
الکترونیک در توصیف این جرم میگوید: «هرکس دربستر مبادلات الکترونیکی، ازطریق ورود، تغییر، محو وتوقّف داده، پیام و مداخله در پردازش داده پیام وسیستمهای رایانهای، و یا استفاده از وسایل کاربردی سیستمهای رمزنگاری تولیدامضاء- مثل کلیداختصاصی -بدون مجوز امضاء کننده و یا تولید امضای فاقد سابقه ثبت در فهرست دفاتر اسناد الکترونیکی و یا عدم انطباق آن وسایل با نام دارنده در فهرست مزبور و اخذ گواهی مجعول و نظایرآن اقدام به جعل داده پیامهای دارای ارزش مالی واثباتی نماید، تا با ارائه آن به مراجع اداری، قضایی، مالی و غیره به عنوان داده پیامهای معتبر استفاده نماید، جاعل محسوب و به مجازات حبس از یک تا سه سال و پرداخت جزای نقدی به میزان پنجاه میلیون ریال محکوم می شود.
تبصره: مجازات شروع به این جرم، حداقل مجازات در این ماده می باشد».
ماده 7 قانون مجازات جرایم رایانهای در تعریف جعل رایانه ای می گوید: «هر کس به قصد تقلب، داده های رایانه ای و مخابراتی دارای ارزش اثباتی را تغییر داده یا ایجاد، محو یا متوقف نماید، مرتکب جرم جعل رایانهای (است)». ایجاد یا تغییر دادن داده، دارای ارزش اثباتی بودن داده و قصد تقلب، در واقع همان عناصر جعل است و فقط به جای سند یا نوشته، داده جایگزین شده که میتوان با توصیف موسّع از آن، شامل هر نوع ابزار و انتقال اطلاعات، اعم از کاغذ یا ابزار الکترونیکی شود. (همچنانکه در حقوق انگلستان چنین است).
طبق ماده 12 ق. تجارت الکترونیک، اسناد و ادلّه اثبات دعوا ممکن است به صورت داده پیام باشد. ماده 14 این قانون بیان می دارد:«کلیه داده پیامهایی که به طریق مطمئن ایجاد ونگهداری شدهاند از حیث محتویات و امضای مندرج درآن، تعهدات طرفین یا طرفی که تعهد کرده و کلیّه اشخاصی که قائم مقام قانونی آن محسوب میشوند، اجرای مفاد آن و سایر آثار درحکم اسناد معتبر و قابل استناد در مراجع قضایی وحقوقی است» وماده 15، ادّعای جعل نسبت به داده پیام مطمئن، سوابق الکترونیکی مطمئن و امضای الکترونیکی را وارد میداند.
طبق ماده 7 قانون مجازات جرایم رایانه ای، مرتکب جعل رایانهای، علاوه بر جبران خسارت وارده، به حبس از یک سال تا هفت سال یا به پرداخت جزای نقدی از ده میلیون تا پنجاه میلیون ریال محکوم خواهد شد.
جعل رایانهای را میتوان شامل مواردی دانست که در اینجا به برخی از آنها اشاره می شود:
1-جعل علائم تجاری: طبق ماده 66 ق. تجارت الکترونیک، استفاده از علائم تجاری که به صورت نام دامنه (Domain Name) و یا هر نوع نمایش بر خط (On Line) که موجب فریب و مشتبه شدن طرف به اصالت کالا و خدمات شود ممنوع بوده، متخلف طبق ماده 76 این قانون به یک تا سه سال حبس و جزای نقدی از بیست میلیون تا صد میلیون ریال محکوم میگردد.
2-جعل پول الکترونیکی: پول الکترونیکی چه مبتنی بر کارت (سخت افزار) باشد یا نرم افزار، در صورت جعل قابل پیگیری است.عبارت«اسناد تعهدآوربانکی» که در مواد525 و526 ذکر شده میتواند دربرگیرنده پول الکترونیکی بوده و جاعل آن را براساس این مواد می توان مورد مجازات قرار داد.
3-جعل داده پیام مطمئن و امضای الکترونیکی:همچنان که ذکر شد،داده پیام مطمئن و امضای الکترونیکی قابل جعل و در حکم سند معتبر است، لذا مشمول مواد قانونی مربوط به جعل بوده و میتوان مجازات آن را در این موارد اجرا کرد.
4. جعل هر نوع داده دارای ارزش اثباتی (سند الکترونیکی): به طور کلی هر داده دارای ارزش اثباتی یا به تعبیری سند الکترونیکی، مشمول ماده 7 قانون مجازات جرایم رایانهای است.(طارمی، 1387).
2-7 مدل مفهومی
2-8 جمع بندی
با تولد رايانهها ملاحظه ميشود كه نوع جديدی از جرايم مرتبط به آن در روبه روی جرم شناسان و نيرو های امنيتي قرار گرفته است. بزهكاری انفورماتيك روز به روز متنوع شده و اكنون اشكال شناخته شده ای همچون خرابكاری، جاسوسي، سرقت، استفاده و دستكاری غير قانوني در راينه ها و … را شامل مي شود. در دهه 1391 ميلادی، نخستين پژوهشهای علمي و جرم شناختي در اين زمينه انجام شد و بدين ترتيب از يك سو به اشكال متعددی از بزهكاری انفورماتيك واز سوی ديگربه رقم سياه قابل توجه در اين نوع بزهكاری، پي برده شد.
به عنوان نمونه فهرست اعمال مجرمانه در قلمرو انفورماتيك و رايانه كه به وسيله شورای اروپا تهيه و معرفي شده به اين شرح است؛ تقلب نسبت به رايانه، تقلب نسبت به انفورماتيك، وارد كردن خسارت به دادهها با برنامههای انفورماتيك، خرابكاری و دستكاری غير قانوني در رايانه، ورود غير مجاز به سيستمها و دادههای انفورماتيك، رهگيری غيرمجاز ارتباطات رايانهها، توليد غيرمجاز برنامه رايانه و انفورماتيك حمايت شده، تكثيرغيرمجاز يك توپولوژی، جاسوسي با رايانه واستفاده غير مجاز از يك رايانه به عنوان جرائم اينترنتي هستند كه خسارات بسياری را برای قربانيان اين جرائم به همراه داشتهاند.(دامغانیان 1391)
توﺳﻌﻪ و ﻛﺎرﺑﺮي ﻓﻨﺎوري اﻃﻼﻋﺎت در ﺣﻮزهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪوﻳﮋه در ﺣﻮزه ي ﺑﺎﻧﻜـﺪاري، ﺣﺎﺻـﻞ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎي ﻓﻨﺎوري اﻃﻼﻋﺎت اﺳﺖ ﻛﻪ اﻣﺮوزه در دﻧﻴﺎي ﻛﺴﺐ وﻛﺎر ﺑﺎ اﻗﺒﺎل زﻳﺎدي روﺑﻪرو ﺷﺪه اﺳﺖ.
اﻧﺴﺎن ﻫﺰارهي ﺳﻮم در ﺗﻼش اﺳﺖ ﺑﺎ ﺷﺘﺎب دادن ﺑﻪ روﻧﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﻛﺎرﺑﺮي ﻓﻨـﺎوري اﻃﻼﻋـﺎت در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، از اﻟﮕﻮي ﺳﻨﺘﻲ ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺑﮕﻴـﺮدو اﻟﮕـﻮﻳﻲ ﺟﺪﻳـﺪ،ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺎ اﻟﺰاﻣﺎت ﻋﺼﺮ اﻃﻼﻋﺎت اﻳﺠﺎد ﻛﻨﺪ. در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ و ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن ﺧـﺪﻣﺎت، ﻧﻈـﺎم ﺑﺎﻧﻜﻲ ﻃﻲ دﻫﻪﻫﺎي اﺧﻴﺮ، ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري ﺑﺮﻓﻨﺎوريﻫﺎي ﻧﻮﻳﻦ اراﺋﻪي ﺧـﺪﻣﺎت ﺑﻪ ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن، ﺑﻪﻋﻨﻮانراﻫﻲ ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎ، ﺟـﺬب ﻣﺸـﺘﺮﻳﺎن ﺟﺪﻳـﺪ و ﺗﺤﻘـﻖ اﻧﺘﻈـﺎرات ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن روي آورده اﺳﺖ و اﺳﺘﻔﺎده از اﻳـﻦ ﻓﻨـﺎوريﻫـﺎ ﺑﺎﻧﻜـﺪاري اﻳﻨﺘﺮﻧﺘـﻲ، ﺑﺎﻧﻜـﺪاري ﺗﻠﻔﻨـﻲ، ﻣﺎﺷﻴﻦﻫﺎي ﺧﻮدﭘﺮداز و… را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺿﺮورﺗﻲ راﻫﺒﺮدي در دﺳﺘﻮر ﻛﺎر ﺧـﻮد ﻗـﺮارداده اﺳـﺖ. ﺑـﺎ وﺟﻮد ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاريﻫﺎي ﻓﺮاوان اﻧﺠﺎمﺷﺪه در زﻣﻴﻨﻪي ﻛﺎرﺑﺮي ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ درﻋﺮﺻـﻪي ﺑﺎﻧﻜﺪاري، ﮔﺰارشﻫﺎ ﺣﺎﻛﻲ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ ازﻛﺎرﺑﺮان ﺑﻪرﻏﻢ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻓﻨـﺎوريﻫـﺎ، ازآن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ.اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع، ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﻛﻨﻨـﺪهي ﭘﺬﻳﺮش ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎﻧﻜﺪاري اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻛﺎرﺑﺮان را آﺷﻜﺎر می کند(دامغانیان، 1391).
لذا با توجه به اهمیت نظام بانکی کشور که در راس جریان ارزی و پولی قرار دارد و پلی عظیم بین سرمایه گذاران و شرکتها میباشد نیاز دوچندانی وجود دارد که بحث امنیت این سیستم شناسایی وبهبود یابد تا سرمایه گذاران با فراغ بالی آسوده بتوانند در سیستم بانکی وحسابهای شخصی یا حقوقی امر به مبادله ارز کنند.
بنابراین ضروری است تا موانع و چالشهای بانکداری اینترنتی شناسایی و مرتفع گردند.در این راستا پژوهش حاضر با هدف شناسایی انواع جرائم اینترنتی مربوط به شبکه بانکی و نحوه جلوگیری از آن صورت خواهد گرفت.
2-9 بانکداری الکترونیکی
روشهای پراخت روی خط، استفاده از پول نقد را به چالش کشیده و فرآیندها و رویههای سنتی بانکی و بین بانکی را متحول کرده است. پول الکترونیکی کارت بدهی، کارت اعتباری، کارت هوشمند، حواله، چک الکترونیکی، انتقال الکترونیکی وجوه، سیستمای تسویه بین بانکی الکترونیکی و همانند آن، ضمن ایجاد فرصتهای جدید برای مقامات پولی، بانکداران، فعالان اقتصادی ومردم وارتقاءرقابت و بهرهوری وکاهشهزینههای عملیاتی، موجب تحول درارایه خدمات بانکی و در نتیجه ایجاد بانکداری الکترونیکی شده است.
بانکداری الکترونیکی عبارتند از ارایه کلیه خدمات بانکی از طریق اینترنت و سایر شبکههای کامپیوتری است که شامل کلیه عملیات بانکی اعم ازدریافت، پرداخت، تسویه، اعتباروانتقال وجوه میشود. صنعتبانکداری طی چنددهه گذشته درمورد مکانیزه کردن عملیات داخلیو ایجاد شبکههای اختصاصی بانکی و بین بانکی اقدام کرده است. این بستر در تعامل با اینترنت، بانکداری جدیدی را به وجود آورده که به بانکداری اینترنتی موسوم است و بانکداری الکترونی را متحول ساخته است.
بانکداری الکترونیکی به معنای یکپارچه سازی بهینه کلیه فعالیتها یک بانک از طریق بکارگیری فنآوری نوین اطلاعات مبتنی بر فرآیندهای بانکی، منطبق با ساختار سازمانی بانکهاست که امکان ارایه خدمات مورد نیاز مشتریان را فراهم میکند.بانکداری الکترونیکی را میتوان به عنوان فراهم آورنده امکاناتی برای مشتریان که بدون نیاز به حضور فیزیکی در بانک، و با استفاده از واسطههای ایمن بتوانند به خدمات بانکی دسترسی یابند، تعریف کرد. بانکداری الکترونیک شامل سیستمهایی است که مشتریان موسسات مالی را قادر میسازد تا درسه سطح اطلاع رسانی، ارتباط و تراکنشاز خدمات و سرویسهای بانکی استفاده کنند.
الف ـ اطلاع رسانی: این سطح ابتدایی ترین سطح بانکداری اینترنتی است. بانک اطلاعات مربوط به خدمات و عملیات بانکی خود را الز طریق شبکههای عمومی یا خصوصی معرفی میکند.
ب ـ ارتباطات: این سطح از بانکداری اینترنتی امکان انجام مبادلات بین سیستم بانکی و مشتریان را فراهم میآورد.ریسک این سطح در بانکداری الکترونیک بیشتر از شیوه سنتی است و بنابراین برای جلوگیری وآگاه ساختن مدیریت بانک از هرگونه تلاش غیر مجاز برای دسترسی به شبکه اینترنتی بانک و سیستمهای رایانهای به کنترلهای مناسبی نیاز است.
تراکنش این سیستم متناسب با نوع اطلاعات و ارتباطات خود، از بالاترین سطح ریسک برخوردار است و باید سیستم امنیتی قوی برآن حاکم باشد.در این سطح مشتری در یک ارتباط متقابل قادر است تا عملیاتی چون پرداخت صورتحساب، صدور چک، انتقال وجه و افتتاح حساب را انجام دهد.
2-9-1- تاریخچه بانکداری الکترونیکی:
منادی سرویسهای بانکداری خانگی مدرن سرویسهای بانکداری از راه دور از طریق رسانههای الکترونیکی در اوایل دهه هشتاد بودند. در اواخردهه هشتاد کلمه آنلاین محبوب شد و به استفاده از یک پایانه، صفحه کلید،و صفحه نمایش برای درسترسی بهس یستم بانکی از طریق یک خط تلفن اطلاق میشود. کلمه بانکداری خانگی همچنین میتواند به استفاده از یک صفحه کلید کوچک عددی برای فرستادن صدا از طریق خط تلفن به وسیله دستورالعملهایی برای بانک اطلاق شود. سرویسهای آنلاین درسال 13981 در نیویورک شروع به کار کردند. به دلیل شکست تجاری تکنولوژی ویدئوتکس این سرویسهای بانکداری هرگز محبوب نشد به جز درفرانسه وانگلستان. اولین سرویسهای بانکداری آنلاین خانگی در انگلستان به وسیله شرکت ساخت و سازنتینگهام درسال 1983 پایهریزی شد. سیستمی که استفاده مّد بر پایه سیتسم پرسنل انگلیسی بود و زا یک رایانه مثل BBC Micro یا صفحه کلید متصل به سیستم تلفن و دستگاه تلویزیون استفاده میکرد. این سیستم (که ارتباط خانگی نامیده میشود) مشاهده آنلاین صورتحسابها، انتقالات بانکی و پرداخت قبوض را ممکن میساخت. برای انجام انتقال بانکی یا پرداخت قبوض، باید یک دستورالعمل نوشته شده حاوی جزییات دریافت کننده مورد نظر به NBS فرستاده شودوآنجا اطلاعات وارد سیستم ارتباط خانگی شود. اغلب دریافت کنندگان، شرکتهای گاز و برق و تلفن وحسابهایی در بانکهای دیگر بودند. اطلاعات پرداخت انجام شده از طریق پرستل توسط دارنده حساب وارد سیستم NBS میشود. یک چک توسط NBS برای دریافت وجه فرستاده میشود و یک اطلاعیه حاوی جزییات پرداخت نیز برای دارنده حساب فرستاده میشود. سیستم BACS بعدها برای انتقال مستقیم پرداختی ابداع و استفاده شد. موسسه اعتباری فدرال استنفورد اولین موسسهای بود که در اکتر سال 1994 سرویسهای بانکداری اینترنتی را به همه اعضای خود ارایه کرد.
در چند دهه اخیر تحولات شگرفی در نظام بانکداری بودجود آمده است. همانگونه که در بخش مقدمه نیز بیان شد تحولات بانکداری را میتوان به چهار دوره تقسیم نمود. در هر دوره تا حدودی ریاانه و نرم افزار جایگزین اسنادها و کاغذ شدهاند. به عبارت دیگر فنآوری جدید و الکترونیک شدن بانکداری به آنها این امکان را میدهد که سرعت، کیفیت، دقت، هزینه و تنوع خدمات خود را افزایش دهند.دراینبخش سیرتحولبانکداری درچهاردوره ذکرشده تشریح میگردد.(حیدرپور و همکاران،1388)
دوره
