
نرمال و در غیر این صورت توزیع غیر نرمال خواهد بود (حسینی، 1382). نتایج این تحلیل در جدول 4-4 ارائه گردیده است.
جدول 4-4- نتایج آزمون کالموگروف- اسمیرنوف جهت بررسی فرض نرمال بودن توزیع متغیرها
متغیرها
Z کالموگروف- اسمیرنف
سطح معناداری
پیش آزمون هراس اجتماعی
41/0
99/0
پیش آزمون اضطراب
21/0
1
پس آزمون هراس اجتماعی
56/0
76/0
پس آزمون اضطراب
49/0
75/0
با توجه به اینکه سطح معناداری آزمون کالموگروف – اسمیرنف در تمامی متغیرهابیشتر از 05/0 میباشد لذا با 95 درصد اطمینان میتوان گفت توزیع نمرات متغیرهای مورد بررسی نرمال میباشد.
بررسی فرض همگنی واریانسهای متغیرهای پژوهشی
به طور کلی فرض همگنی واریانسها به دنبال بررسی این مسأله است که آیا نمونهها از جامعههایی با واریانسهای مساوی انتخاب شدهاند یا نه. هرگاه این فرض برآورده شود، دادههای حاصل از این دو نمونه را میتوان برای بدست آوردن برآوردی بدون اریب از واریانس جامعه، با یکدیگر ترکیب کرد (فرگوسن و تاکانه389، 1388). جهت بررسی همگن بودن واریانس متغیرهای پژوهشی از آزمون برابری خطای واریانسهای لوین390 استفاده شد. بر اساس سطح معنیداری بدست آمده در این آزمون، میتوان در خصوص همگنی یا عدم همگنی واریانسها قضاوت نمود. بدین طریق که اگر سطح معنیداری بدست آمده بزرگتر از 05/0 =P باشد، واریانسها برابرند و بالعکس (بریس391 و همکاران، 1384).در این قسمت جهت بررسی فرض همگنی واریانسها از آزمون لونز (برای تحلیل کوواریانس یکراهه) استفاده شد.
جدول 4-5- آزمون همگنی واریانسها هراس اجتماعی
مقدار F
درجه آزادی 1
درجه آزادی 2
سطح معناداری
7/2
1
22
11/0
بر اساس یافتههای جدول 4-5 ملاحظه میشود، آزمون لونز معنادار نبوده است (مقدار P بیشتر از 05/0 میباشد) بنابراین همگنی واریانسها تأیید میشود.
جدول 4-6- آزمون همگنی واریانسها اضطراب
مقدار F
درجه آزادی 1
درجه آزادی 2
سطح معناداری
7/1
1
22
20/0
بر اساس یافتههای جدول 4-6 ملاحظه میشود، آزمون لونز معنادار نبوده است (مقدار P بیشتر از 05/0 میباشد) بنابراین همگنی واریانسها تأیید میشود.
بررسی فرض همگنی رگرسیون متغیرهای پژوهشی
همگنی رگرسیون به دنبال بررسی این مسأله است که آیا رابطه متغیر وابسته و متغیر کمکی (در اینجا نمره پیش آزمون) برای تمامی گروهها یکسان است یا نه. جهت بررسی این فرض از معناداری F استفاده میشود. اگر این آماره معنادار باشد دادهها از فرض همگنی رگرسیون حمایت نمیکنند و بالعکس (بریس و همکاران، 1384). نتایج بررسی این مفروضه در جدول 4-7 و 4-8 ارائه گردیده است.
جدول 4-7- نتایج آزمون همگنی رگرسیون در متغیر هراس اجتماعی گروه آزمایش وکنترل
متغیر
منبع تغییرات
مجموع مجذورات
درجه آزادی
میانگین مجذورات
F
سطح معناداری
هراس اجتماعی
گروه
23/3
1
23/3
1/6
02/0
نمره پیشآزمون
9/2
1
9/2
3/49
000/0
پیشآزمونآ گروه
8/2
1
8/2
1/3
09/0
نتایج درج شده در جدول فوق نشان میدهد که مفروضه همگنی رگرسیون در اثر تعاملی گروه و نمره پیشآزمون (09/0=P، 1/3=F) محقق شده است.
جدول 4-8- نتایج آزمون همگنی رگرسیون در متغیراضطراب گروه آزمایش وکنترل
متغیر
منبع تغییرات
مجموع مجذورات
درجه آزادی
میانگین مجذورات
F
سطح معناداری
اضطراب
گروه
9/6
1
9/6
3/7
01/0
نمره پیش آزمون
6/22
1
6/22
1/51
000/0
پیش آزمونپ گروه
1/7
1
1/7
9/2
17/0
نتایج درج شده در جدول فوق نشان میدهد که مفروضه همگنی رگرسیون در اثر تعاملی گروه و نمره پیش آزمون (17/0=P، 9/2=F) محقق شده است.
فرضیه 1: درمان شناختی ـ رفتاری بر کاهش نشانههای اضطرابی دانشآموزان مبتلا به اختلال هراس اجتماعی بطور معناداری موثر است.
برای تحلیل این فرضیه از آزمون تحلیل کواریانس یکطرفه استفاده گردید. میانگین و انحراف معیار گروه آزمایش و کنترل در مراحل پیشآزمون، پسآزمون در اضطراب در جدول 4-2 و4-3 آورده شده است.
نتایج تحلیل کوواریانس برای مقایسه اضطراب گروهها در مرحله پسآزمون و پس از کنترل اثر پیشآزمون در جدول 10-4 ارائه شده است. چنانکه مشاهده میشود، تفاوت دو گروه در اضطراب در مرحله پسآزمون معنادار است (01/0P).
جدول 4-9- نتایج تحلیل کوواریانس مقایسه اضطراب گروهها در مرحله پس آزمون
منبع تغییرات
مجموع مجذورات
درجه آزادی
میانگین مجذورات
F
سطح معنیداری
پیشآزمون
953/82
1
953/82
90/12
001/0
پسآزمون
071/73
1
071/73
363/11
002/0
خطا
761/160
25
43/6
کل
00/2684
28
نتایج تحلیل کوواریانس برای مقایسه اضطراب گروهها در مرحله پسآزمون و پس از کنترل اثر پیشآزمون در جدول 4-10 ارائه شده است. چنانکه مشاهده میشود، تفاوت دو گروه در اضطراب در مرحله پسآزمون معنادار است (01/0P).
فرضیه2: درمان شناختی ـ رفتاری بر کاهش کنشوری تحصیلی دانشآموزان مبتلا به اختلال هراس اجتماعی بطورمعناداری موثر است.
برای تحلیل این فرضیه از آزمون تحلیل کواریانس یکطرفه استفاده گردید. میانگین و انحراف معیار گروه آزمایش و کنترل در مراحل پیشآزمون، پسآزمون در اضطراب در جدول 4-2 و 4-3 آورده شده است.
نتایج تحلیل کوواریانس برای مقایسه اضطراب گروهها در مرحله پسآزمون و پس از کنترل اثر پیشآزمون در جدول 4-11 ارائه شده است. چنانکه مشاهده میشود، تفاوت دو گروه در معدل در مرحله پسآزمون معنادار است (05/0P).
جدول 4-10- نتایج تحلیل کوواریانس مقایسه معدل گروهها در مرحله پس آزمون
منبع تغییرات
مجموع مجذورات
درجه آزادی
میانگین مجذورات
F
سطح معنیداری
پیشآزمون
985/40
1
985/40
914/3
062/0
پیگیری
021/48
1
021/48
586/4
045/0
خطا
409/209
20
47/10
کل
00/2117
23
نتایج تحلیل کوواریانس برای مقایسه معدل گروهها در مرحله پسآزمون و پس از کنترل اثر پیشآزمون در جدول 4-10 ارائه شده است. چنانکه مشاهده میشود، تفاوت دو گروه در معدل در مرحله پسآزمون معنادار است (05/0P).
فصل پنجم: بحث و نتيجهگيري
فرضیه 1
نتایج به دست آمده از جدول 4-2 نشان داد که تفاوت دو گروه در اضطراب و معدل در مرحله پسآزمون معنادار است. یعنی مداخله شناختی رفتاری بر این دو متغیر تاثیر مثبتی گذاشته است. این یافتهها با نتایج تحقیقات ایگر392 و همکاران، 2015؛ هاگ393 و همکاران، 2015؛ آلوی394 و همکاران، 2015؛ باررا395 و همکاران، 2015؛ سالئو396 و همکاران، 2015؛ چو397 و همکاران، 2015 همخوانی دارد.
در تبیین این یافته ميتوان گفت، انگاره اصلی در مدلهای شناختی اختلالهای هیجانی این انگاره است که آن چه مسئول ایجاد هیجانهای منفی از قبیل اضطراب، خشم و یا غمگینی است خود رویداد نیستند بلکه انتظار و تفسیر افراد ار آن رویدادهاست که در اضطراب تفسیر و یا دریافتهای شناختی مهم به خطر فیزیکی و یا روانی-اجتماعی ارتباط ميیابند. بک (1996) استدلال ميکند که در حالتهای اضطرابی، افراد مرتب خطر متعلق به موقعیتی خاص را بیش از آن چه واقعاً وجود دارد، رهآورد ميکنند، این گونه بیش بر آوردها به طور خودکار و به طور غیرارادی برنامه اضطراب398 فعال ميسازند که شامل ایجاد تغییر در برانگیختگی خودمختار به منظور آمادگی برای گریز،ستیز و همجنین پیگردی انتخابی محیط برای شناسایی منشاء احتمالی خطر ميباشد (هادسون399 و همکاران، 2015).
در مدلهای شناختی اختلالهای هیجانی، دو سطح مختلف در تفکر اختلال یافته، قابل تشخیص است 1- افکار خود آیند منفی که عبارتند از افکار یا تصاویر ذهنی که هنگام مضطرب شدن فرد در موقعیت خاصی خودش را نشان ميدهد، مثلاً کسی که نگران ارزیابی اجتماعی است ممکن است هنگام صحبت در میان گروهی از آشنایان، این فکر خود آیند منفی را پیدا کند که “از نظر آنها من خسته کننده هستم”. 2- فرضها و قواعد ناکارامد که عبارتند از باورهای کلی که افراد در باره خود و جهان دارند، این اعتقاد فرد را آماده ميسازد که موقعیتهای خاصی را به روالی بیش از حد منفی و ناکارامد، تعبیر کنند مثلاً قاعدهای که در آن احساس ارزشمندی و پذیرش اجتماعی به طور افراطی برابر انگاشته ميشود (مانند “اگر همه مرا دوست نداشته باشند من ارزشی ندارم”). نظر بر ان است که فرضها و قواعد ناکارامد از تجارب اولیه یادگیری، بر ميخیزند و تا زمانی که به وسیله رویداد خاص مرتبط با آنها فعال نگشتهاند، راکد باقی ميمانند (کوردا400 و همکاران، 2013). در زندگی امروزه اضطراب ميتواند نقشی مفید در بسیاری از موقعیتهایی که خطر واقعی در بر دارند ایفا کند، اما موقعی که ترس از یک سوء ادراک بر ميخیزد، پاسخهایی که به وسیله برنامه اضطراب فعال ميشود، تناسبی با موقعیت ندارند، این پاسخها به جای آن که نقش مفیدی را بر عهده بگیرند، اغلب به عنوان خاستگاههایی دیگری از ترس تعبیر ميشوند و این خود به یک دور باطلی ميانجامد که گرایش به تداوم و تنشدید واکنش اضطراب دارد. به عنوان مثال ميتوان سرخ شدن را به عنوان نشانهای از این که کسی افتضاحی بار آورده است در نظر گرفت، اما این سرخ شدن خود، خجلت زدگی و سرخ شدن بیشتر را به دنبال ميآورد، به علت وجود این ارتباط متقابل بین خطر احساس شده و نشانههای اضطراب، قسمت مهم رفتار درمانی شناختی، به ترسهای مربوط به نشانههای جسمی، رفتاری و شناحتی اضطراب اختصاص پیدا ميکند.
در حقیقت قسمت مهم رفتار درمانی شناختی به ترسهای مربوط به نشانههای جسمی،رفتاری و شناختی اضطراب اختصاص ميیابد. سطوح شناختی مورد بررسی عبارتند از: 1- افکار خود آیند که موقع اضطراب خود را نشان ميدهند: (من خستهکننده هستم)؛ و 2- فرضها و قواعد ناکارآمد (باورهای کلی که افراد در باره خود و جهان دارند) احساس ارزشمندی را با پذیرش اجتماعی برابر ميداند. با کار بر روی این سطوح افکار خودآیند و پش فرضهای فرد اصلاح ميگردد.
فرضیه 2
نتایج بهدست آمده از جدول 4-4 نشان داد که تفاوت دو گروه در معدل در مرحله پسآزمون معنادار است. یعنی مداخله شناختی رفتاری بر افزایش معدل تاثیر مثبتی گذاشته است. این یافتهها با نتایج مطالعات مک دونالد401 و همکاران، 2012؛ موریس402 و همکاران، 2015؛ نادیو403 و همکاران، 2015؛ والی404 و همکاران، 2015؛ وود405 و همکاران، 2015؛ وود406 و همکاران، 20019همخوانی دارد.
در تبیین این یافته ميتوان گفت، نظریههای شناختی برروی اصول تقویتی برای تغییر تفکر یا شناختهای مرتبط به رفتار تأکید ميکنند. این نظریههای برروی روش گفتاردرونی شده برای تنظیم رفتار تأکید ميکنند. تفکر غیرمنطقی یا منحرف ميتوانند منجر به بدرفتاری شود. مانند کودکی که قبل از اینکه فکر کند بازی را به هم ميریزد. تغییر تفکر کودک یا خودصحبتی درباره ی چیزی واقعبینتر مثل (من ميدانم که بی صبری کردم، من نیاز دارم که صبر کنم) به کنترل رفتارش کمک خواهد کرد. درمان شناختی، افزایش توانایی مراجع در حل مشکلات و تنظیم رفتار خودش است (یانگ407 و همکاران، 2015).
هدفهای رفتاردرمانی، رفتارهای ویژه و کوشش برای تغییر آنها با استفاده از اصول تقویت است. درمان برروی رفتارهای ویژه ای مانند ترک نیمکت یا صحبت کردن نابجا تأکید ميکند. نظریه ای که از رفتاردرمانی حمایت ميکند ميتواند به صورت توالی A-B-C خلاصه شود: پیشامدها، رفتارها، پیامدها. برای اینکه رفتاری اتفاق افتد، پیشامدهای معینی (شرطها، محرکها یا پیشامدها) باید بر رفتار مقدم باشند. زمانی که رفتار افزایش یافت به همان اندازه از تقویت کم کنید یا پیامدهایی که به دنبال رفتار ميآیند را کاهش دهید. نظریه رفتار معمولاً به خودی خود با تفکرات درونی، احساسات یا انگیزههای بستگی ندارد اما با رفتار ارتباط دارد.
