اجتماع می‌کند. (Falls, 2009, 83)
فناوری اطلاعات و ارتباطات، فواید بسیاری برای یادگیرنده و معلم دربرخواهد داشت. این فواید شامل: منابع یادگیری مشارکتی، فضای یادگیری مشارکتی، ترویج و ارتقای یادگیری جمعی، و حرکت به سمت یادگیری مستقل و خودگردان است. (يادگارزاده، 1386،ش2، 61، ص 36)
دانش‌آموزان و معلمان در استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات فرصت می‌یابند تا درباره‌ی سبک‌های یادگیری مورد علاقه‌ی خود و مسیرهای متفاوت، به بررسی و آزمایش بپردازند. ادغام فناوری اطلاعات و ارتباطات در برنامه‌ی درسی برای تقویت یادگیری و مدیریت آن، موجب می‌شود که معلمان چگونگی تغییر در روش تدریس خود و هم چنین یادگیری دانش‌آموزان را درک کنند.
به طور کلی، توسعه‌ی فناوری اطلاعات در آموزش و پرورش باید شاخص‌های زیر را دارا باشد:
1. به صورت مستقیم به یادگیری دانش آموزان مربوط باشد.
2. از فناوری در مفهوم عام استفاده کند. به عبارت دیگر، صلاحیت فناوری باید مبتنی بر برنامه‌ی درسی باشد.
3. نقش معلم در حد تسهیل‌کننده و راهنما باشد و نه یک مربی ساده.
4. دانش‌آموز و معلم در یادگیری نقش فعال ایفا کنند.
5. توسعه‌ی مداوم حرفه‌ی معلم همواره مدنظر قرار گیرد. (کارسون47 و گادیو48، 2000، ص 122)
تمدن حاصل فعالیت‌های آموزش و پرورش است و در جنبه‌ی مثبت آن، بیش از آن که به زمین، سرمایه و ماده‌ی اولیه متکی باشد، بر نیروی خلاقیت بشریع نبوغ و ابتکار او تکیه دارد.
بنابراین میتوان گفت: به کارگیری ابزارهای فناوری اطلاعات در عصر حاضر، امری اجتناب ناپذیر است.
در حوزه آموزش و پرورش، کاربرد فناوری باگسترش رسانه‌ها و سپس چند رسانه‌ای‌ها دچار تحول شد. تکامل ابزارها و پیچیده شدن ابعاد ساختاری و محیطی و به کارگیری آنها، و شکل گرفتن واحدهایی از مفاهمی علمی و مبتنی بر ابزار، به ایجاد حوزه‌ای به نام «فناوری آموزش» منجر شد. (يادگار زاده، 1386، 61 ، ص 37)
3- بهره‌گیری از رسانه‌ها و ابعاد آن
برای بهره‌گیری صحیح، منطقی و متناسب رسانه‌ها در فرایند یاددهی-یادگیری لازم است معلمان به مهارت‌های زیر تجهیز شوند:
الف- مهارت‌های زمینه ساز تولید و کاربرد رسانه
مهارت‌های زمینه ساز مجموعه مهارت‌هایی هستند که اگر معلم آنها را کسب نکرده باشد ؛اساسا احساس نیاز و ضرورت بهره گیری از رسانه‌ها برایش محقق نمی‌شود . این مهارت‌ها عبارتند از:
یک- ارتقاء شناخت معلمان از رسانه‌های آموزشی
1. معلمان ما بايد خود را براي ورود فناوري‌هاي جديد آماده سازند، آموزش و پرورش نيز با درك فناوري‌هاي جديد بايد كلاس‌هاي آموزشي ضمن خدمت، در زمينه‌ي آشنايي معلمان با قابليت‌ها و تاثيرات و فوايد و نتايج استفاده از فناوري رايانه‌اي، در نظام آموزشي برگزار كند، تا معلمان به جاي مقابله و مخالفت با اين گونه روش‌هاي جديد در عرصه آموزش و يادگيري با آغوشي باز پذيراي تحولاتي اين چنين باشند. (بهرنگي و اسدي، 1388، 18، ص27)
شناخت انواع رسانه‌ها و طبقه بندی آنها از جهات مختلف اولین مهارت زمینه ساز کاربرد رسانه‌ها توسط معلم است .زیرا در موقعيت‌هاي ياددهي –يادگيري، انواع بسياري از رسانه‌ها مي‌توانند مورد استفاده‌ي معلمان قرار گيرند كه لازمه‌ي انتخاب صحيح آنها آشنايي با ويژگي‌ها، توانمنديها و محدوديتهاي هر يك است.
زماني كه پديده‌هاي مورد بررسي متعددند، طبقه‌بندي آنها براساس شباهتها و تفاوتها‌يشان به تسهيل كار مطالعه كمك مي‌كند. رسانه‌هاي ياددهي-يادگيري در منابع مختلف به شيوه‌هاي گوناگون طبقه‌بندي شده‌اند. طبقه‌بندي ارائه شده در این پژوهش، براساس ويژگي‌هاي مهم رسانه‌ها شكل گرفته است. در اين طبقه‌بندي رسانه‌ها صرفاً براساس برجسته‌ترين-و نه تمامي- مشخصه‌هايشان به طور قراردادي در طبقه‌ها و گروه‌هايي جاي گرفته‌اند. به اين ترتيب، در يك رسانه ممكن است ويژگي خاصي مشاهده شود كه به نظر برسد براساس آن بايد در طبقه يا گروه ديگري جاي گيرد. اما با توجه به اينكه ما رسانه‌ها را به طور قراردادي و بر مبناي مهمترين و برجسته‌ترين ويژگي‌هايشان در آن محل و نه جاي ديگر قرار داده‌ايم اين موارد را مي‌توان توجيه كرد.
در اين طبقه‌بندي، رسانه‌هاي ياددهي-يادگيري به طور كلي به چهار طبقه‌ي: 1- ديداري 2- شنيداري 3- ديداري -شنيداري و 4- چند حسي، تقسيم مي‌شوند. هر يك از اين طبقه‌ها به گروه‌ها و دسته‌هايي به شرح زير تقسيم مي‌شوند:
I- رسانه‌هاي ديداري
رسانه‌هاي ديداري، رسانه‌هايي هستند كه عمدتاً بر حس بينايي اتكاء داشته و از طريق ديداري پيام‌هاي خود را به مخاطبان منتقل مي‌كنند. رسانه‌هاي اين طبقه، خود به دو گروه زير تقسيم مي‌شوند:
1- رسانه‌هاي نوشتاري
رسانه‌هاي نوشتاري از طريق نوشته‌ها و متون چاپي يعني رمزهاي كلامي كتبي پيام مورد نظر را به گيرندگان پيام منتقل مي‌كنند. اعضاي مهم رسانه‌هاي نوشتاري عبارتند از:
الف- كتاب‌ها: كتاب يك اثرنوشتاري است كه بر روي كاغذ، پوست، پارچه نوشته شده باشد اين اثرداراي جلد است و به طريقي صحافي شده است. كتاب براي آموزش اطلاعات، مفاهيم و اصول و تميز دادن آنها مي تواند به كار رود.
ب- روزنامه‌ها و نشریات تخصصی: نشريه‌اي است با عنوان مشخص كه به صورت شماره‌ها يا جزوه‌هاي پياپي با فاصله زماني منظم براي مدت نامحدود منتشر مي شود و حاوي مقالات درباره موضوعهاي مختلف از نويسندگان مختلف است.
ج- اسناد وکتیبه‌ها: اسناد موجود در کتانخانه‌های ملی و یا کتیبه‌های موجود در آثار باستانی نیز می‌توانند به عنوان رسانه‌ای آموزشی مورد استفاده قرار گیرند.
د- بروشور‌ها و تراکت‌ها: یکی از رسانه‌های در دسترس که به سرعت و سهولت توسط معلم و دانش آموز تولید می‌شود و دراکثر مواد درسی کاربرد دارد بروشور و تراکت (پیام‌های کوتاه آموزشی بر روی یک کاغذ A4)
2- رسانه‌هاي غيرنوشتاري
اگر چه در رسانه‌هاي ياددهي-يادگيري احتمالاً از رمزهاي كلامي نوشتاري نيز استفاده مي‌شود، اما سهم آن نسبت به ديگر راه‌هاي انتقال پيام كمتر است. در شكل‌دهي اين رسانه‌ها رمزهاي تصويري نقش بيشتري دارند. اين گروه، خود به سه دسته‌ي زير تقسيم مي‌شود:
الف- رسانه‌هاي تابلويي (نمايشي)
اين دسته از رسانه‌هاي ديداري غيرنوشتاري شامل اعضاي زير است:
1- تابلو گچي این تابلوها از متداول ترین و ارزان ترین انواع تابلوها در آموزش هستند که به کارگیری آنها بسیار ساده و آسان است. در استفاده از این تابلوها از روشهایی سود جسته می‌شود از جمله: روش الگو، روش قالب، روش شبکه یا جدول و روش پنهانی.
2-تابلو پارچه‌اي یکی از انواع تابلوهایی است که بر اساس اصل چسبندگی دو سطح پرزدار تهیه و مورد استفاده قرار می‌گیرند. در کاربرد این تابلوها میتوان دو حس دیداری و شنیداری شاگردان را بکار گرفته و هر گونه مطلبی را به صورت عینی ارائه دهید. جابجا کردن نوشته‌ها و تصاویر بر روی تابلو امکان نوعی حرکت و تغییر را به معلم میدهد. متغیر سرعت یکی از مزایای استفاده از این گونه تابلوهاست و امکان مشارکت شاگردان و همکاری آنان در تدریس نیز فراهم می‌گردد.
3- تابلو مغناطيسي؛ این تابلوها بر اساس اصل جذب فلزات به طرف آهن ربا، تهیه و مورد استفاده قرار می‌گیرند. از محدودیت‌های عمده کاربرد این تابلوها، سنگینی آنهاست. به علاوه دشواری تهیه مجدد و گم شدن آهن ربایی است که برای نگهداری تصاویر بر روی تابلو از آنها استفاده می‌شود. در استفاده از تابلوهای مغناطیسی اشیاء سه بعدی کوچک را نیز میتوان به کار برد.
4- تابلو الكتريكي: در ساختمان اینگونه تابلوها میتوان از چوب، یا مواد مشابه دیگر استفاده کرده و به کمک مقداری سیم یک لامپ کوچک چراغ قوه و یا زنگ اخبار تابلوی ارزشمندی را تهیه کرد. این تابلوها در مستقل بار آوردن فراگیر موثر است. زیرا که دانش آموز یا فراگیر میتواند کار خودش را به خاطر بازخورد سریعی که وسیله روشن شدن لامپ، دریافت می‌کند، ارزشیابی کند. به عبارتی شاگردان نیاز کمتری به کمک معلمان دارند و خود می‌توانند صحت و سقم پاسخها را حدس بزنند.
5-تابلو مازیکی: تابلوهاي ماژيكي تابلوهايي هستند كه از سطوحي صاف و معمولاً سفيد رنگ تشكيل شده اند. مزيت اين تابلوها بر تابلوهاي گچي اين است كه از نظر بهداشتي تميز و راحت هستند و گرد و غبار ايجاد نمي كنند.
6-تابلو اعلانات: تابلو بسیار ساده که معمولا از جنس یونولیت یا اسفنج است و امکان نصب مطالب متنوع را فراهم می‌کند.
7- وایت برد هوشمند:تابلوهای الکترونیکی که با اتصال به رایانه به عنوان نمایشگر و تابلو ی همزمان عمل می‌کنند وامکان ضبط وچاپ مطالب نوشته شده را دارد .به علاوه ابزارهای آموزشی متعددی را در اختیار معلم قرار میدهد. وامکانات متنوع دیگر رایانه‌ای را به تابلو ی آموزشی به صورت لمسی یا فینگرتاش اضافه می‌کند.
ب- رسانه‌هاي تصويري مات
اين دسته از رسانه‌هاي ديداري غيرنوشتاري شامل اعضاي زير مي‌شود:
1- طراحي و نقاشي:معلمان می‌توانند با استفاده از خطوط و اشکال از طراحی و نقاشی ساده به عنوان یکی از رسانه‌های آموزشی استفاده کنند.
2- كاريكاتور: کاریکاتور، پرداختن به حقایق بصورتی طنزآمیز در قالب طرح و تصویر است . کاریکاتوریست برای اینکه ماهیت قضایا را روشن کند حقیقتی را که می‌خواهد به بیان آن بپردازد به صورتی اغراق آمیز بیان می‌کند.
کاريکاتور دارای چند ویژگی می‌باشد: یکی طنز و دیگری اغراق در نمایش حقیقت. معلم در برخورد با مسائل اجتماعی میتواند از کاریکاتور برای شروع بحث و جلب توجه دانش آموزان استفاده کند . چنین معلمی باید ذهنی کنجکاو داشته و به مسائل اجتماعی وقوف کامل داشته باشد .
3- طرح خطي: استفاده از خطوط و علائم تخصصی برای نشان دادن روابط درونی اشیاء یا پدیده‌ها را طرح خطی می‌نامند. این رسانه بسیار انتزاعی است.
4- نمودارنمودارها، رسانه‌هایی هستند که به منظور ارائه و نشان دادن روابط عددی و نسبی اقلام بکار گرفته شده و گیرنده پیام را قادر به درک معنای خاص یک توده از اطلاعات پیجیده می‌کنند. (احدیان، 1374، 3، ص128). یک نمودار بیان دیداری داده‌های عددی است، جدولی از اعداد، حاوی اطلاعات گسترده‌ای است که خواننده را قادر به درک معنای خاص یک توده از اطلاعات پیچیده می‌کنند. هدف اساسی از نمودارها، نمایش اطلاعات کمّی به صورت ساده و سریع است. بعضی از نمودارها، دارای یک مقیاس اندازه گیری می‌باشند، مانند نمودار دایره‌ای و بعضی دیگر دارای دو مقیاس می‌باشند، مانند نمودار خطی
5- چارت: چارت معانی بسیار متعددی دارد . برای یک دریانورد به یک نوع نقشه مخصوص اطلاق می‌شود و برای معلم بیشتر یک وسیله ترسیمی است و ارائه ایده‌ها و مفاهیمی که تفهیم آنها از طریق کتبی یا شفاهی مشکل است . چارتهای کارآ و موثر ترکیبی از انواع فرمهای ترسیمی – تصاویر – نقاشی – گرافها و دیاگرامها هستند و بطور خلاصه میتوان چارت را اینگونه تعریف کرد : چارت مجموعه‌ای از مواد تصویری- ترسیمی – عددی و یا حروفی طرح خطی است که همواره با هم جریانات یا اطلاعات مهم را بصورت روشن و مختصر ارائه میدهد . تقسیمات اداری کشور، بخشهای یک سخنرانی و … و نمونه‌هایی از مطالب بیشماری هستند که می‌توانند از طریق چارت ارائه شوند .انواع چارتها : چارتها انواع متعددی دارند چارتهایی که بیشتر در آموزش مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از : چارت نواری یا برگردان – چارت درختی یا جویباری – چارت جریانی یا سازمانی – چارت شکل بندی مطالب و چارت جدول‌بندی .
6- نقشه و کره : نقشه‌ها تصاويري از بخش‌هاي مختلف سطح زمين يا ساير كره‌هاي آسماني هستند. هر بخش از نقشه مطابق اصل آن در طبيعت است ولي با مقياس كوچكتر. ترسیم حدود و مرزهای جغرافیایی یا گستره محدوده‌های آب و هوایی با استفاده از علائم و راهنماهای قرار دادی برا شناخت هر چه بیشتر کره زمین
7- پوستر پوسترها ورقه‌ها و تابلوهایی هستند که به منظور انتقال صریح، روشن، جالب توجه و ارزان قیمت اطلاعات و یا ترویج و اشاعۀ طرز فکرها، ایده‌ها و ارزشها بکار برده می‌شوند. پوسترها جنبۀ همگانی داشته و می‌خواهند فکر یا ایده‌ای را در بیننده
