به قدری زیاد است که برای آنها چاره ای جز انطباق و پاسخگویی به این تغییرات وجود ندارد. از سویی دیگر سرعت نوآوری و ارائه محصولات جدید به قدری افزایش یافته که تغییرات و ابتکارات به امری عادی در جهان تبدیل شده است . ( کوارتکو و هاجتس ، 1989 ،ص 95 ).
یکی از گام‌های اساسی در فرایند یاد دهی یادگیری، طراحی، انتخاب و کاربرد رسانه‌های آموزشی است. ابتدا باید دانست در فرهنگ فناوری آموزشی هر امکانی که در زمینه درک بهتر و یادگیری سریع همراه با علاقمندی را فراهم کند و موجب شود دوام و عمق یادگیری افزایش یابد، رسانه تلقی می‌شود. هرم تجارب ادگاردیل به خوبی بر ضرورت و جایگاه رسانه‌های آموزشی تاکید می‌کند. تجربه مستقیم، یادگیری موثری را فراهم می‌کند (دیدن یک فرایند شیمیایی، لمس کردن رگ‌برگ‌ها و…) اما امکان تجربه مستقیم در همه مفاهیم نیز با تجربه ذهنی، یادگیری ثمربخشی را ارائه نمی‌دهند. بنابراین ضروری است در بسیاری موارد معلمان از تجارب حد وسط (عکس، فیلم، ماکت و …) یا همان رسانه‌ها استفاده کنند. واضح است بهره‌گیری از رسانه‌های آموزشی ثمرات متعددی دارد. افزایش علاقه به یادگیری، تقویت مشارکت در یادگیری، ایجاد ارتباط دقیق و توسعه دانش و مهارت و … از مهمترین فوائد کاربرد رسانه‌هاست.
بنابراین معلم کارآمد باید انواع رسانه‌ها را با حیطه گسترده‌اش بشناسد. و با شیوه کاربرد صحیح آن آشنا شود و به عنوان یکی از عناصر تفکیک‌ناپذیر آموزش و یادگیری از آن بهره جوید. لذا شایسته است پژوهش‌های متعددی برای شناسایی ابعاد مختلف کاربرد رسانه و اثرات آن بریادگیری صورت گیرد و نتایج آن در اختیار معلمان قرار گیرد.
از این رو لازم است ابعاد بهره‌گیری معلمان از انواع رسانه‌های آموزشی و یا به نوعی همان تکنولوژی یادگیری مورد بررسی و تحقیق قرار گیرد تا ضمن تعیین میزان شناخت و کاربرد رسانه‌ها توسط معلمان موانع این بهره‌گیری نیز مورد شناسایی قرار گیرد.
انجام اين تحقيق در مدارس راهنمایی شهر تهران از چند جهت مي تواند اهميت داشته باشد:
1-اطلاع رساني به مديريت و تسهيل در فرآيند مديريت و نيل به اهداف سازماني
2-كمك به تصميم گيري هاي دقيق و كارآمد
3- تامين رضايت معلمان ،فراگیران و اولیا آنان
4- بهبود كيفي و كمي سطح آموزش و یادگیری
اهداف تحقیق :
اين تحقيق به دنبال نیل به اهداف زیر می باشد:
• بررسی و تبیین میزان آشنایی دبیران دینی مقطع راهنمایی شهر تهران با رسانه ها ی آموزشی
• بررسی و تبیین میزان استفاده دبیران دینی مقطع راهنمایی شهر تهران از رسانه ها ی آموزشی
• بررسی و تبیین مهمترین هدف دبیران دینی راهنمایی در بهره گیری از رسانه های آموزشی
• بررسی و تبیین تاثیر دوره های آموزشی دانشگاهی بر آشنایی دبیران دینی با رسانه های آموزشی و نحوه کاربرد آن ها شده است
• بررسی و تبیین مهم ترین موانع استفاده دبیران از رسانه های آموزشی
فرضيه هاي تحقيق
با توجه به اهداف گفته شده، فرضيات تحقيق به صورت زير بیان مي شوند:
1-میزان آشنایی دبیران دینی راهنمایی با رسانه ها ی آموزشی کمتر از حد متوسط می باشد.
2-میزان استفاده دبیران دینی راهنمایی از رسانه‌های آموزشی درفرایند یاددهی یادگیری کمتر از حد متوسط است
3-مهمترین هدف دبیران دینی راهنمایی در بهره گیری از رسانه های آموزشی ، جلب توجه و تقویت علاقمندی دانش آموزان است .
4-آموزش دوره های دانشگاهی در حد متوسط موجب آشنایی دبیران دینی با رسانه های آموزشی و نحوه کاربرد آن ها شده است.
5-کاستی های نظام آموزشی مهم ترین مانع استفاده دبیران از رسانه های آموزشی می باشد.
متغیرهای تحقيق
متغیرهای مستقل:
در این پژوهش متغیر های مستقل شاملکاستی های نظام آموزشی و آموزش دوره های دانشگاهی می باشد.
متغیرهای وابسته :
متغیرهای وابسته این عبارتند از: میزان آشنایی دبیران دینی راهنمایی با رسانه های آموزشی، میزان استفاده دبیران دینی راهنمایی از رسانه های آموزشی و هدف از بهره گیری از رسانه‌های آموزشی.
قلمرو تحقیق
قلمرو موضوعی : قلمرو موضوعی تحقیق بررسی ابعاد بهره گیری از رسانه های آموزشی در فرایند یاددهی- یادگیری از نظردبیران دینی مدارس راهنمایی شهر تهران در سال تحصیلی 91_90 مي باشد که در حوزه تکنولوژی آموزشی وارد می شود.
قلمرو زمانی : قلمرو زمانی پژوهش نیمه اول سال 1391 می باشد.
قلمرو مکانی : این پژوهش در مدارس راهنمایی شهر تهران صورت می گیرد .
روش تحقیق:
پژوهش حاضر، از نظر هدف، از نوع تحقیقات کاربردی است و از نظر شيوه گردآوري و تحلیل داده ها نیز از نوع تحقيق توصيفي و پيمايشي است.
جامعه آماری و روش نمونه گیری:
جامعه آماری تحقیق حاضر ، شامل کلیه دبیران دینی و مربیان پرورشی شاغل در مدارس راهنمایی تابعه اداره آموزش و پرورش منطقه5 تهران می باشند که تعداد آنها 103 نفر میباشند. با توجه به محدود بودن حجم جامعه مورد بررسی امکان مطالعه نظرات کلیه اعضای جامعه وجود دارد لذا نیازی به انجام نمونه گیری نبوده و از طریق انجام سرشماری(مطالعه کلیه آزمودنی ها)به انجام تحقیق اقدام شد.
روش گردآوری اطلاعات:
روش گردآوری اطلاعات در مراحل مختلف این تحقیق عبارتند از:
1-مطالعات کتابخانه ای
در روش كتابخانهاي با مراجعه به كتب و مقالات فارسي و لاتين، بخشي از اطلاعات لازم جمعآوري گرديد و به علاوه از اينترنت که منبع لايتناهي اطلاعات روز و علمي ميباشد استفادة فراواني به عمل آمد و مقالات پژوهشي يا غير پژوهشي بسياري مورد مشاهده قرار گرفت. به منظور تدوین مبانی نظری تحقیق از مطالعات کتابخانه ای استفاده شده است .
2-پرسشنامه
برای ارزیابی فرضیات تحقیق و روابط میان متغیرها از ابزار پرسشنامه جهت گردآوری داده ها استفاده شد.
روش تجزیه و تحلیل داده ها:
در این تحقیق برای تجزیه و تحلیل داده ها از انواع روش های آمار توصیفی(فراوانی، درصد و میانگین) و آمار استنباطی(آزمون تی استودنت تک نمونه ای، آزمون دو جمله ای و آزمون فریدمن) استفاده شده است.
تعریف متغیرها و اصطلاحات پژوهش
معنای اصطلاحی و تعاریف عملیاتی این متغیرها و برخی از اصطلاحات پژوهش عبارتند از:
رسانه آموزشي: اين عبارت مركب از دو واژه ميباشد: رسانه وسيله‌ي رساندن كه رسانه‌هاي گروهي و وسايل ارتباط جمعي اطلاق مي‌گردد (دهخدا، 1377،27،ص 12024) و آموزش اسم مصدر از آموختن به معني ياددادن (همان، ص 214).
از سوي ديگر رسانه به معنای ابزار، وسیله است، معادل آن Media می‌باشد. Media جمع کلمه Medium به معنای وسیله یا واسطه است و به مفهوم در میان بودن و وسط بودن است. از آنجا که رسانه‌ها تجربه‌ای فراهم می‌کنند که گرچه تجربه مستقیم و عینی نیست اما از تجربه ذهنی و انتزاعی، ملموس‌تر است و حد وسط تجربه مستقیم ذهنی است؛ آن را رسانه یا Media نامیده‌اند.
از نظر علمی – تخصصی رسانه آموزشی یکی از مفاهیم و مباحث جدی و گسترده فناوری (تکنولوژی) آموزشی است که بین محتوای، یادگیرنده، یاددهنده و محیط و امکانات یادگیری پیوند برقرار می‌کند. نقش میان‌دار، رابط، وسیله و میانجی را در فرایند یادگیری برعهده دارد. (فردانش، 1372، 50 ، ص 151-150)
رسانه را ابزار اطلاع‌رسانی هم ترجمه کرده‌اند. و در اصطلاح علوم تربیتی و روانشناسی یادگیری رسانه‌های آموزشی یا وسایل آموزشی به مجموعه امکاناتی اطلاق می‌شود که قادرند شرایطی را فراهم کنند تا در آن شرایط یادگیری تسهیل، تسریع و تثبیت گردد.
فرایند یاددهی-یادگیری:
يادگيري يكي از عالي‌ترين ويژگي‌ها و جلوه‌هاي رواني و جسماني آدمي است كه داراي تعريف واحدي نيست كه همه‌ي پژوهش‌گران علوم انساني درباره‌ي آن اتفاق‌نظر داشته باشند. يادگيري در لغت به معناي “كسب دانش، فهميدن يا تسلط‌يابي از راه تجربه يا مطالعه است”. كميل1 يادگيري را عبارت از “تغييرات نسبتاً پايدار در رفتار بالقوه (توان رفتاري2) مي‌داند كه در نتيجه‌ي تمرين تقويت شده رخ مي‌دهد”. گروهي ديگر از روان‌شناسان يادگيري را “تغييرات نسبتاً پايدار در توانايي، گرايش يا استعداد پاسخ دادن” مي‌دانند. در تعريف ديگري يادگيري چنين مطرح شده است: “ايجاد مدارهاي عصبي نسبتاً ثابت در سلسله اعصاب كه فعاليت آنها موجب برانگيختگي و دگرگوني‌هاي رفتاري مي‌شود”. (توزنده جاني، 1384، 21، ص61-60)
جریان دو طرفه‌ایست که زمینه‌ساز تغییر کم و بیش دائمی در رفتار بالقوه، یادگیرنده فراهم می‌کند مشروط به اینکه در اثر تجربه رخ داده باشد.
تکنولوژی آموزشی3:
شناخت فن و روش فراهم کردن زمینه برای ایجاد تغییر برای به کار بستن، برای ارتقاء فرد و جامعه (یا علم عمل آموزش) ترجمه فارسی آن فناوری آموزشی می‌نامند.
تکنولوژی یادگیری:
یکی از مباحث جدید در تکنولوژی آموزشی، بحث «تکنولوژی یادگیری» است. تکنولوژی یادگیری در واقع به کارگیری تکنولوژی آموزشی در فرایند یادگیری به منظور ارتقای کیفیت آن است. شناخت چگونگی کاربرد موفق این فناوری (تکنولوژی یادگیری)، کمک مؤثری برای استفاده‌ی درست از ابزارهای مناسب فناوری به طور آگاهانه و هدفمند در فرایند یاددهی-یادگیری است. (افضل‌نيا، 1387، ش2، 6 ، ص 6)
ابعاد:
ابعاد در لغت به معني سه بعد طول، عرض و ارتفاع ميباشد و معاني ديگري همچون طرف‌ها و يا زواياي مختلف يك چيز نيز براي آن آورده‌اند در اين تحقيق منظور از كلمه‌ي ابعاد، نحوه‌ي آشنايي، ميزان، نقش و موانع بهره‌گيري معلمان از رسانه‌هاي آموزشي ميباشد. (بهشتي، 1365، 17، ص 50)
معلمان آموزش راهنمایی:
در این تحقیق واژه معلمان به کلیه مربیان پروروشی و معلمانی اطلاق می‌شود که در سال تحصیلی 91-90 در مدارس راهنمایی تابعه اداره آموزش و پروروش منطقه 5 شهر تهران دروس دینی ، قران، مهارت های زندگی را تدریس می‌کنند.
کاستی‌های نظام آموزشی:
در این پژوهش کلیه مسائل و مشکلات آموزشی که ناشی از ماهیت سیستم و یا نظام آموزشی می‌باشد کاستی‌های نظام آموزشی تلقی می‌گردد از قبیل: نامناسب بودن کتاب درسی، کمبود وقت، عدم امکان دسترسی به رسانه‌های آموزشی در مدرسه، محاسبه نشدن تلاش تکنولوژیکی معلمان در فرایند ارزشیابی و … .
فصل دوم مبانی نظری و پیشینه تحقیق
مقدمه
در این فصل مبانی نظری موضوع تحقیق و پیشینه تحقیقات انجام شده در دو بخش آورده شده است .بدین صورت که در بخش اول مبانی نظری تحقیق ذکر شده و در بخش دوم نتایج تحقیقات داخلی و خارجی انجام شده در ارتباط با رسانه های آموزشی ارائه شده است.
بخش اول:مبانی نظری پژوهش
1- حوزه مفهومی پژوهش
مفاهیم اصلی در این پژوهش، رسانه آموزشی، تکنولوژی آموزشی و تکنولوژی یادگیری میباشند از این رو به منظور دست‌یابی به نگرش مفهومی مشترک در این پژوهش، ابتدا به اختصار به معرفی ابعاد مختلف هر یک از این سه مفهوم خواهیم پرداخت:
الف- مفهوم شناسی رسانه
از نظر لغوی رسانه به معنی رساندن است و همچنین به وسیله‌ای که عهده‌دار امر رساندن است نیز اطلاق می‌گردد. (http:fa.wikipedia.org, 93) در واقع هر ابزاری که برای برقراری ارتباط مورد استفاده قرار می‌گیرد نیز رسانه نامیده می‌شود.(http:www.aftab.ir, 90) معادل این واژه در لاتین Media (وسایل، ابزار‌ها و رسانه‌ها) می‌باشد که جمع کلمه‌ی Medium (وسیله، واسطه) به معنای «در میان بودن» یا «در وسط قرار گرفتن یا قرار داشتن»است . (ذوفن و لطفی پور،1387، 29، ص14) اما رسانه آموزشی ترجمه‌ی «Instructional Media» است که «Media» در لغت به واسطه، وسیله، ماده‌ی وسط یا رابط دو چیز، حد فاصل و بالاخره وسیله نقل و انتقال تعریف شده است. تمام این معانی با آنچه اصطلاحاً رسانه آموزشی نامیده می‌شود مطابقت دارد. رسانه آموزشی ابزاری برای ارائه آموزش به فراگیر است و طبیعتاً جزئی از فرایند آموزش و تکنولوژی است، نه تنها آن. (فردانش،1372، 50، صص 150 و 151)
تعاریف رسانه‌های آموزشی
رسانه در وهله اول به وسایل ارتباطی جمعی از قبیل: رادیو، تلویزیون، روزنامه و مجله اشاره دارد. در حالی که در اصطلاح علو
