایین‌تر است که از این قرارند: گشودگی به تجربه170 (خیال‌بافی، زیبایی‌شناسی، احساسات، فعالیت‌ها، ایده‌ها و ارزش‌ها) وجدانی بودن171 (شایستگی، نظم، وظیفه‌شناسی، کوشش برای پیشرفت، خویشتنداری و تأمل) برونگرایی172 (گرمی، گروه جویی، خود ابرازی، فعال بودن، هیجان خواهی، هیجانات مثبت) توافق پذیری173 (اعتماد، درستی، نوع‌دوستی، اجابت، فروتنی و مهربانی) روان رنجور خوی174 (اضطراب، خشونت، افسردگی، کمرویی، تکانشگری، آسیب‌پذیری). (کلانتر قریشی، عین‌الله زادگان، در تاج،1391).
نقطه مخالف روان رنجور خویی پایداری هیجانی نامیده می‌شود که شامل آرامش، ملایمت، خوش‌بینی اطمینان، احتیاط و استحکام است (همان منبع).
مطالعات بسیاری، ارتباط بین ویژگی‌های شخصیتی را با متغیرهای متعدد بررسی کرده‌اند در این زمینه برخی تحقیقات نیز ارتباط بین مهارت‌های شناختی را با گرایش تفکر انتقادی گزارش کرده‌اند (مایرز ودایر،2006; گوون و کروم،2008)، برخی مطالعات نیز این رابطه را معنادار گزارش نکرده‌اند (باکر و هوور،2000)، سه عامل شخصیتی: روان رنجورخویی، انعطاف‌پذیری و باوجدان بودن 39 درصد از تغییرات نگرش تفکر انتقادی را پیش‌بینی می‌کنند، نباید از این مهم غفلت نمود که افراد با توجه به ویژگی‌های فرهنگی خود و تحت تأثیر عوامل اجتماعی و فرهنگی دارای روش خاصی برای تفکر و پردازش اطلاعات هستند، اعتقاد بر این است که ویژگی‌های شخصیتی تعیین کننده اموری هستند که از تفکر نشان می‌گیرند. از نظر پائول، نگرش تفکر انتقادی نوعی از تفکر است و یک نوع ویژگی شخصیتی محسوب می‌شود (سلطان قرایی و همکاران،1390).
سلیمان و والایی (2007) پژوهشی با عنوان رابطه بین تفکر انتقادي و عزت‌نفس و اضطراب در دانش‌آموزان دوره متوسطه انجام دادند. یافته‌های آن‌ها نشان داد که تفکر انتقادي نمونه مورد نظر ناچیز است که نشان‌دهنده نقص جدي آن‌ها در تفکر انتقادي بود. عزت‌نفس آن‌ها متوسط و اضطراب موقعیتی آن‌ها نسبتاً بالا بود. بین تفکر انتقادي و عزت نفس همبستگی مثبت، بالا و معنی‌داری وجود داشت، بین تفکر انتقادي و اضطراب موقعیتی همبستگی منفی و معنی‌داری وجود داشت (آقایی،1390).
2-41- تفکر انتقادی و سلامت روان:
كيفيت و چگونگي تفكر افراد نقش اساسي در سلامت رواني آنان ايفاء می‌کند. به گونه‌ای كه اريك فروم از روانكاوان مشهور و صاحب‌نظران نئوفرويدين به نقل از لطف‌آبادی بر اين باوراست كه انسان داراي سلامت روان، كسي است كه عمیقاً عشق می‌ورزد، آفرينش گر است، قدرت خرد و تعقل را کاملاً در خود پرورانيده است، خودش و جهان را به شكلي عميق ادراك می‌کند. احساس درست و پايدار دارد. با جهان در پيوند است و در آن ريشه و اصالت دارد و حاكم بر سرنوشت خويش است. فروم انسان سالم را داراي جهت‌گیری بارور، يعني آن نوع جهت‌گیری كه در آن فرد قادر است تمام قدرت‌ها و استعدادهای بالقوهي خويش را به كار گيرد، می‌داند (معروفی، یوسف زاده، بخشکار،1390).
2-42- پیشینه پژوهش:
دینو وکوپر175 (1998) فرا تحلیل در مورد ویژگی شخصیتی که با سلامت روان ارتباط دارد انجام دادند. آن‌ها دریافتند که برونگرایی و نوروز گرایی بهترین پیش‌بینی کننده برای سلامتی روان است و وجدانی بودن رابطه مثبت و قوی با سلامت روان دارد (شفیعی، جاویدی، کاظمی،1390).
نتایج مطالعات بریتون176 (1999) و همکارانش نشان داد که تکنیک‌های مدیریت زمان روی سلامت روانی کارمندان اثر مثبت داشته و مشکلات سایکو سوماتیک، استرس و فشارهای روانی ناشی از کار را کاهش می‌دهد و باعث می‌شود کارمندان امور محوله به آن‌ها را بهتر انجام داده و از زمان در اختیار خود بهتر استفاده نمایند (همان منبع).
بر اساس مطالعه والتر پاك177 (2000) آموزش راهبردهاي مديريت زمان از طريق تأمین سلامت رواني دانش‌آموزان، عملكرد تحصيلي آنان را بهبود مي‌بخشد (خندقی، پاک مهر،
1390).
ویترسو178 (2001) به بررسی رابطه بین نوروزگرایی و برونگرایی با سلامت روان پرداخت. نتایج این پژوهش نشان داد که نوروزگرایی رابطه مثبتی با رضایت از زندگی و عاطفه مثبت رابطه منفی با عاطفه منفی دارد. برونگرایی رابطه معناداری با رضایت از زندگی، عاطفه مثبت و نمره کل سلامت روان دارد اما بین برونگرایی و عاطفه رابطه منفی وجود ندارد. علاوه بر این هنگامی که اثر نوروزگرایی کنترل گردید، رابطه بین برونگرایی و سلامت روان کاهش یافت. نتایج تحلیل رگرسیون نیز نشان داد که نوروزگرایی و برونگرایی به ترتیب 38 و 32 درصد نمرات سلامت روان را پیش‌بینی می‌کنند (همان منبع).
ميلر179، دانشجويان داروسازي دانشکده‌ای در داكوتاي شمالي را مورد بررسي قرار داد. نتايج پژوهش وي نشان داد كه ميانگين نمره كل مهارت تفكر انتقادي در دانشجويان سال چهارم بالاتر از حد هنجار بوده است. همچنين ميانگين نمره كل گرايش به تفكر انتقادي در دانشجويان سال چهارم نشان‌دهنده گرايش مطلوب و مثبت دانشجويان بود (نیکولز، 2003).
باروز180،2006، در مطالعه‌ای به بررسی ویژگی‌های شخصیتی و سلامتی روان دانشجویان پرداخت. نتایج به دست آمده بر حسب پرسشنامه سلامت عمومی، فراوانترین علایم مربوط به اختلال در کارکرد اجتماعی بود و همچنین بین ویژگی شخصیتی و سلامت روان دانشجویان رابطه مثبت و معنی‌داری مشاهده شد و سهم نمره کلی پرسشنامه سلامت عمومی غیرطبیعی در زنان بیشتر از مردان می‌باشد (همان منبع).
مطالعات بسیاری، ارتباط بین ویژگی‌های شخصیتی را با متغیرهای متعدد بررسی کرده‌اند در این زمینه برخی تحقیقات نیز ارتباط بین مهارت‌های شناختی را با گرایش تفکر انتقادی گزارش کرده‌اند (مایرز ودایر،2006; گوون و کروم،2008) و در برخی مطالعات از قبیل باکر، (2000) نیز این رابطه را معنادار گزارش نکرده‌اند (سلطان قرایی و همکاران،1390).
رئیسی، نصیری پور، رستمی و خالصی (2007) در یک تحقیق به بررسی رابطه ویژگی‌های شخصیت مدیران با کارآفرینی در سازمان‌های بهداشتی درمانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تبریز پرداختند. نتایج نشان داد که بین ویژگی‌های شخصیتی مدیران با کارآفرینی سازمان رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد (خندقی، پاک مهر،1390).
جلیلوند واژه‌ای (1374) در پژوهشی بر روی دانش‌آموزان دبیرستان‌های شهر تهران نشان دادند که محیط‌های آموزشی مربوط به تیزهوشان و عادی می‌توانند در پرورش ویژگی شخصیتی (مورد سنجش به وسیله‌ی پرسشنامه شانزده عاملی شخصیت کتل و آموزش ارجحیت شخصی ادوارد) تفاوت ایجاد می‌کند و این تفاوت مستقل از جنسیت نیز می‌باشد این پژوهش نشان داده است که محیط آموزشی می‌تواند ویژگی‌های شخصی را مستقل از هوش ایجاد می‌کند (همان منبع).
زرقي در سال 1379 مطالعه‌ای توصيفي مقایسه‌ای تحت عنوان مقايسه تفكر انتقادي دانشجويان سال‌های مختلف مقطع كارشناسي پيوسته پرستاري دانشكده پرستاري مامايي شهيد بهشتي رشت انجام داد. اين مطالعه روي 89 دانشجو سال‌های مختلف رشته پرستاري كه در طي نيمسال دوم 79-78 مشغول به تحصيل بودند به روش سرشماري انجام گرديد. ابزار گرداوري اطلاعات آزمون استاندارد تفكر انتقادي واتسون- گليزر بود. از 89 نفر شركت كننده، 18 نفر سال اول، 24 نفر سال دوم، 34 نفر سال سوم و 23 نفر سال چهارم بودند. ميانگين نمره تفكر انتقادي دانشجويان سال اول 46/38، سال دوم 45/66، سال سوم 54/45 و سال چهارم 47/30 بود. مقايسه ميانگين تفكر انتقادي در بين دانشجويان مختلف با استفاده از آزمون آناليز واريانس، نشان داد كه بين ميزان تفكر انتقادي دانشجويان مختلف تفاوت معناداري وجود ندارد. از طرفي بين سن، وضعيت تأهل و سابقه باليني با ميزان تفكر انتقادي رابطه معنی‌داری وجود نداشت (همان منبع).
در پژوهشی که به وسیله اسلامی (1382) انجام گرفت، نتایج نشان داد که اکثریت دانشجویان ترم اول و ترم آخر پرستاران بالینی داراي توانایی تفکر انتقادي ضعیف می‌باشند و بین میانگین امتیازات توانایی تشخیص پیش‌فرض‌ها و استنتاج دانشجویان ترمهاي اول و آخر پرستاران تفاوت معناداري وجود نداشت (علیوندی وفا، 1383).
نتایج مطالعه جزایری و همکاران، (١٣٨٥) در زمینه بررسی روابط ساده و چندگانه ویژگی‌های شخصیت با تعهد حرفه‌ای در پرستاران برخی از بیمارستان‌های شهرستان اهواز نشان دادند که بالاترین ضریب همبستگی بین ویژگی‌های شخصیتی و دو نوع تعهد عاطفی و هنجاری وجود دارد. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون با روش مرحله‌ای نشان داد که برونگرایی، تجربه پذیری و همسازی بیشترین نقش را در تبیین حیطه‌های سهگانه تعهد سازمانی ایفا می‌کند (سلطان قرایی، علائی،1390).
سلطان قرایی در تحقیقی رابطه شیوه‌های شناختی یادگیری و پنج عامل شخصیت با نگرش تفکر انتقادی در دانشجویان دانشگاه تبریز را مورد بررسی قرار داده که در این تحقیق سه عامل شخصیتی: روان رنجورخویی، انعطاف‌پذیری و باوجدان بودن 39 درصد از تغییرات نگرش تفکر انتقادی را پیش‌بینی می‌کنند (همان منبع).
پژوهش رحیمی و کامران پور، (1386). از لحاظ تفاوت بین دانشجویان دختر و پسر در سه مقیاس پرسشنامه سلامت روان شامل نشانگان جسمی، اختلال در عملکرد اجتماعی و اضطراب تفاوت معناداری مشاهده نشد (همان منبع).
مگ گراس181 نیز در مطالعه‌ای بر روي دانشجویان سال اول تا سال آخر، به این نتیجه رسید که میانگین نمرات مهارت‌های تفکر انتقادي دانشجویان از سال اول تا سال چهارم (به استثناي سال سوم) در حال افزایش می‌باشد (خندقی، پاک مهر،1390).
اسدی و همکاران، (1389) در پژوهشی با عنوان وضعیت سلامت روانی و شیوع اختلالات روان‌پزشکی دانشجویان سال اول با استفاده از پرسشنامه سلامت روان به این نتیجه رسیدند که در اختلاف اضطرابی – انطباقی مردان و زنان وضعیت مشابهی دارند درحالی‌که در اختلال خلقی زنان بیشتر از دو برابر مردان مبتلا به افسردگی بوده‌اند (معروفی، یوسف زاده، بخشکار،1391).
نتیجه‌گیری:
در این فصل ابتدا به تعریف تفکر انتقادی و تاریخچه آن، عوامل بسترساز تفکر انتقادی ویژگی‌ها و خصوصیات، ابزار و مفاهیم، موانع و راه‌های آموزش تفکر انتقادی، همچنین به نظریه‌های مربوط به تفکر انتقادی و ارتباط تفکر انتقادی با فراشناخت، حل مسئله و خلاقیت اشاره شده است. در ادامه به بحث راجع به مفهوم، ابعاد و اهداف سلامت روان، تفاوت سلامت روان با بهداشت روان و همچنین دیدگاه‌های مختلف در خصوص سلامت روان، تاریخچه و نظریه‌هایی درباره شخصیت و ویژگی‌های آن و رابطه بین متغیرهای مربوطه در قالب یک مدل مفهومی به این ترتیب که شخصیت می‌تواند نقش تعیین کننده‌ای برای گرایش به تفکر انتقادی باشد با این فرض که نقش سلامت روان را به عنوان یک متغیر واسطه‌ای بررسی بکنیم و در نهایت به پیشینه در خصوص هر سه متغیر پرداخته شده است.
فصل سوم
روش اجرای پژوهش
3- روش اجرای پژوهش
3-1-طرح پژوهش:
طرح حاضر در مقوله طرح‌های همبستگی قرار می‌گیرد که طی آن رابطه بين چند متغير در يک گروه بررسی می‌شود؛ و روابط بین متغیرها را در الگوی علی و تحلیل مسیر مورد بررسی قرار می‌دهد در اين تحقيق متغير گرایش تفکر انتقادی متغیر ملاک، شخصیت به عنوان متغییر پیش‌بین و سلامت روان به عنوان متغیر واسطه‌ای در نظر گرفته شده‌اند.
3-2- جامعه پژوهش:
جامعه آماری اين پژوهش تمامی دانشجویان رشته روان‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه پیام نور یاسوج می‌باشند که در سال تحصیلی 1391-1392 در مقطع کارشناسی مشغول به تحصيل بودند. تعداد جامعه به طور تقريبي برابر 500 نفر می‌باشند.
3-3- نمونه و نمونه‌گیری:
حجمِ نمونه پژوهشِ حاضر، با توجه به جدولِ مورگان تقریباً حدود 210 نفر است. از اين تعداد 13 نفر به دليلِ دادنِ پاسخِ ناقص به پرسشنامه‌ها، از تجزيه-و-تحليل حذف شدند و حجمِ نمونه به 197 نفر رسيد.
روشِ نمونه‌گیری اين پژوهش تصادفي -طبقه‌ای است؛ يعني افرادِ گروهِ نمونه بر حسبِ طبقاتِ دانشگاه و جنس انتخاب شدند. ابتدا نسبتِ دانشکده‌ها
