در سنت آمده است و در مورد محل قطع و موارد قطع و مسائلي كه از سنت گرفته شده است و اقوال مختلف در آنها در مباحث فقهي بحث‌هاي فراواني شده است (جزاء بما كسباً) يعني اينكه اين قطع را انجام دهيد.
تاكسي را كه اين فعل (سرقت) را مرتكب شده است مجازات كرده باشيد و معناي (نكالاً من عندالله) نيز همان عقوبتي است كه از طرف خداوند تعالي مقرر شده درباره شرايط اجراي حد، توبه سارق و عفو الهي در فقه شيعه مباحث فراواني مطرح شده است.34
گفتار دوم : تاريخچه تعریف جرم سرقت در قوانين ايران
قبل ازانقلاب اسلامی در حقوق موضوعه ایران تعریفی از سرقت به میان نیامده بود و با توجه به این كه قوانین جزایی ماخوذ از حقوق عرفی و به طور اخص ماخوذ از قانون جزای فرانسه بود، جرم سرقت در یك تقسیم بندی كلی به سرقت ساده و سرقت مشدد تقسیم می شد و مجازاتها نیز همانند مجازاتهای مذكور در حقوق جزای عرفی بود.در مقررات جزایی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به موجب ماده 212 قانون حدود و قصاص مصوب 1361 سرقت اینگونه تعریف شد: «سرقت عبارت است از این كه انسان مال دیگری را به طور پنهانی برباید» و در ماده 215 همین قانون آمده بود: «سرقت در صورتی باعث حد میشود كه به صورت مخفیانه انجام گیرد.» اولین قانون مدوّن مجازات در کشورمان در سال1304 تحت عنوان«قانون مجازات عمومی» به تصویب رسید که در این قانون به جرم سرقت نیز اشاره شد . بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با توجه به اینکه قوانین ما جنبه ی اسلامی تری به خود گرفت ، از فقه پویای اسلامی استمداد طلبید. جرم سرقت به عنوان یک جرم شرعی وارد قانون مجازات ما شد و در سال 1361 وقتی که قانون حدود ، قصاص و دیّات به تصویب رسید جرم سرقت نیز به عنوان یکی از حدود الهی در بخش حدود گنجانده شد و هنگامیکه در سال1362 هم قانون تعزیرات به تصویب رسید بخشی از آن را به جرم سرقت( غیر حدّی) اختصاص دادند و نهایتاً در سال1375 که قانون مجازات ما با اصلاحاتی مواجه می شود همین جرم سرقت باز به ترتیب سابق ولی با مجازات های تغییر یافته به تصویب رسید .
در نظام حقوقي پيشين ايران جرم سرقت و برخي از جرايم مرتبط با آن در قانون مجازات عمومي مواد (222 الي 232) مورد حكم قرار گرفته بودند، علاوه بر اين در بعضي از قوانين متفرقه هم انواع مختلفي از سرقتهاي خاص، از قبيل سرقتهاي مسلحانه از منزل مسكوني يا سرقتهايي كه در بانكها، صرافيها، جواهر فروشيها و مكانهاي مشابه صورت مي‌گرفتند، مورد پيش بيني قرار گرفته بودند.
در نظام حقوقي فعلي ايران نيز به تبعيت از فقه اسلامي كه حرمت مال مسلم را همچون حرمت خون او مي‌دانند.35 ارتكاب سرقت به عنوان جرم شناخته شده و طي مواد گوناگوني براي آن مجازات تعيين شده است.
از لحاظ قوانين فعلي ايران انواع مختلف جرم را مي‌توان به چهار دسته كلي بشرح زير تقسيم بندي كرد :
اول سرقتهاي مستوجب حد (موضوع مواد 197 به بعد قانون مجازات اسلامي مصوب 1370)
دوم سرقتهاي خاص (موضوع مواد مختلف قانون تعزيزات مصوب سال 1375 و برخي از قوانين متفرقه)
سوم سرقتهايي كه فاقد شرايط اجراي حد باشند ولي موجب اخلال در نظم يا خوف شده يا بيم تجري مرتكب يا ديگران برود (موضوع ماده 661 قانون تعزيزات مصوب سال 1375)
برخلاف كلاهبرداري و خيانت در امانت، قانونگذار جرم سرقت را صراحتا تعريف كرده است.
ماده (197) قانون مجازات اسلامي در تعريف جرم سرقت بیان مي‌دارد :
«سرقت عبارت است از ربودن مال ديگري بطور پنهاني» از نظر رويه قضايي و عرف حقوقدانان سرقت عبارت است از «ربودن مال متعلق بغير»
– ربودن متقلبانه شي متعلق به ديگري
و بالاخره از نظر قانون، سرقت تنها وقتي موجود است كه شي موضوع جرم بدون آگاهي و بر خلاف ميل صاحب آن از تصرف دارنده قانوني آن به تصرف عامل جرم درآيد، لازمه آن، گرفتن، برداشتن و كش رفتن است.
سرقت در صورتي موجب حد مي‌شود كه سارق داراي كليه شرايط و خصوصيات زير باشد :
– سارق به حد بلوغ شرعي رسيده باشد.
– سارق در حال سرقت عاقل باشد
– سارق با تهديد و اجبار وادار بسرقت نشده باشد
– سارق بداند و متوجه باشد كه مال غيراست و ربودن آن حرام مي‌باشد
– صاحب مال، مال را در حرز قرار داده باشد (محل نگهداري مال بمنظور حفظ از دستبرد)
– سارق بتنهايي يا به كمك ديگري هتك حرز كرده باشد
– سارق قاصد باشد : در واقع بر لزوم برخورداري سارق از عنصر رواني تأكيد دارد
– سارق پدر صاحب مال نباشد
– سرقت در سال قحطي صورت نگرفته باشد
– سارق مال را بعنوان دزدي برداشته باشد
– مال مسروقه از اموال دولتي و وقف مانند آن كه مالك شخصي ندارد نباشد.
بنابراين كسي كه در حال مستي يا خواب طبيعي يا خواب مصنوعي (هيپنوتيزم) و يا بيهوشي مرتكب سرقت مي‌شود به دليلي قاصد نبودن مسئوليت كيفري نداشته و محكوم به مجازات (اعم از حد و تعزير) نخواهد شد.
سارق مضطر نباشد : در آيات و روايات مختلف بر اين نكته تأكيد شده است كه ارتكاب عمل حرام از روي اضطرار و ناچاري موجب مسئوليت مرتكب نمي‌گردد. آيه 173 سوره بقره پس از بيان حكم تحريم مردار و خون و گوشت خوك و آنچه كه به غير خداوند ذبح شده است اعلام مي‌دارد «فمن اضطر باع و لا عاد فلا اثم عليه» 36و بدين ترتيب كسي را كه بر اثر اضطرار و بر خلاف ميل دروني بمقدار ضرورت به خوردن اين گونه چيزها مبادرت ورزد گناهكار نمي‌داند.
در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 قانون گذار وصف پنهانی بودن را از تعریف سرقت حذف نموده و در ماده 267 می گوید:سرقت عبارت از ربودن مال متعلق به غیر است.
گفتار سوم : انواع سرقت
جهت فراهم آوردن زمينه مطالعه وضعيت سارقين اطلاعات در مورد انواع سرقت، نحوه انجام آن، شيوه‌هاي كار، نوع عمل سارقين در هر مورد تقسيم بندي مورد بررسي قرار خواهد گرفت.
الف : سرقت بر اساس تقسیم بندی توسط اداره آگاهی
1. سرقت منزل : ربودن هر نوع كالا يا شيء از منزل و محل سكونت به هر شكل و با استفاده از هر شيوه كه از متداول ترين نوع سرقت در جامعه ماست.
2. سرقت مراكز تجاري و مغازه‌ها: ربودن كالا از مغازه‌ها و در اصطلاح پليسي سرقت مغازه ناميده مي‌شود.
3. دخل زني : به سرقت دخل مغازه‌ها به هر نحو دخل زني گفته مي‌شود. اين عمل معمولاً با اغفال فروشنده و دور ساختن وي از پشت ميز يا صندوق و برداشتن موجودي نقدي از دخل انجام مي‌شود.
4. كشو زني : ربودن و برداشتن كالا و اشياء موجود در مغازه‌ها و به اصطلاح كش رفتن از فروشگاهها كشو زني اطلاق مي‌گردد.
5. جيب بري : برداشتن پول يا كيف از دخل جيب لباس ديگر بصورتي كه وي متوجه نباشد.
6. كيف قاپي يا ربودن كيف : ربايش ناگهاني كيف بوسيله افرادي كه معمولاً با موتور سيكلت‌هاي چند سيلندر قوي عمل مي‌كنند. در اصطلاح پليسي كيف قاپي گفته مي‌شود.
7. گردنبند قاپي : عبارتست از پاره كردن گردنبند يا زيورآلات زنان بصورت ناگهاني و توأم با تهاجم.
8. سرقت وسايط نقليه : شامل سرقت انواع اتومبيل، موتور سيكلت و دوچرخه است. امروزه اين نوع سرقت در كليه كشورهاي دنيا رايج است و در حد بالايي انجام مي‌شود. سرقت اتومبيل، موتور سيكلت و دوچرخه است. امروزه اين نوع سرقت در كليه كشورهاي دنيا رايج است و در حد بالايي انجام مي‌شود. سرقت اتومبيل در ايران از سال 1330 به بعد متداول گرديد در سال 1350 تعداد اتومبيل‌هايي كه سرقت شد 2899 دستگاه بود.
9. سرقتهاي مسلحانه و راهزني : سرقت مسلحانه سرقتي است كه با تهديد سلاح گرم يا سرد توأم باشد اين نوع سرقت در گذشته در ايران كمتر وجود داشت و تنها راهزني‌ها بصورت مسلحانه انجام مي‌شد، ولي امروزه كم و بيش وجود دارد.
10. سرقتهاي كامپيوتري : امروزه كامپيوتر در ابعاد بسيار وسيعي مورد استفاده قرار مي‌گيرد و تقريباً در همه بخش‌هاي خدماتي، صنعتي، تجاري و … كاربرد دارد. كامپيوتر موجب سهولت در محاسبات و كاهش هزينه‌ها مي‌گردد. بانكها و مراكز تجاري از بخش‌هايي هستند كه تقريباً همه امور خود را با استفاده از سيستم‌هاي پيشرفته كامپيوتري به انجام مي‌رسانند. موجودي و سپرده‌هاي مردم و بخصوص محاسبه دريافت‌ها و پرداخت‌ها در حافظه كامپيوترها انجام و ثبت مي‌گردد. اين موضوع هم مورد توجه كساني كه از راه‌هاي نادرست به كسب درآمد مي‌پردازند قرار گرفته و طراحان و متخصصين كه جزو اين گروه هستند با برنامه‌ريزي دقيق به سوء استفاده از سيستم‌هاي كامپيوتري پرداخته و مبالغ كلاني سرقت مي‌كنند.
11. سرقت از طريق هيپنوتيزم : نوع جديد سرقت كه شايد جديدترين شگرد مورد استفاده باشد. سارقين با استفاده از هيپنوتيزم بدون هيچگونه مقاومتي از طرف مبالخته سرقت مي‌نمايند.
12. سرقت از داخل خودرو : در موارد بسياري خود اتومبيل سرقت نمي‌شود بلكه لوازم و وسايل آن در جايي كه پارك شده سرقت مي‌شود و يا اينكه اتومبيل به جاي ديگر برده شده و سپس وسايل آن مورد دستبرد قرار مي‌گردد. از وسايل اتومبيل بيشتر رينگ و زاپاس، راديو پخش، جك و در بعضي اتومبيل‌هاي مدل بالا چراغ، آيينه، آرم و گاهي هم وسايل ارزشمندي كه داخل اتومبيل‌ها قرار دارد دزديده مي‌شود.
البته تقسیم بندیهای دیگری از انواع سرقت می توان ارائه نمود که به اختصار به آنها می پردازیم:
ب : سرقت بر اساس اعتبار عامل :
یعنی تبحر و مهارت سارق و به سه دسته تقسیم می شود : 1- سرقت حرفه ای 2- سرقت نیمه حرفه ای 3- سرقت غیر حرفه ای.
ب. سرقت بر اساس نحوه عمل عامل به اشکال زیر تقسیم می گردد :
1- سرقت تک رو 2- سرقت زوجی 3- سرقت گروهی (باندی)
ج :سرقت به اعتبار راههای ورود سارق:
به دسته های ذیل تقسیم می گردند:
1- بریدن قفل2- کشیدن مغزی در 3- شکستن در و پنجره 4- سوراخ کردن دیوار 5- کلید انداختن 6- بریدن نرده و حفاظ 7- بیرون آوردن توپی قفل 8 – از طریق دیوار 9- ورود از راه پشت بام 10 – ورود با استفاده از نردبان یا قلاب 11- استفاده از درخت یا تیر برق
د. سرقتهای متروک نیز به سرقتهای اطلاق می گردد که در گذشته معمول بوده است اما امروزه به علت عدم صرفه اقتصادی ترک شده است از قبیل شمع دزدی از اماکن تبرکه و کوپن دزدی و کفن دزدی.
گفتار چهارم : طبقه بندي سارقين
الف :طبقه بندي سني و جنسي سارقين :
اطلاع از طبقه بندي سني مجرمين يكي از مراحل مهم بررسي و مطالعه در انحرافات و مسائل اجتماعي است زيرا هر گروه از انسان‌ها داراي ويژگي‌هاي خاص خود مي‌باشند و مطالعه علل و عوامل انحرافات بدون توجه به وضعيت و طبقه بندي سني امكان پذير نيست. سرقت از جرائمي است كه در تمام گروه‌هاي سني ديده مي‌شود. كودك، نوجوان، جوان، ميانسال و سالخورده ممكن است مرتكب شوند نوع سرقت و فراواني سرقت در گروه‌هاي مختلف سني متفاوت است مثلا در خصوص سارقین داخل خودرو و سارقین کیف زن و جیب بر معمولا افراد بین 30 تا 45 سال می باشند که اغلب به خاطر اعتیاد مرتکب سرقت می شوند ، تا با فروش اموال مسروقه بتوانند لحظاتي با مواد مخدر خريداري شده به زندگي خود ادامه دهند ویا در خصوص سرقت منزل ، سارقین این نوع سرقت معمولا افرادی می باشند که بین 15 تا 30 سال سن دارند و چابکی و چالاکی خود سود می برند. آنچه مسلم است عدم رعايت مسائل فيزيكي و بي توجهي مالكين منازل و وسايل نقليه موجب وسوسه سارقين به انجام عمل سرقت مي‌گردد. به همين لحاظ در اكثر موارد وقوع سرقت در شهرستان‌ها سرقت مربوط به گروه سارقين موتور سیکلت آمار قابل توجهي دارد.
نسبت زنان بزهكار نسبت به مردان بزهكار خيلي كمتر است. اين امر در تمام جوامع وجود دارد. ولي نسبت آن ممكن است متفاوت باشد. بطور مثال درسال 1983 نسبت مجموع زندانيان زن در فرانسه 15 درصد مجموع زندانيان بود. زنان اصولاً آمادگي ارتكاب جرائم را ندارند. ضعف جسماني، وضعيت جسماني و مزاجي، شهامت كمتر نسبت به مردان، عدم تناسب وضع بدني براي ارتكاب برخي جرائم، فعاليت اجتماعي كمتر، رئوفيت زياد نسبت به مردان و احساس شرم مانع مي‌گردد زنان جرائم خاصي هم دارند مانند سقط جنين، فحشا و ولگردي، ولي در جرائم عمومي و مشترك
