ها
متن
شناسایی و بیان مساله
طرح پرسشهای روشن کننده وچالش زا
پرسش گری
فعالیت
تصاویر
متن
طبقهبندی :فهم همانندیهاوناهمانندیها
شناسایی ایدههای اصلی
ارزیابی دلایل مطرح شده
اولویت بندی
تحلیل ارزیابی
فعالیت
تصاویر
متن
استدلال از مباحث
ارائه مباحث به طور مدلل
توجه به تفاوت بین مدلل و غیر مدلل
دقت درتشخیص سخنان دوپهلو، دورو و..
استدلال کردن
فعالیت
تصاویر
متن
ارزیابی شواهد،مدارک‌وحقایق اظهارشده
تعریف اصطلاحات و ارزیابی درباره آنها
ارزیابی راه حلها و استفاده از روشهای
سازمان یافته و معتبر
ارزیابی شواهد ، مدارک
فعالیت
تصاویر
متن
تمایزقائل شدن بین معانی متفاوت واژه
دقت در بکارگیری تعمیمها
بیطرفی در اظهارنظر منطقی
عرضهی چشماندازهای متعددومتفاوت
نقد و بررسی راه حلهای مورد استفاده
تفسیر
داده ها
فعالیت
تصاویر
متن
اظهار نظر در جمع
گوش دادن به آرای دوستان
کشف کردن مغالطات ديگران
جمعی بودن
فعالیت
تصاویر
متن
استفاده از معیارها در قضاوت ها
بررسی ابعاد فلسفی موضوع
قضاوت صحیح
فعالیت
تصاویر
متن
برقراری ارتباط منطقی میان رویدادها،
واقعیتها، مفاهیم و اصول کلی
سازماندهی نظریات‌ومفاهیم بطورمنطقی
بهرهگیری از قواعد منطق درنقد اظهارات
منطقی بودن
فعالیت
تصاویر
متن
بیان کردن نظرات خود بدون دلهره
توجه به امکان اشتباه بودن نظر خود
پذیرش نقد منطقی دیگران
صراحت داشتن
فعالیت
تصاویر
مجموع
مجموع کل واحدهای کتب درسی بر اساس تعداد پاراگراف ، انواع فعالیت و تصاویر
3-7- روايي115 ابزار جمع آوري داده‌ها
روايي به معني اين است كه وسيله اندازه گيري درواقع بتواند خصيصه موردنظر را اندازه گيري كند و نه خصيصه ديگري را (هومن، 1376، ص 289) . در روش تحليل محتوا، غالباً روايي محتوا، روايي صوري (ظاهري) در ضمن اينكه تكيه گاه اين روش می‌باشد، كافي به نظر می‌رسد (جهاني، 1387).
محقق دراين پژوهش به منظور اعتبار يابي (روايي صوري و محتوایی) ابزار تحقيق از نظرات و ديدگاه‌هاي صاحب نظران و متخصصان تعليم و تربيت و اساتيد دانشكده علوم تربيتي و روان شناسي دانشگاه تربيت دبير شهيد رجايي (3 نفر استاد رشته برنامه ريزي درسي) استفاده شد.
محقق به منظور به دست آوردن روايي صوري ابزار پژوهش از نظرات پنج نفر از معلمين با سابقه دوره ابتدایی با مدرك تحصيلي كارشناسي و كارشناسي ارشد استفاده نموده است. در گام دوم پس از تهیه فرم تحلیل محتوا با توجه به محتوای دروس پایه ششم دوره ابتدایی، برای محتوا فرم تحلیل محتوا به طور آزمایشی تکمیل گردید و این فرم ها در اختیار سه تن از اساتید گروه علوم تربیتی قرار گرفت تا آنها تأیید کنند که آیا مصادیق مشاهده شده در محتوای کتاب های درسی با مؤلفه ها و شاخص های تفکر انتقادی لیپمن پیشنهاد شده همخوانی دارد یا خیر؟ سپس آنها نظرات خود را اعلام کردند و پس از تأیید نهایی فرم تحلیل محتوا توسط اساتید راهنما و مشاور فرایند تحلیل محتوای کتاب‌های مورد پژوهش توسط پژوهشگر ادامه یافت.
3-8- پايايي116 ابزار جمع آوري داده‌ها
قابليت پايايي، نشان می‌دهد كه نتايج حاصل از ابزار اندازه گيري تا چه اندازه ثبات دارد و به عبارت ديگري اگر بعد از مدتي دوباره توسط همان فرد، رمزگذاري صورت گيرد و يا چند رمزگذار، يك متن را رمزگذاري كنند، نتايج به دست آمده داراي ثبات است (نوريان، 1388، ص 94). محقق در اين پژوهش براي پايايي ابزار از فرمول پايايي هولستي استفاده نموده است. بدين منظور در مرحله عملياتي محقق، اول 20% از كتاب مورد پژوهش را به صورت نمونهگيري تصادفي انتخاب نموده و مفاهيم عملياتي را طبق شاخص‌هاي تفکر انتقادی لیپمن براي كد گذاران توضيح داده و به يكپارچه شدن در تحليل مفاهيم و تعاريف رسيدند و از كد گذاران خواسته شد كه نظرات و نتايج به دست آمده را در اختيار محقق قرار دهند و بعد محقق با استفاده از داده‌هاي به دست آمده، نتايج را در فرمول قرار داده و ضريب توافق بين آنان 86/0 به دست آمد.
C.R=2M/(N_1+N_2 )
پایایی:CR- تعداد توافق بین کدگذاران: M- کدگذار اول:N1 کدگذار دوم:N2
3-9- روش تجزيه و تحليل داده‌ها
در این پژوهش تجزیه و تحلیل داده ها به صورت توصیفی و تحلیلی انجام گرفته است.
1- به صورت توصيفي: شامل اعلام فراواني، درصد و جدول.
2- به صورت تحليلي: شامل تحليل و تفسير فراواني.
در مرحله اول محتوای كتاب با شاخص‌هاي تفکر انتقادی لیپمن شمارش گرديد و بعد فراواني آنها در جداول مربوطه ثبت گرديد و درصد را به دست آورده و در مرحله دوم اين درصدها به صورت نمودار نمايش داده شد و در مرحله سوم نتايج مورد تحليل و تفسير قرار گرفت.
فصل چهارم
تجزیه وتحلیل داده‌ها
4-1- مقدمه
در این فصل اطلاعات جمع آوری شده ارائه و مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. از آنجا که هدف اساسی این فصل پاسخگویی به سوالات پژوهشی می باشد لذا اطلاعات و داده ها حول سوال اصلی پژوهشی و هشت سوال فرعی پژوهش طبقه بندی و ارائه شده است. بدین منظور به دنبال هدف کلی پژوهش یعنی تعیین میزان برخورداری محتوا (متن، فعالیت، تصاویر) کتاب‌های درسی پایه‌ی ششم دوره‌ی ابتدایی از مؤلفه هاي تفكر انتقادي، هشت کتاب درسی پایه‌ی ششم ابتدایی در سال تحصیلی 93-1392 انتخاب و بر اساس نه مولفه اصلی تفکر انتقادی لیپمن و بیست و نه شاخص مورد نظر آن و بر طبق فرم کد گذاری شده محقق ساخته که در فصل سوم توضیح آن داده شده است، مورد تجزیه و تحلیل محتوایی قرارگرفت. سپس به سوالات پژوهش بر اساس میزان فراوانی هریک از مولفه های تفکر انتقادی در متن ، فعالیت و تصاویر؛ شاخص های آنها، درصد فراوانی ها، جداول و نمودارها پاسخ داده شده است که در ادامه به شرح آنها خواهیم پرداخت.
4-2- سوال اصلی پژوهش: تا چه اندازه در محتوا (متن، فعالیت، تصاویر) کتاب‌های درسی پایه‌ی ششم دوره‌ی ابتدایی، به مؤلفه‌هاي تفكر انتقادي توجه شده است؟
كتاب‌های درسی پایه ششم ابتدایی در سال تحصيلي 93-1392 دارای مشخصات زير مي‌باشند:
کتاب قرآن پایه‌ی ششم ابتدایی: دارای 96 صفحه با 14 درس مجزا می‌باشد.
کتاب هدیه‌های آسمان پایه‌ی ششم ابتدایی: دارای 71 صفحه با 17 درس مجزا می‌باشد.
کتاب فارسی پایه‌ی ششم ابتدایی: دارای دو کتاب که 200 صفحه با 7 فصل شامل 17 درس می‌باشد.
کتاب ریاضی پایه‌ی ششم ابتدایی: دارای 160 صفحه با 8 فصل مجزا می‌باشد.
کتاب علوم تجربی پایه‌ی ششم ابتدایی: دارای 95 صفحه با 14 درس مجزا می‌باشد.
کتاب مطالعات اجتماعی پایه‌ی ششم ابتدایی: دارای 154 صفحه با 12 فصل شامل 24 درس می‌باشد.
کتاب کاروفناوری پایه‌ی ششم ابتدایی: دارای 93 صفحه با 6 فصل می‌باشد.
کتاب تفکروپژوهش پایه‌ی ششم ابتدایی: دارای 63 صفحه با 7 واحد مجزا می‌باشد.
با توجه به داده‌هاي به دست آمده از بررسی محتوای کتاب‌های پایه‌ی ششم دوره‌ی ابتدایی با مولفه‌های تفکر انتقادی جدول شماره(4-1) نتايج زير حاصل شده است:
جدول 4-1 بررسی مولفه های تفکر انتقادی در محتوای کتب درسی پایه‌ی ششم ابتدایی
درصد فراوانی مولفه‌ها
جمع فراوانی مولفه‌ها
جمع اجزاء محتوا
فراوانی مولفه ها در دروس
محتوا
مولفه ها
تصاویر
فعالیت
متن
تفکر
فناوری
اجتماعی
علوم
ریاضی
فارسی
هدیه
قرآن
انواع
%20
388
113
0
8
42
14
0
23
25
1
متن
پرسش گری
257
9
22
14
71
75
30
20
16
فعالیت
18
1
0
3
4
6
0
3
1
تصاویر
%15
288
85
0
8
43
6
0
15
13
0
متن
تحلیل ارزیابی
125
11
22
12
8
41
23
4
4
فعالیت
78
3
50
8
9
6
1
1
0
تصاویر
%9
162
44
0
0
19
2
0
9
13
1
متن
استدلال کردن
109
25
1
10
10
37
19
4
3
فعالیت
9
0
0
5
3
0
0
1
0
تصاویر
%13
235
38
0
6
13
9
0
6
2
2
متن
ارزیابی شواهد ، مدارک
93
12
1
8
10
41
17
1
3
فعالیت
104
0
3
36
18
37
4
0
6
تصاویر
%12
226
55
0
0
21
3
0
12
5
14
متن
تفسیر
داده ها
105
7
1
9
8
52
25
3
0
فعالیت
66
0
3
16
21
16
1
3
6
تصاویر
%10
197
13
0
1
4
4
0
3
1
0
متن
جمعی بودن
139
12
23
17
22
7
21
15
22
فعالیت
45
3
0
13
6
6
3
5
9
تصاویر
%7
130
26
0
0
8
3
0
10
3
2
متن
قضاوت صحیح
91
24
1
11
9
33
8
4
1
فعالیت
13
4
0
2
1
2
0
1
3
تصاویر
%8
150
35
0
1
13
6
0
8
4
3
متن
منطقی بودن
102
8
21
12
8
32
12
3
6
فعالیت
13
1
0
4
6
0
0
0
2
تصاویر
%6
114
24
0
4
7
3
0
6
4
0
متن
صراحت داشتن
83
7
24
8
7
8
9
3
17
فعالیت
7
1
0
3
2
1
0
0
0
تصاویر
%100
1890
353
1104
433
127
200
361
219
400
265
141
122
مجموع دارای تفکر انتقادی
%58
3276
695
1596
985
145
315
562
367
772
601
267
247
جمع کل محتوا هر کتاب
—
%58
%51
%69
%44
%88
%63
%64
%60
%52
%44
%53
%49
درصد دارای تفکر انتقادی به کل هر کتاب
نمودار(1) مربوط به جدول 4-1
نمودار(2) مربوط به جدول 4-1
که نمودار(1) و (2) مربوط به جدول 4-1 نشان می‌دهد که در مقایسه‌ی درصد محتوای دارای تفکر انتقادی هر یک از دروس نسبت به محتوای خود، با یکدیگر؛
کتاب قرآن ازکل 247 واحد محتوای متن، فعالیت و تصاویر 122 واحد آن دارای تفکر انتقادی (%49) است.کتاب هدیه‌آسمان ازکل 267 واحد محتوای متن،فعالیت وتصاویر 141 واحد آن دارای تفکر انتقادی(%53) است.کتاب فارسی ازکل 601 واحد محتوای متن، فعالیت و تصاویر 265 واحد آن دارای تفکر انتقادی (%44) است.کتاب ریاضیات ازکل 772 واحد محتوای متن، فعالیت و تصاویر 400 واحد آن دارای تفکر انتقادی (%52) است.کتاب علوم‌تجربی ازکل 367 واحد محتوای متن، فعالیت و تصاویر 219 واحد آن دارای تفکر انتقادی(%60) است.کتاب مطالعات‌اجتماعی ازکل562 واحد محتوای متن،فعالیت‌وتصاویر361 واحدآن‌دارای تفکر انتقادی(%64) است.کتاب کاروفناوری ازکل 315 واحد محتوای متن، فعالیت و تصاویر 200 واحد آن دارای تفکر انتقادی(%63) است.کتاب تفکروپژوهش ازکل 145 واحدمحتوای متن،
