مقاله با موضوع انگیزش تحصیلی، نگرش نسبت به مدرسه، تعریف مفهومی، پیشرفت تحصیلی

زیادی از هزینه‌ها هدر می‌رود. در این زمینه یکی از مواردی که همواره موردتوجه معلمان و اولیای دانش آموزان بوده است، انگیزش تحصیلی یادگیرندگان است. انگیزش، مهم‌ترین شرط یادگیری است. علاقه به یادگیری محصول عواملی است که به شخصیت و توانایی دانش‌آموز، ویژگی‌های تکلیف، مشوق‌ها و سایر عوامل محیطی مربوط است (Blumont, 1993، نقل از عابدی و مظفری، 1388). انگیزش به‌صورت آمادگی روانی یک پیش‌نیاز یادگیری به‌حساب می‌آید و تأثیر آن بر یادگیری کاملاً آشکار است. اگر دانش آموزان نسبت به درس بی‌علاقه باشند (دارای انگیزش سطح پایینی باشند)، به توضیحات معلم توجه نخواهند کرد و بالاخره پیشرفت چندانی نصیب آن‌ها نخواهد شد؛ اما اگر نسبت به درس علاقه‌مند باشند (دارای انگیزش بالایی باشند)، هم به توضیحات معلم به‌دقت گوش خواهند داد هم به دنبال کسب اطلاعات بیشتری در زمینه مطلب درسی خواهند رفت و هم پیشرفت زیادی نصیب آن‌ها خواهد شد (سیف، 1388). به تجربه ثابت‌شده است که یکی از شایع‌ترین و بارزترین مشکلات تحصیلی دانش آموزان پایین بودن انگیزش تحصیلی است. هرچند ممکن است دانش آموزان به‌طور یکسان، برای انجام یک تکلیف برانگیخته باشند اما منبع انگیزشی می‌تواند متفاوت باشد. دانش آموزان که از درون برانگیخته‌شده و فعالیتی را قبول می‌کند برای خود آن فعالیت و یا برای لذت ناشی از آن، یادگیری ناشی از آن و یا احساس کمال‌گرایی حاصل از آن. دانش‌آموزی که از بیرون برانگیخته‌شده برای این کار می‌کند که پاداشی کسب کند یا از تنبیهات خارج از خود فعالیت دوری گزیند مانند نمرات، برچسب‌ها و تأیید معلم (,Lepper 1988؛ به نقل از اسپالدینگ، ترجمه یعقوبی و خوش‌خلق، 1377). به‌کارگیری نادرست روش‌های مختلف ایجاد انگیزش از سوی والدین و معلمان برای ایجاد انگیزش و روحیه مطالعه در دانش آموزان نه‌تنها مؤثر واقع نمی‌شود بلکه تأثیرات منفی در انگیزش تحصیلی آنان می‌گذارد. وعده پاداش جایزه، تهدید و حتی تنبیه ازجمله روش‌هایی است که والدین و معلمان معمولاً به آن‌ها متوسل می‌شوند ولی هیچ‌یک از آن‌ها قادر نبوده است که افراد را به مطالعه و انجام تکالیف دلگرم سازد (Pintrich & Schunk, 1996). بررسی‌ها نشان می‌دهد که انگیزش یکی از عوامل اصلی بروز رفتار است و در تمام رفتارها ازجمله یادگیری، عملکرد، ادراک، دقت، یادآوری، فراموشی، تفکر، خلاقیت و هیجان اثر دارد (موری، 1964، ترجمه براهنی، 1363). یافته‌های پژوهشی و بررسی‌های تجربی نشان داده است که 85 درصد از مواردی که دانش آموزان را به شکست تحصیلی و ناهنجاری‌های رفتاری می‌کشاند، قبل از آنکه جنبه شناختی و هوشی داشته باشد، مربوط به عوامل عاطفی و انگیزشی است؛ یعنی شدت اضطراب امتحان و فراوانی مشکلات عاطفی موجب کاهش پیشرفت و انگیزه تحصیلی می‌شود و دانش آموزان بخش عمده‌ای از انرژی روانی خود را صرف چگونگی پاسخ‌دهی به این نیازها و مواجه با این مشکلات می‌کنند (سلطانی، 1381).
علی‌رغم پیشینه و سابقه طولانی تحقیقات در زمینه انگیزش تحصیلی در غرب، در کشور ما در این زمینه و راههای افزایش آن به‌صورت کاربردی مطالعات محدودی صورت گرفته است بنابراین جا دارد که محققان با پرداختن به این موضوعات، دانش و راهبردهای عملی را برای نهادهای آموزشی و پژوهشی فراهم ساخته و اطلاعات مفیدی را در اختیار کسانی که به نحوی با موضوع مرتبط می‌باشند قرار دهند تا با ارائه راهکارهای عملی و افزایش انگیزه تحصیلی زمینه پیشرفت کشور فراهم گردد؛ و همچنین با توجه به این‌که پژوهشگر خود در محیط آموزشی به‌عنوان مشاور مشغول است و اکثر مراجعینی که به دلیل افت تحصیلی به وی مراجعه نموده‌اند، با بررسی‌های صورت گرفته یکی از مهم‌ترین دلایل افت تحصیلی و عدم پیشرفت تحصیلی آنان را کاهش انگیزش تحصیلی می‌داند، لذا بر آن شد که در این زمینه پژوهشی را انجام دهد. آگاهی از منابع انگیزش، اینکه عوامل تأثیرگذار بر انگیزش کدم‌اند شاید نیاز به زمان و پژوهش‌های مختلفی دارد. در مجموع می توان اهمیت و ضرورت پژوهش حاضر را به شرح زیر عنوان نمود:
1- کاهش انگیزش تحصیلی دانش آموزان
2- جلوگیری از هدر رفتن منابع مالی
3- به کارگیری نادرست روش های مختلف ایجاد انگیزه در دانش آموزان
4- آگاهی از منابع و عوامل تأثیرگذار بر انگیزش
5- پر کردن خلأ اطلاعاتی موجود
6- پایین بودن انگیزش تحصیلی یکی از دلایل اصلی افت تحصیلی در دانش آموزان
بنابراین با توجه به اهمیت موضوع، مطالعه حاضر جهت تعیین انگیزش تحصیلی بر پایه تاب‌آوری، سبک‌های والد گری و نگرش دانش‌آموز نسبت به مدرسه است.
1-4- اهداف پژوهش
1-4-1- هدف کلی
تعیین انگیزش تحصیلی بر پایه تاب‌آوری، سبک‌های والد گری و نگرش دانش‌آموز نسبت به مدرسه.
1-4-2- اهداف جزئی
• پیش‌بینی انگیزش تحصیلی بر پایه تاب‌آوری
• پیش‌بینی انگیزش تحصیلی بر پایه سبک والدگری مقتدر
• پیش‌بینی انگیزش تحصیلی بر پایه سبک والدگری سلطه‌جو
• پیش‌بینی انگیزش تحصیلی بر پایه سبک والدگری سهل‌انگار
• پیش‌بینی انگیزش تحصیلی بر پایه نگرش نسبت به معلم و کلاس
• پیش‌بینی انگیزش تحصیلی بر پایه انگیزش / خود نظم دهی
• پیش‌بینی انگیزش تحصیلی بر پایه نگرش نسبت به مدرسه
• پیش‌بینی انگیزش تحصیلی بر پایه ادراک خود تحصیلی
• پیش‌بینی انگیزش تحصیلی بر پایه ارزش‌گذاری هدف‌ها

1-5- فرضیه‌های پژوهش
1-5-1- فرضیه اصلی
تاب‌آوری، سبک‌های والدگری و نگرش دانش‌آموز نسبت به مدرسه انگیزش تحصیلی را پیش‌بینی می‌کند.

1-5-2- فرضیه‌های فرعی
• تاب‌آوری انگیزش تحصیلی را پیش‌بینی می‌کند.
• سبک والدگری مقتدر انگیزش تحصیلی را پیش‌بینی می‌کند.
• سبک والدگری سلطه‌جو انگیزش تحصیلی را پیش‌بینی می‌کند.
• سبک والدگری سهل‌انگار انگیزش تحصیلی را پیش‌بینی می‌کند.
• نگرش نسبت به معلم و کلاس انگیزش تحصیلی را پیش‌بینی می‌کند.
• انگیزش / خود نظم دهی انگیزش تحصیلی را پیش‌بینی می‌کند.
• نگرش نسبت به مدرسه انگیزش تحصیلی را پیش‌بینی می‌کند.
• ادراک خود تحصیلی انگیزش تحصیلی را پیش‌بینی می‌کند.
• ارزش‌گذاری هدف‌ها انگیزش تحصیلی را پیش‌بینی می‌کند.

1-6- معرفی متغیرهای پژوهش و تعریف مفهومی و عملیاتی آن‌ها
متغیر ملاک: انگیزش تحصیلی.
متغیرهای پیش‌بین: تاب‌آوری، سبک‌های والدگری، نگرش دانش‌آموز نسبت به مدرسه.
متغیرهای کنترل: جنسیت، پایه تحصیلی، شهر محل سکونت.

1-6-1- تعریف مفهومی انگیزش تحصیلی
Deci & Ryan (2000) انگیزش تحصیلی را تمایل یادگیرنده به مشغول و درگیر شدن در فعالیت‌های یادگیری و تلاش مستمر در انجام دادن و به پایان رساندن آن فعالیت می‌دانند و عاملی مؤثر در یادگیری و پیشرفت تحصیلی فراگیران است.
1-6-2- تعریف عملیاتی انگیزش تحصیلی
منظور از انگیزش تحصیلی در این تحقیق نمره‌ای است که فرد از پرسشنامه انگیزش تحصیلی والرند (ASM)7 به دست می‌آورد كه در اين پژوهش نمرات بالاي 137 معرف وضعيت مطلوب انگيزش تحصيلي خواهد بود.

1-6-3- تعریف مفهومی تاب‌آوری
Garmezy & Masten (1991) تاب‌آوری را فرایند سازگاری موفقیت‌آمیز علی‌رغم شرایط چالش‌برانگیز و تهدیدکننده تعریف کرده‌اند.

1-6-4- تعریف عملیاتی تاب‌آوری
منظور از تاب‌آوری در این تحقیق میزان نمره‌ای است که فرد از پرسشنامه کو نور و دیویدسون CD-RIS8 به دست می‌آورد که نمرات بالای 50 معرف وضعیت مطلوب تاب آوری خواهد بود.

1-6-5- تعریف مفهومی سبک‌های والدگری
سبک‌های والدگری یا شیوه‌های فرزند پروری منظومه‌ای از نگرش‌ها در مورد کودک، نحوه برقراری ارتباط با کودک، روش نگهداری کودک و جو عاطفی حاکم بر فضای رفتاری والدین است (Darling & Steinberg, 1993).

1-6-6- تعریف عملیاتی سبک‌های والدگری
منظور از سبک‌های والدگری در این تحقیق نمره‌ای است که فرد از پرسشنامه سبک‌های فرزند پروری بامریند به دست می‌آورد.

1-6-7- تعریف مفهومی نگرش دانش‌آموز نسبت به مدرسه
نگرش نسبت به مدرسه شامل علاقه و عاطفه دانش‌آموز نسبت به مدرسه است. تحقیقات نشان داده‌اند که دانش آموزان دارای پیشرفت تحصیلی ضعیف، نگرش‌های منفی نسبت به مدرسه نشان می‌دهند (2003 Mc coach & Siegle).

1-6-8- تعریف عملیاتی نگرش دانش‌آموز نسبت به مدرسه
منظور از نگرش دانش‌آموز نسبت به مدرسه در این تحقیق نمره‌ای است که فرد از پرسشنامه نگرش نسبت به مدرسه SAAS-R9 به دست می‌آورد که نمرات 176 به بالا مؤید نگرش مطلوب نسبت به مدرسه می باشد.

فصل دوم 2
پیشینه پژوهشی
* مقدمه
* انگیزش
* انگیزش تحصیلی
* تاب آوری
* سبک‌های والدگری
* نگرش
* مؤلفه‌های نگرش نسبت به مدرسه

2-1- پیشینه نظری
2-1-1- مقدمه
در این قسمت ابتدا گستره نظری و نظریات مرتبط با هرکدام از متغیرهای اصلی پژوهش به‌صورت مجزا مطرح می‌شود و در قسمت دوم به بیان پژوهش‌هایی که در این حوزه در خارج و داخل کشور انجام‌شده می‌پردازیم.

2-1-2- انگیزش
انگیزش مهم‌ترین شرط یادگیری است. علاقه به یادگیری محصول عواملی است که به شخصیت و توانایی دانش‌آموز، ویژگی‌های تکالیف، مشوق‌ها و دیگر عوامل محیطی مربوط است. دانش آموزان باانگیزه به‌راحتی شناخته می‌شوند. آن‌ها به یادگیری اشتیاق داشته، علاقه‌مند، کنجکاو، سخت‌کوش و جدی می‌باشند. این دانش آموزان به‌راحتی موانع و مشکل‌ها را از پیش پای خود برمی‌دارند، زمان بیشتری برای مطالعه و انجام تکلیف‌های مدرسه صرف می‌کنند، مطلب‌های بیشتری می‌آموزند، پس از پایان دوره دبیرستان به تحصیلات ادامه می‌دهند (Skhner &, Belmont 1993؛ به نقل از عابدی و مظفری، 1389).

2-1-2- 1- تاریخچه نظریه‌پردازی در مورد انگیزش
مفاهیم انگیزش منشأ فلسفی دارند که از دوران یونانیان باستان تا رنسانس اروپا در قالب دو موضع اراده و امیال بدن برداشت‌شده است. افلاطون معتقد بود که انگیزش از روح یا ذهن و روان به‌صورت سلسله مراتبی ترتیب یافته ناشی می‌شود که در سطح ابتدایی به گرسنگی و میل جنسی بازمی‌گردد، در سطح دوم به معیارهای اجتماعی مربوط می‌شود و در سطح عالی‌تر به توانایی‌های تصمیم‌گیری روح، مانند عقل و انتخاب کمک می‌کند (ریو،1992 ، ترجمه سیدمحمدی 1382). انگیزه‌ها بر اساس زمینه تکاملی به دودسته انگیزه‌های اولیه و ثانویه تقسیم می‌شوند. انگیزه‌های اولیه، انگیزه‌های فطری هستند که بر پایه فرایندهای زیستی استوارند و انگیزه‌های فردی نیز نامیده می‌شوند، مانند گرسنگی، تشنگی، خواب، میل جنسی و …؛ انگیزه‌های ثانویه، اکتسابی هستند و رابطه مستقیمی با فرایندهای زیستی ندارند و مربوط به ارتباط فرد با جامعه می‌باشند. این انگیزه‌ها، انگیزه‌های اجتماعی نیز نامیده می‌شوند؛ مانند انگیزه پیشرفت، کنجکاوی، موفقیت و … (بخشایش، 1379). اصطلاح انگیزه، در زندگی روزانه به معنای وسیعی از معنای روانشناسی به کار می‌رود، زیرا تمام عادت‌ها، محرک‌های خارجی، هیجان‌ها و هدف‌ها را شامل می‌شود.
کلمه (motivation)، از کلمه لاتین «movere» مشتق شده و به معنای «جنبش و حرکت» است و در فرهنگ روانشناسی به گفته‌مان اصطلاحی است که تنها بر باعث‌ها و انگیزه‌های ذاتی یا درونی اطلاق می‌شود. گروه دیگری از روانشناسان معتقدند که «انگیزه، هر حالتی در فرد است که او را به انجام دادن فعالیت معینی تحریک و متوجه می‌نماید و به میزان فعالیت او را معین و محدود می‌کند». برخی نیز می‌گویند: «انگیزه، آن نیروهای کشاننده هستند که فرد را به انتخاب انجام دادن یک عمل، یا ترجیح یک فعالیت دیگر وادار می‌کنند» (شعاری نژاد، 1362).

2-1-2-2- تعریف انگیزش
انگیزش، دلایل رفتار افراد را نشان می‌دهد و مشخص می‌کند که چرا آن‌ها به روش خاصی عمل می‌کنند. رفتار دارای انگیزه، رفتاری باانرژی، جهت‌دار و دنباله‌دار است (Santroc، 2006؛ به نقل از یوسفی و همکاران، 1388).
بنا بر تعریف Santrock (2001) انگیزش دلایلی است که چرا مردم به گونه خاص رفتار می‌کنند و رفتار