نشان داد ضمن ایجاد مهارتهای سازگاری، رفتارهایی موجب می شود، که این رفتارها می تواند افراد را در موقعیت های بین فرهنگی یا چند فرهنگی اثربخش دانست.
2-14 سند برنامه درسی ملی ایران
برنامه درسي ملي سندي است كه نقشه كلان برنامه درسي و چارچوب نظام برنامه‌ريزي درسي كشور را به منظور تحقق اهداف آموزش و پرورش نظام جمهوري اسلامي ايران تعيين و تبيين مي نمايد.
توليد برنامه درسي ملّي جمهوري اسلامي ايران بر اساس مباني، ارزش‌ها و اهداف تربيت اسلامي و با استفاده ازتوانمندي‌هاي بومي و ملّي و بهره‌برداري از تجربه‌هاي معتبر و موفق جهاني، در پاسخ به نيازها و مطالبات جامعه پوياي ايران اسلامي، الگوي تازه‌اي از برنامه‌هاي درسي و تربيتي را ارائه مي‌دهد و گامي مهم در راستاي مستندسازي و كيفيت بخشي نظام تعليم و تربيت كشور است. اهدافي كه در توليد و تدوين برنامه درسي ملي كشور مدّ نظر بوده است شامل:
– توجه به اهداف متعالي تربيتي و نيازهاي متنوع فراگيران و جامعه براي پرورش انسانِ طراز جمهوري اسلامي ايران؛
– ترسيم نقشه جامع و كلان محتوايي دستگاه رسمي و عمومي تعليم و تربيت، به عنوان بخش مهمي از مهندسي فرهنگي كشور؛
– نوسازي و بازسازي قالب‌ها، راهبردها و رويكردهاي درسي و تربيتي؛
– و ارائه الگويي منسجم، كارآمد و اثربخش براي توليد برنامه‌ها، مواد، رسانه‌ها و منابع آموزشي و پرورشي.
كار توليد و تدوين اين سند از اسفند ماه 1384 با تشكيل دبيرخانه طرح آغاز شد و پس از تحقيقات و مطالعات اوليه و ابلاغ مصوبه هفتصد و چهل و پنجمين جلسه شوراي عالي آموزش و پرورش در ارديبهشت ماه 86، با پشتوانه نيرومند حقوقي ادامه يافت. پس از بررسي‌هاي لازم و دست‌يابي به اهداف، تعريف و حدود طرح و خروجي مورد انتظار، كميته‌هاي هفت‌گانه تخصصي به شرح ذيل تشكيل شد:
1.كميته كليات، اصول و مباني؛ 2. كميته محتواي آموزشي، پرورشي و حوزه‌هاي يادگيري؛ 3. كميته ساختار، مقاطع، رشته‌ها و زمان؛ 4. كميته ميزان اختيارات و كاهش تمركز؛ 5. كميته ارزش‌يابي از پيشرفت تحصيلي و راهبردهاي ياددهي – يادگيري؛ 6. كميته مواد، رسانه‌ها و محيط‌هاي يادگيري؛
7. كميته ارزش‌يابي از برنامه درسي ملي و اقتضائات اجرايی.
هم‌زمان با ساير فعاليت‌ها، براي تبيين ابعاد طرح و استفاده از يافته‌هاي علمي و پژوهشي در بخش‌هاي مختلف برنامه درسي ملّي، شش عنوان پژوهشي: 1. مطالعات نظري، تطبيقي در حوزه آموزش و پرورش؛
2. بررسي مباني جامعه شناختي برنامه درسي؛ 3. بررسي مباني روان‌شناختي برنامه درسي؛ 4. بررسي تحقيقات انجام شده در حوزه برنامه درسي؛ 5. بررسي اسناد، مصوبات و ديدگاه‌هاي مسئولان عالي نظام در حوزه برنامه‌هاي درسي؛ و6. بررسي تاريخچه و وضعيت موجود برنامه درسي در جهان و ايران، تعريف و نسبت به اجراي آن توسط محققان محترم اقدام شد. علاوه بر اين، هر يك از كميته‌هاي تخصصي نيز برحسب موضوع كار، مطالعات گسترده‌اي را در زمينه آسيب‌شناسي وضع موجود، بررسي تجربه ساير كشورها و تبيين ابعاد علمي موضوع با استفاده از تحقيقات موجود انجام دادند.
به منظور بهره‌گيري از نظرات كارشناسان و متخصصان و نيز كميته‌هاي ستادي و استاني در ارتباط با ابعاد و جهت‌گيري‌هاي برنامه درسي ملي، جلسات كارشناسي، نشست‌هاي منطقه‌اي و سراسري و همايش‌ها و هم‌انديشي‌هاي متعددي در طي سال‌هاي 85 تا 87 برگزار گرديد و يافته‌هاي آن در جهت تدوين سند در اختيار كميته‌هاي تخصصي قرار گرفت.
بالاخره نخستين نگاشت برنامه درسي ملي در بهمن ماه 87 تدوين و براي اظهارنظر در اختيار صاحب نظران وكارشناسان حوزه‌هاي ستادي و استاني قرار داده شد. پس از جمع‌بندي و بررسي كليه يافته‌ها در جلسات كارگروه تلفيق، دومين نگاشت سند در 25 اسفند ماه 87 براي استفاده از نظرات فرهنگيان و صاحب‌نظران به همراه پرسش‌نامه ارزيابي، بر روي سايت دفتر تأليف و برنامه‌ريزي كتب درسي قرار گرفت؛ هم‌زمان براي نقد و اصلاح، طي جلسات متعدد و طولاني در كميسيون راهبري طرح با رياست وزير محترم وقت آموزش و پرورش و حضور اعضاي شوراي مشورتي ستاد تحول بنيادين و نيز در چندين نشست كارشناسي و تخصصي مورد بحث و بررسي قرار گرفت.
متن سند برنامه درسی ملی ایران، نتيجه آخرين اصلاحات كارگروه تلفيق تا آذرماه سال 1388 است كه براي تقديم به شوراي عالي آموزش و پرورش و ساير مراجع ذي‌صلاح آماده شده است.
گر چه تلاش همه دست‌اندركاران اين امر خطير بر آن بوده است كه به اصول حاكم بر فرايند توليد وفادار بمانند، ولي تنگناها و محدوديت‌هاي علمي و كارشناسي، فقدان پيشينه توليد برنامه درسي ملي كشور و فراتر از آن تفاوت‌هاي بنيادين گفتمان غالب در عرصه علوم تربيتي با مباني فلسفه تربيتي اسلام، چالش‌هاي جدي را در جريان توليد اين سند برانگيخته است. پديدآورندگان اين سند با وقوف كامل به اين تنگناها و با دغدغه نسبت به تمهيدات و پشتيباني‌هاي كافي براي تحقق برنامه، برآن‌اند كه آن‌چه طراحي و توليد شده است، تنها گام نخست براي چرخش وضعيت موجود به سمت مطلوب تلقي مي‌شود و قطعاً كلام آخر نيست.
با توجه به مشاركت گسترده كارشناسان، صاحب‌نظران و متخصصان در توليد اين سند و به خصوص هم‌فكري و حضور جدي مديران و كارشناسان سطوح صف و ستاد آموزش و پرورش، مي‌توان اين طرح را محصول تحول خواهي و اشتياق فرهنگيان دغدغه‌مند نسبت به اصلاح كاستي‌هاي كنوني دانست.
اهداف توليد برنامه درسي ملي:
1- تعيين رويكرد و اهداف برنامه درسي در سطح نظام آموزشي، دوره‌هاي تحصيلي و حوزه‌هاي يادگيري؛
2- تعيين منطق، جهت‌گيري‌ها و ابعاد هر يك از حوزه‌هاي يادگيري؛
3- تعيين اصول، سياست‌ها و فرايند تدوين برنامه درسي؛
4- تعيين اصول، سياست‌ها و فرايند اجراي برنامه درسي؛
5- تعيين اصول و سياست‌هاي ناظر بر مواد و منابع آموزشي؛
6- تعيين ساختار، اصول، و فرايند ارزش‌يابي و اصلاح برنامه درسي؛
7- تعيين و تبيين نظام برنامه‌ريزي درسي كشور.
اصول حاكم بر فرايند توليد برنامه درسي ملي:
1- اصل رعايت مباني اسلامي تعليم و تربيت، ديدگاه‌هاي حضرت امام و مقام معظم رهبري؛
2- اصل مشاركت و بهره‌گيري از صاحب‌نظران حوزه و دانشگاه، كارشناسان و فرهنگيان در همه سطوح صف و ستاد؛
3- اصل تعامل فعال با نهادهاي فرابخشي؛
4- رعايت آرمان‌گرايي، واقع‌بيني و آينده‌نگري به گونه‌اي هماهنگ و متعادل؛
5- جامعيت، انسجام و هماهنگي در مؤلفه‌ها و عناصر سند؛
6- توجه به ويژگي‌هاي بومي بودن، مستقل بودن و كارآمد بودن الگوي پيشنهادي در عين استفاده از همه تجربه‌هاي موفق جهاني؛
7- بهره‌گيري از تجارب، منابع و پژوهش‌هاي پيشين و پرهيز از دوباره كاري؛
8- برنامه‌ريزي و فرهنگ سازي براي اجرا و اشاعه يافته‌هاي مصوب به موازات تكميل و پيشرفت طرح؛
9- وضوح و شفافيت و عدم ابهام و كلي‌گويي در سند.
2- 15سند تحول بنیادین آموزش و پرورش
تحقق ارزش ها و آرمان های متعالی انقلاب اسلامی مستلزم تلاش همه جانبه در ابعاد فرهنگی، علمی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است. عرصه تعلیم و تربیت از مهم ترین زیر ساخت های تعالی همه جانبه کشور و ابزار جدی برای ارتقای سرمایه انسانی شایسته کشور در عرصه های مختلف است و تحقق آرمان های متعالی انقلاب اسلامی ایران مانند احیای تمدن عظیم اسلامی، حضورسازنده، فعال و پیشرو در میان ملت ها وکسب آمادگی برای برقراری عدالت و معنویت در جهان در گروه تربیت انسان های عالم، متقی و آزاده و اخلاقی است. تعلیم و تربیتی که تحقق بخش حیات طیبه، جامعه عدل جهانی و تمدن اسلامی ایرانی باشد. در پرتو چنین سرمایه انسانی متعالی است که جامعه بشری آمادگی تحقق حکومت جهانی انسان کامل را یافته است و در سایه چنین حکومتی ظرفیت و استعداد های بشر به شکوفایی و کمال خواهد رسید.
تحقق این هدف نیازمند ترسیم نقشه راهی است که در آن نحوه طی مسیر، منابع و امکانات لازم، تقسیم کار در سطح ملی و الزامات در این مسیر به صورت شفاف و دقیق مشخص شده باشد. در تهیه سند ملی تحول بنیادین آموزش و پرورش کوشش شده تا با الهام گیری از اسناد بالا دستی و بهره گیری از ارزش های بنیادین آنها و توجه به اهداف راهبردی نظام جمهوری اسلامی ایران، چشم انداز و اهداف تعلیم و تربیت در افق 1404هجری شمسی تبیین شود. تحول بنیادین در نظام آموزش و پرورش مبتنی بر آرمان های بلند نظام اسلامی باید معطوف به چشم اندازی باشد که در افق روشن 1404، ترسیم گر ایرانی توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه با هویتی اسلامی انقلابی و الهام بخش جهان اسلام همراه با تعاملی سازنده و مؤثر در عرصه روابط بین المللی است.
اگر چه در سه دهه گذشته تلاش های وافری از طرف مسئولان و دست اندرکاران نظام تعلیم و تربیت برای بهبود و اصلاح نظام آموزشی کشور به عمل آمد که خوشبختانه نتایج مثبت و مفیدی نیز برجای گذاشته است؛ ولی هنوز آموزش و پرورش با چالش های جدی روبه رو است و برون داد آن در طراز جمهوری اسلامی ایران و پاسخ گوی تحولات محیطی و نیازهای جامعه نمی باشد. از این روتاکیدات رهبر انقلاب اسلامی مبنی برضرورت تحول بنیادی در آموزش و پرورش با تکیه بر فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی- ایرانی و تدوین الگوی اسلامی- ایرانی برای تحول و پرهیز از الگوهای وارداتی، کهنه و تقلیدی محض، چراغ راه برون رفت از چالش های نظام آموزشی کشور است. خوشبختانه با درک ضرورت و اهمیت این امر و در پاسخ به ندای هوشمندانه رهبری معظم انقلاب اسلامی، طرح تدوین سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در افق چشم انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران پس از تدوین و تصویب در شورای عالی آموزش و پرورش در دستور کار شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار گرفت و سرانجام پس از شکل گیری حلقه های کارشناسی- پژوهشی با مشارکت صاحب نظران حوزوی، دانشگاهی و مدیران و کارشناسان مجرب آموزش و پرورش و سایر دستگاه های ذی ربط، ضمن پایبندی به دیدگاه های امام خمینی و نظرات مقام معظم رهبری درباره تحول بنیادین نظام آموزشی و همسو با اسناد فرا دستی، از جمله سند چشم انداز بیست ساله کشور، سند مذکور به تصویب این شورا رسید.
2-16 چارچوب مفهومی پژوهش
مقدمه
فصل سوم این طرح پژوهشی، به روش شناسی59 تحقیق اختصاص دارد. روش شناسی علمی، نظامی است از قواعد و روشهایی که پژوهش بر آن بنا نهاده شده است و ادعاها در مورد مسأله پژوهش مورد ارزشیابی قرار می گیرد. روش، لازمه دستیابی به دانش و ابزاری جهت حرکت از مجهولات به معلومات است. هدف از روش علمی، کشف حقیقت است. تحقیق از نظر روش شناسی، کاربرد روشهای علمی در حل یک مسأله یا پاسخگویی به یک سؤال می باشد. مراحل انجام تحقیق در شکل زیر نشان داده شده است. (شکل شماره3-1)
