
بازخورد25
بیشتر کاربران از یک کامپیوتر ساکت و بدون واکنش متنفرند. کاربر باید از رویدادهایی که رخ می دهد، مطلع شود. و باید با استفاده از ترکیب امکانات صوتی وتصویری، اطلاعات لازم به کاربر داده شود. محلی که واکنش نشان داده می شود، باید نزدیک نقطه ای باشد که کاربر مشغول کار است. یعنی هنگامی که کاربر اطلاعاتی را در بالای صفحه وارد می کند پیغام خطا نباید در پایین صفحه نمایش داده شود. در هر حال باید اطلاعات لازم به کاربر داده شود مثلا” تغییر شکل اشاره گر موس به حالت شنی .
6. زیبایی شناسی26
از لحاظ ظاهری نیز برنامه باید کاربر را راضی کند. علاوه بر رنگ های استفاده شده در برنامه، طراحی شکل صفحه بسیار مهم است.
7. سادگی
آخرین قانون طراحی، سادگی است. سهولت استفاده از برنامه بسیار مهم است و باید دو مورد زیر در حالت تعادل باشد.
• دسترسی به تمام اطلاعات و عملیات در برنامه
• سادگی در واسط کاربری و استفاده از برنامه
1-6 طبقه بندی نرم افزار
نرم افزار را از دیدگاه های مختلف طبقه بندی می کنند که در اینجا به دو دیدگاه اشاره می شود:
1-6-1طبقه بندی نرم افزار از نظر پیچیدگی که به دو دسته تقسیم می شود:
الف: کمی شامل تعداد نفرات لازم برای طراحی و تولید، زمان مورد نیاز، هزینه، تعداد دستور العمل برنامه.
ب: کیفی شامل ضریب اطمینان بالا، سهولت استفاده، قابلیت های برنامه.
1-6-2طبقه بندی نرم افزار از نظر لایه های نرم افزاری
الف: نرم افزار های سیستم عامل
ب: نرم افزارهای توسعه امکانات سیستم
پ: نرم افزارهای پایگاه داده، نرم افزارهای ارتباطی داده ها، نرم افزارهای مترجم
ت: نرم افزارهای مفسر
ث: نرم افزارهای کاربردی، نرم افزار های تسهیلاتی
به چهار لایه اول نرم افزارهای بنیادی می گویند که نرم افزارهای کاربردی و تسهیلاتی با استفاده از امکانات آنها نوشته می شود.( تارخ، محمد جعفر، امی، امیر علی ، 1381، تکنولوژی اطلاعات و صادرات نرم افزار).
1-7 ویژگی ها و تفاوتهای عمده کالا و خدمات نرم افزاری
• نرم افزار حاصل اندیشه و تفکر است و در تولید محصول نرم افزاری، بطور کلی نیروی انسانی متخصص عامل اصلی است نه ماشین آلات و فرآیند تولید و ساخت.
• تولید نرم افزار در مقایسه با تولیدات محصولات صنعتی و کشاورزی، با حداقل سرمایه و امکانات قابل عرضه است.
• سرعت رشد و تحول تکنولوژی ساخت نرم افزار و محیط های بهره برداری آن با سایر رشته های صنعتی و مهندسی قابل مقایسه نیست.
• آخرین فناوری های تولید نرم افزار به راحتی قابل حصول است و عقب ماندگی فناوری در تولید نرم افزار بین کشورهای در حال توسعه و پیشرفته مفهومی ندارد.
• نرم افزار موجودی زنده است و محصولی است که پس از فروش (صادرات) باید سر پا نگه داشته شود بنابراین نرم افزار کالایی است دو بازار دارد. بازار آشکار (فروش) و بازار پنهان(پشتیبانی(.
• نرم افزار فاقد قلمرو گمرکی است و به راحتی از یک نقطه جهان به نقطه دیگر جهان ارسال و عرضه گردد.
• نرم افزار مشابه سایر کالاهای تجاری قابل قیمت گذاری نیست. شرایط و پیچیدگی های موضوع، تجربه تولیدکننده، ابزارهای به کارگرفته شده، امکانات و تسهیلات پیش بینی شده و سایر موارد قیمت آنرا شناور می سازد. حتی دو محصول نرم افزاری مشابه توسط دو تولید کننده می تواند دو قیمت متفاوت داشته باشد27.
بخش دوم
وضعیت نرم افزار ایران
مهمترین مشکلی که در بررسی وضعیت نرم افزار در ایران وجود دارد کمبود منابع و پراکندگی آنهاست. با وجود پیشینه 40 ساله صنعت نرم افزار در ایران، تحقیقات کمی در مورد وضعیت آن صورت گرفته است. در ادامه ضمن اشاره به بعضی از مشکلات صنعت نرم افزار، وضعیت صادرات نرم افزار ایران با اعداد و ارقام نشان داده می شود.
2-1) موانع و مشکلات توسعه صادرات نرم افزار
2-1-1) فقدان برنامه روشن و مشخص
وجود یک برنامه کلان هدفدار که با واقعبینی تهیه شده باشد، و به درستی مورد اجرا قرار گیرد، میتواند پیشران خوبی برای توسعه صادرات نرم افزار کشور باشد. در سالهای گذشته از طرف شورای عالی انفورماتیک و وزارت صنایع پروژههایی برای این موضوع تعریف گردید و به شرکتهای بعضا” بیربط خصوصی سپرده شد که هیچ نتیجهای نداشت. نبود هدایت و برنامه مشخص، دستگاههای متولی دولتی را به سوی اقدامات عجولانه و بدون هدف تحریک کرده و میکند که در عمل نه تنها صادرات نرم افزار را گسترش نمیدهد بلکه مانع از تلاشهای موجود نیز میشود.
2-1-2) مشکلات بین المللی
شرایط خاص جمهوری اسلامی و تحریمها و بیعدالتیهای کشورهای خارجی که جهان را از منظر منافع خودشان میبینند و همچنین افکار عمومی که تحت تأثیر شدید رسانههای غربی قرار دارند، مسلما” باعث فرصتسوزی در همه حوزهها و بخصوص حوزه صادرات نرم افزار میشوند.
2-1-3)رویکرد اشتباه بودجههای تکفا
رویکرد تکفا دادن پول به بخش دولتی و انجام پروژهها در بخش خصوصی است. این رویکرد تنها بازار بیمار دولتی را گسترش داده و توجه معدود نگاههایی که برای صادرات به سوی خارج از کشور چشم دوخته بودند به بازار داخل جلب نمود. از آنجایی که نیازهای اولیه این بازار عمدتا” تجهیزات یا آموزش است، بنابراین تکفا در عمل شرکتها را تشویق نموده تا به کارهای واسطهگری روی بیاورند. تداوم این رویکرد ضربه نهایی را به پیکره صادرات نرم افزار کشور فرود خواهد آورد.
2-1-4)توجه سایر کشورها به این موضوع
بسیاری از کشورها بخصوص کشورهای آسیایی در پی کسب سهم از بازار آن برآمدهاند. این مسأله و ایجاد رقبای جدید و حتی ارزانتر و از کشوری که مشکلات ما را هم ندارند، به معنای از بین رفتن بازار بالقوه صادرات نرم افزار میباشد.
2-1-5) الگوی تجارت نرم افزار
یکی از مهمترین مشکلات صادرات نرم افزار در ایران وجود تفکر مبتنی بر تولید کننده در تجارت است. تفکری که در آن رقابت حذف میشود و مشتری مجبور است. یکی از دلایل این تفکر ناآگاهی مشتری است که رفع آن نیازمند اطلاعرسانی قوی در این زمینه میباشد، چیزی که در کشور ما وجود ندارد. در این سیستم مشتری به سراغ تولید کننده میرود و تولید کننده است که در تعیین قیمت و کیفیت نقش اصلی را دارد.
تفکر دیگر، تفکر جهانی تجارت نرم افزار، تفکر مبتنی بر مشتری است که در آن«حق با مشتری است». تولیدکنندگان با ابزاری چون اعتبار، کیفیت و قیمت مناسب سراغ مشتریان رفته و آنها را جذب میکنند. با توجه به این دو تفکر، تولیدکنندگان داخلی نرم افزار که مشتریان خود را دارند و جذابیتهای دیگر بازار از جمله خرید و فروش سخت افزار آنها را مشغول کرده است، تنها منتظر مشتریان جدید هستند. از آن طرف مشتریان خارجی به دنبال تولیدکنندگان معتبر با کیفیت و ارزان قیمت هستند که از نزدیکترین جا برمیگزینند. مشتریان خارجی منتظر تولیدکنندگان و تولیدکنندگان داخلی منتظر مشتریان هستند. با این بن بست، صادرات نرم افزار هیچ گاه انجام نمیگیرد.
2-1-6)بحران نرم افزار و کمبود نیروی انسانی متخصص
دنیای نرم افزار تا کنون با دو بحران اساسی مواجه شده است. بحران نخست در اواخر دهه 60 و در پی شکست بسیاری از پروژههای نرم افزاری بزرگ(و اتمام آنها با هزینه و زمانی به مراتب بیشتر از میزان پیشبینی شده) بروز کرد. بحران دوم در دهه 80 پس از رشد سریع صنعت الکترونیک و ارزان شدن سخت افزار و در نتیجه بکارگیری رایانه در تمام عرصهها بروز کرد. کمبود نیروی انسانی لازم جهت طراحی و تولید نرم افزارهای مورد نیاز، بارزترین نمونه بحران مذکور تلقی میشود.
در صورتی که برنامه درستی برای کشور تدوین شود و اهدافی برای صادرات نرم افزار تعیین گردد، مسلما” نیروی انسانی به مراتب کیفیتر و کمیتر از امروز مورد نیاز خواهد بود.
2-1-7) ارتباطات بین المللی و بازاریابی
برخی از صاحب نظران انفورماتیک، مهمترین دلیل ضعف صادرات نرم افزار را کمبود نیروی برنامهنویس تلقی میکنند. بر اساس این نظر در یک سیستم مبتنی بر تولید، با افزایش برنامهنویس، میزان کار داخل کاهش مییابد و این خود باعث رقابت میگردد. از نتایج این رقابت، افزایش کیفیت و رواج تفکر مبتنی بر مشتری خواهد بود. در نتیجه افراد و شرکتها از بن بست خارج شده و برای یافتن کار مجبور به بازاریابی خارجی و برقراری ارتباطات بین المللی میگردند. پس باید دولت در تربیت برنامهنویس ماهر اقدام کند.
هر چند کلیت این نظر درست است ولی اشکالاتی نیز بر آن وارد است: این طرح در صورتی یک طرح دراز مدت چندین ساله است؛ در حالی که شرکتها بیشتر تمایل به طرحهای کوتاه مدت هستند. مهاجرت برنامهنویسان زبده به خارج از کشور یکی از مهم ترین موانع این طرح است. هم چنین گستردگی کار نرم افزار(بخصوص نرم افزارهای بیکیفیت که برای ادارات دولتی ساخته میشود)و افزایش روز افزون نیاز به آن با مقوله کمبود کار داخلی در تضاد است و تا موقعی که بر کیفیت نرم افزارهای تولید داخل، نظارتی اعمال نشده و سفارشهای دولتی از طریق مناقصه و رقابت واقعی ارائه نشوند، این طرح به نتیجه موفق نهایی دست نخواهد یافت.(اکرمی فر، 1384)
2-2) وضعیت صادرات ایران از نظر آمار و ارقام:
بر اساس آمارهای موجود ایران تا سال 1388 تقریبا 75میلیون دلار صادرات نرم افزار داشته است (طلایی، 1390). این در حالی است که بازار نرم افزار جهانی در سال2007، 251 میلیارد اعلام شده است . (نهاوندیان، 1387) نمودار 2-1 رشد صادرات نرم افزار از سال 1382 تا سال 1388 را نشان می دهد. که هرچند مبلغ کل صادرات کم است اما صعودی است.
سال
نمودار2-1 رشد صادرات نرم افزار از سال 1386تا سال1388
رشد
درصد تغییرات
1388
1387
9.3
109
70
64
رشد
درصد تغییرات
1387
1386
45.5
64
64
44
جدول 2-1رشد و درصد تغییرات صادرات نرم افزار از سال 1386 تا سال 1388(واحد میلیون دلار)
2-3) کشورهای واردکننده نرم افزار ایران
افغانستان، ازبکستان، امارات، کانادا، آلمان، دومینیکن، مکزیک، تاجیکستان، مالزی، زیمباوه واردکننده نرم افزار ایران هستند این نرم افزارها بیشتر در حوزههای آموزشی، مالی، قرآنی، فرهنگی، ادبی و هنری، فیلم و حتی بازیهای رایانهای هستند که نرمافزارهای آموزشی و قرآنی بیشترین حجم صادرات ما را به خود اختصاص میدهند و بازیهای رایانهای کمترین میزان را شامل میشوند.
شکل 2-1 نحوه پراکندگی کشورهای هدف صادرات نرم افزار
ارزش به میلیارد ریال
سال
نمودار 2-2 وضعیت پرداخت جوایز صادراتی به صادرکنندگان نرم افزار
توضیح: همانطور که در این نمودار ملاحظه می کنید دولت از اوایل دهه 1380 جهت تشویق صادرکنندگان نرم افزار پرداخت جوایز صادراتی را در دستور کار قرار داده است.که روند پرداخت روند صعودی داشته است (غضنفری، 1388).
بخش سوم
3-3) تشریح مدل
3-3-1)مدل الماس پورتر
مایکل پورتر از استادان دانشکده بازرگانی دانشگاه هاروارد یکی ازمحققان فعال در زمینه مطالعات رقابت پذیری است. وی در سال ۱۹۸۰ کتاب «استراتژی رقابتی»، در سال ۱۹۸۵ کتاب «مزیت رقابتی» را به رشته تحریر در آورده است. همچنین در سال ۱۹۹۰ کتاب «مزیت رقابتی ملت ها» را عرضه داشت که در آن مدل “الماس“28در رقابت پذیری معرفی شده است. پورتر در این مدل رقابت پذیری را حاصل تعامل و بر همکنش چهار عامل اصلی می داند:
١- فاکتورهای درونی
٢- شرایط تقاضای داخلی
٣- صنایع مرتبط و حمایت کننده
۴- استراتژی، ساختار و رقابت
به اعتقاد «پورتر»، این فاکتورهای چهارگانه به صورت متقابل بر یکدیگر تاثیر دارند و تغییرات در هر کدام از آنها میتواند بر شرایط بقیه فاکتورها مؤثر باشد. علاوه بر آن، دو عامل بیرونی دولت و اتفاقات پیشبینی نشده نیز بر عوامل چهارگانه تأثیر غیر مستقیم دارند و از طریق تاثیر بر آنها میتوانند در رقابتپذیری نیز تاثیر گذار باشند.
الف – فاکتورهای درونی: مجموعهای از عوامل مؤثر در تولید کالا یا خدمات، مانند مواد اولیه، کیفیت و میزان دسترسی به آن، نیروی انسانی بدون
