قرارداد صلح يا پرداخت فديه يا همپيماني ميان دو پادشاه، فرستاده مي‌شد.143
سفير براي مدتي طولاني و با مأموريت رسيدگي به مسائل مطرح فيمابين و يا موضوعاتي كه ممكن است بعدا رخ دهد، فرستاده مي‌شود.
سفيران و رسولان در اسلام، به سفراي فوق‌العاده‌اي كه امروزه براي انجام دادن مأموريتي رسمي چون انعقاد معاهده يا حضور در آيين‌هاي ملي يا مبادله‌ي اسيران فرستاده مي‌شوند، شباهت داشته‌اند و كار آنان، با انجام دادن وظيفه‌شان به پايان مي‌رسيد.144
برخي از سفيران و رسولان، از كارگزاران حكومت بوده و حقوق دريافت مي‌كرده و لباس‌هاي مخصوصي مي‌پوشيده‌اند. اعراب، بخش اعظم قواعد ديپلماسي امروزي را مي‌شناخته و رعايت مي‌كرده‌اند. تنها تفاوت، اقامت دائم سفير در كشور پذيرنده است كه آن زمان در كار نبود. اعراب، كساني را براي سفارت برمي‌گزيدند كه كه همگان آنان را به فضل و هوشمندي مي‌شناختند.145
سفير از ديدگاه قرآن
در قرآن كريم، ويژگي‌هاي سفير به معني امروزي نيامده وملاكي براي گزينش آنها به طور مستقيم يافت نمي‌شود؛ ولي با عنايت به اينكه پيامبران سفيران خداوند بوده‌اند و قرآن هم تبيان كل شيء است، با توجه به آيه‌هايي كه برخي ويژگي‌هاي پيامبران را بيان داشته، مي‌توان ملاك‌ها، ويژگي‌ها و ديگر مسائل مربوط به سفير را استخراج نمود.
1ـ سفير بايد كسي باشد كه تصديق كننده‌ي قوانين درست و اخلاقي كشور پذيرنده باشد.
سوره‌ي بقره، آيه 101ـ “وَ لَمَّا جاءَهُم رَسُولٌ مِن عِندِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِما مَعَهُم… و اكنون كه فرستادهاي از سوي خداوند براي آنان آمده كه آنچه (كتاب‌ها) را نزد آنهاست تصديق ميكند…” (بقره/101)
2ـ سفير كسي نباشد كه از حوزه‌ي مأموريت خود فراتر رود.
سوره‌ي بقره، آيه 119ـ “إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ بِالْحَقِّ بَشِيرًا وَ نَذِيرًا وَ لَا تُسَْئلُ عَنْ أَصحَْابِ الجَْحِيم. ما تو را بحق فرستاديم تا بشارتگر و بيمدهنده باشي، ولي درباره‌ي دوزخيان، بازخواست نخواهي شد.” ]و مسؤوليتي در قبال آنها نداري[
3ـ سفير بايد كسي باشد كه به دستورها يا خواسته‌هاي دولت خود ايمان كامل داشته باشد تا بتواند آنها را با دلسوزي و بخوبي براي دولت مقصد بيان كند.
سوره‌ي بقره آيه 285ـ “ءَامَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْهِ مِن رَّبِّه… پيامبر [خدا] به آنچه از پروردگارش بر او نازل شده، ايمان دارد…”
4ـ سفير بايد كسي باشد كه اگر دولت مقصد به سخنان او توجهي نشان نداد، دلسرد نشود.
سوره‌ي آل عمران آيه 184ـ “فَإِن كَذَّبُوكَ فَقَدْ كُذِّبَ رُسُلٌ مِّن قَبْلِكَ جَاءُو بِالْبَيِّنَاتِ وَ الزُّبُرِ وَ الْكِتَابِ الْمُنِير. پس اگر تو را تكذيب كردند، [بدان كه] پيامبراني [هم] كه پيش از تو، دلايل روشن و نوشتهها و كتاب روشن آورده بودند، تكذيب شدند.
5 ـ سفير بايد كسي باشد كه بداند اگر وظايف خود را بخوبي انجام داد، از لطف الهي است و اگر در انجام دادن مأموريتش موفق نبود، آن را از كوتاهي يا كم خردي خود بداند.
سوره‌ي نساء، آيه 79ـ “مَّا أَصَابَكَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّهِ وَ مَا أَصَابَكَ مِن سَيِّئَةٍ فَمِن نَّفْسِكَ وَ أَرْسَلْنَاكَ لِلنَّاسِ رَسُولًا وَ كَفَي بِاللَّهِ شهَِيدًا. هر چه خوبي به تو رسد، از جانب خداست و آنچه بدي به تو رسد، از خود توست و تو را به پيامبري براي مردم فرستاديم، و گواه بودن خدا بس است.”
6 ـ سفير بايد كسي باشد كه مهم‌ترين وظيفه‌‌ي خود را، بشارت دادن در حسن رابطه با دولت متبوع خود و هشدار دادن از دشمني با آن دولت بداند.
سوره‌ي نساء آيه 165ـ “رُّسُلًا مُّبَشرِِّينَ وَ مُنذِرِينَ لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلي اللَّهِ حُجَّةُ بَعْدَ الرُّسُلِ وَ كاَنَ اللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمًا. پيامبراني كه بشارتگر و هشداردهنده بودند تا براي مردم، پس از [فرستادن] پيامبران، در مقابل خدا [بهانه و] حجّتي نباشد، و خدا توانا و حكيم است.”
7 ـ سفير بايد كسي باشد كه ابهامات يا سوء تفاهمات كشور پذيرنده در باره‌ي كشور خود را برطرف نمايد.
سوره‌ي مائده آيه 15ـ “يَأَهْلَ الْكِتَابِ قَدْ جَاءَكُمْ رَسُولُنَا يُبَينُِّ لَكُمْ كَثِيرًا مِّمَّا كُنتُمْ تخُْفُونَ مِنَ الْكِتَابِ وَ يَعْفُواْ عَن كَثِيرٍ قَدْ جَاءَكُم مِّنَ اللَّهِ نُورٌ وَ كِتَابٌ مُّبِين. اي اهل كتاب، پيامبر ما به سوي شما آمده است كه بسياري از چيزهايي از كتاب [آسماني خود] را كه پوشيده ميداشتيد براي شما بيان ميكند، و از بسياري [خطاهاي شما] درميگذرد. قطعاً براي شما از جانب خدا روشنايي و كتابي روشنگر آمده است.”
8 ـ سفير بايد كسي باشد كه خواسته‌هاي كشور متبوع خود را بعه كشور پذيرنده بي كاست ابلاغ نمايد.
سوره‌ي مائده آيه 67 ـ “يَأَيهَُّا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ وَ إِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ… اي پيامبر، آنچه از جانب پروردگارت به تو نازل شده، ابلاغ كن و اگر نكني، رسالت خود را انجام نداده‌اي…”
9 ـ سفير بايد كسي باشد كه بداند در باره‌ي مأموريتش بازخواست مي‌شود.
سوره‌ي اعراف آيه 6 ـ “فَلَنَسَْلَنَّ الَّذِينَ أُرْسِلَ إِلَيْهِمْ وَ لَنَسَْلَنَّ الْمُرْسَلِين. پس، قطعاً كساني را كه [پيامبران] براي آنان فرستاده شدهاند بازخواست خواهيم كرد، و قطعاً از [خود] فرستادگان [نيز] بازجويي خواهيم نمود.”
10ـ سفير بايد زباني اندرزگو و چرب داشته باشد تا بتواند خواسته‌هاي دولت خود را به دل سران كشور مقصد بنشاند.
سوره‌ي اعراف آيه 68ـ “أُبَلِّغُكُمْ رِسَالَاتِ رَبيِ وَ أَنَا لَكمُْ نَاصِحٌ أَمِين. پيام‌هاي پروردگارم را به شما ميرسانم و براي شما خيرخواهي امينم.”
11ـ سفير بايد با دستورها و پيام‌هاي روشن به كشور ديگر اعزام شود.
سوره‌ي توبه آيه 33ـ “هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَي وَ دِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلي الدِّينِ كُلِّه… او كسي است كه پيامبرش را با هدايت و دين درست، فرستاد تا آن را بر هر چه دين است پيروز گرداند…”
12ـ سفير بايد كسي باشد كه با همه چيز خود در راه انجام دادن مأموريتش فداكاري كند.
سوره‌ي توبه آيه 88 ـ “لَكِنِ الرَّسُولُ وَ الَّذِينَ ءَامَنُواْ مَعَهُ جَاهَدُواْ بِأَمْوَالهِِمْ وَ أَنفُسِهِمْ… ولي پيامبر و كساني كه با او ايمان آوردهاند با مال و جانشان به جهاد برخاستهاند.”
13ـ سفير بايد كسي باشد كه با چشماني باز از محل مأموريت خود گزارش تهيه كند.
سوره‌ي توبه آيه 105ـ “وَ قُلِ اعْمَلُواْ فَسَيرََي اللَّهُ عَمَلَكمُْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُون… و بگو: ” [هر كاري ميخواهيد] بكنيد، كه به زودي خدا و پيامبر او و مؤمنان در كردار شما خواهند نگريست…”
14ـ سفير بايد كسي باشد كه دولت خود را به موقع از خطرهاي آينده كه از سوي كشور مقصد ممكن است پيش آيد، آگاه كند.
سوره‌ي هود آيه 87 ـ “قَالُواْ يَالُوطُ إِنَّا رُسُلُ رَبِّكَ لَن يَصِلُواْ إِلَيْكَ فَأَسْرِ بِأَهْلِكَ بِقِطْعٍ مِّنَ الَّيْلِ وَ لايَلْتَفِتْ مِنكُمْ أَحَدٌ إِلَّا امْرَأَتَكَ إِنَّهُ مُصِيبهَُا مَا أَصَابهَُمْ إِنَّ مَوْعِدَهُمُ الصُّبْحُ أَ لَيْسَ الصُّبْحُ بِقَرِيب. گفتند: “اي لوط، ما فرستادگان پروردگار توييم. آنان هرگز به تو دست نخواهند يافت. پس، پاسي از شب گذشته خانوادهات را حركت ده- و هيچ كس از شما نبايد واپس بنگرد- مگر زنت، كه آنچه به ايشان رسد به او [نيز] خواهد رسيد. بيگمان، وعدهگاه آنان صبح است. مگر صبح نزديك نيست؟”
15ـ سفير بايد كسي باشد كه در باره‌ي كشوري كه مي‌خواهد به عنوان سفير در آن جا باشد، مطالعه كند و تاريخ آن را بداند. همچنين در باره‌ي سفيران پيشين در همان كشور نيز اطلاعاتي به دست آورد كه آنان چه كارهايي در كشور مقصد كرده‌اند.
سوره‌ي هود آيه 120ـ “وَ كلاًُّ نَّقُصُّ عَلَيْكَ مِنْ أَنبَاءِ الرُّسُلِ مَا نُثَبِّتُ بِهِ فُؤَادَكَ… و هر يك از سرگذشت‌هاي پيامبران [خود] را كه بر تو حكايت ميكنيم، چيزي است كه دلت را بدان استوار ميگردانيم…”
16ـ سفير بايد كسي باشد كه تاريخ كشور خود را به دولت و مردم كشور مقصد بشناساند.
سوره‌ي يوسف آيه 109ـ “وَ مَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ إِلَّا رِجَالًا نُّوحِي إِلَيهِْم مِّنْ أَهْلِ الْقُرَي أَ فَلَمْ يَسِيرُواْ في الْأَرْضِ فَيَنظُرُواْ كَيْفَ كاَنَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَ لَدَارُ الاَْخِرَةِ خَيرٌْ لِّلَّذِينَ اتَّقَوْاْ أَ فَلَا تَعْقِلُون. و پيش از تو [نيز] جز مرداني از اهل شهرها را- كه به آنان وحي ميكرديم- نفرستاديم. آيا در زمين نگرديدهاند تا فرجام كساني را كه پيش از آنان بوده‌اند بنگرند؟ و قطعاً سراي آخرت براي كساني كه پرهيزگاري كرده‌اند بهتر است. آيا نميانديشيد؟”
17ـ سفير بايد كسي باشد كه از استهزاي سران كشور مقصد دلگير نشود.
سوره‌ي رعد آيه 32ـ “وَ لَقَدِ اسْتهُْزِئَ بِرُسُلٍ مِّن قَبْلِكَ فَأَمْلَيْتُ لِلَّذِينَ كَفَرُواْ ثمَُّ أَخَذْتهُُمْ فَكَيْفَ كَانَ عِقَاب. و بيگمان، فرستادگان پيش از تو [نيز] مسخره شدند. پس به كساني كه كافر شده بودند مهلت دادم، آن گاه آنان را [به كيفر] گرفتم. پس چگونه بود كيفر من؟”
18ـ سفير بايد كسي باشد كه با زبان مردم كشور پذيرنده آشنايي داشته باشد تا بتواند مأموريت خود را بخوبي انجام دهد.
سوره‌ي ابراهيم آيه 4ـ “وَ مَا أَرْسَلْنَا مِن رَّسُولٍ إِلَّا بِلِسَانِ قَوْمِهِ لِيُبَينَِّ لهَُمْ… و ما هيچ پيامبري را جز به زبان قومش نفرستاديم، تا [حقايق را] براي آنان بيان كند…”
19ـ سفير بايد كسي باشد كه در كارهايش اخلاص داشته باشد.
سوره‌ي مريم آيه 51 ـ “وَ اذْكُرْ في الْكِتَابِ مُوسي إِنَّهُ كاَنَ مخُْلَصًا وَ كاَنَ رَسُولًا نَّبِيًّا. و در سرگذشت موسي بينديش كه چقدر پاكدل و فرستادهاي پيامبر بود.”
20ـ سفير بايد كسي باشد كه اگر خود را توانمند ديد، ولي احساس كرد به مشاوراني كارشناس نياز دارد، به دولت خود اعلام كند و حتي مشاوران را شناسايي و به دولت خود معرفي كند.
سوره‌ي قصص آيه 34ـ “وَ أَخِي هَرُونُ هُوَ أَفْصَحُ مِنيِ لِسَانًا فَأَرْسِلْهُ مَعِي رِدْءًا يُصَدِّقُني إِنيِ أَخَافُ أَن يُكَذِّبُون. و برادرم هارون از من زبانآورتر است، پس او را با من به دستياري گسيل دار تا مرا تصديق كند، زيرا ميترسم مرا تكذيب كنند.”
21ـ سفير بايد كسي باشد كه آنچه را در باره‌ي كشور محل مأموريت خود نمي‌داند، از مردم و دولتمردان همان كشور بپرسد.
سوره‌ي انبياء آيه 7ـ “وَ مَا أَرْسَلْنَا قَبْلَكَ إِلَّا رِجَالًا نُّوحِي إِلَيهِْمْ فَسَْئلُواْ أَهْلَ الذِّكْرِ إِن كُنتُمْ لاتَعْلَمُون. و پيش از تو [نيز] جز مرداني را كه به آنان وحي ميكرديم گسيل نداشتيم. اگر نميدانيد از پژوهندگان كتابهاي آسماني بپرسيد.”
22ـ سفير بايد كسي باشد كه اگر كسي از هم ميهنانش در كشور محل مأموريت او زنداني يا اسير شد، بكوشد تا او را آزاد كند.
سوره‌ي شعراء آيه16 و 17ـ “فَأْتِيَا فِرْعَوْنَ فَقُولَا إِنَّا رَسُولُ رَبِّ الْعَالَمِينَ. أَنْ أَرْسِلْ مَعَنَا بَني إِسْرَ ءِيل. پس به سوي فرعون برويد و بگوييد: “ما فرستاده‌ي پروردگار جهانيانيم، فرزندان اسرائيل را با ما بفرست.”
23ـ سفير بايد امانت دار باشد. يعني هم پيام‌هاي دولت خود را آن گونه كه هست به گوش دولت كشور پذيرنده برساند و هم پيام‌هاي دولت پذيرنده را آن گونه كه هست به اطلاع دولت متبوع خود برساند.
سوره‌ي شعراء آيه 125ـ “إِنيِ لَكمُْ رَسُولٌ أَمِين. من براي شما فرستادهاي درخور اعتمادم.”
24ـ سفير بايد صبور باشد.
سوره‌ي احقاف آيه 35ـ “فَاصْبرِْ كَمَا صَبرََ أُوْلُواْ الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ وَ لاتَسْتَعْجِل لهَُّم… پس همان گونه كه پيامبرانِ نستوه، صبر كردند، صبر كن، و براي آنان شتابزدگي به خرج مده…”
25ـ سفير بايد كسي باشد كه هنگام پايان
