کارمندان آن‌گونه که نياز دارد به کاري اختصاص دهد کارمندان بايد براساس آئين‌نامه‌هاي کارمندان که به ثبت رسيده انجام وظيفه نمايند. دادستان و معاون وي بايد داراي ويژگي‌هاي والاي اخلاقي و تجربيات گسترده در امر تحقيقات کيفري بوده و حداقل به يکي از زبان‌هاي کاري ديوان (انگليسي يا فرانسه) مسلط باشد. دادستان مي‌تواند مشاوراني را که داراي تخصص حقوقي لازم در زمينه‌هاي خاص، مثلاً خشونت جنسي و خشونت عليه اطفال مي‌باشند و بازجويان و بازپرسان را استخدام نمايد.40
دادستان با رأي اکثريت مطلق در مجمع عمومي دول عضو به‌طور مخفي برگزيده مي‌شود. و معاونان دادستان از سوي مجمع دول عضو از ميان فهرستي که دادستان ارائه مي‌کند و بايد مشتمل بر سه نامزد براي هر پست معاونت دادستاني باشد، با رأي اکثريت مطلق انتخاب مي‌کردند.41 دادستان و معاونان وي بايد تبعه کشورهاي مختلف باشند.42 انتخاب دادستان و معاونان وي از سوي مجمع دول عضو به جاي دادگاه نمايانگر استقلال آنها مي‌باشد که بنا به تصريح اساسنامه نبايد از منابع خارجي از دادسرا دستور بگيرند.43 دادستان و معاونان او براي مدت 9 سال انتخاب مي‌شوند، مگر آن که مدت کمتري در زمان انتخاب آنها تعيين شده باشد، و انتخاب مجدد آنها ممکن نيست.44 آنان نبايد به حرفه ديگر يا به اقدامات مخل به وظايفشان يا هر آن‌چه که موجب شبهه در استقلالشان مي‌شود بپردازند.45 دادستان و معاونان او نبايد در پرونده‌اي که ممکن است در آن بي‌طرفي آنها به‌طور معقولي مورد ترديد قرار گيرد دخالت کنند، از جمله‌ي اين موارد موردي است که آنان در آن پرونده در صلاحيت ديگري در دادگاه کيفري بين‌المللي يا محاکم داخلي دخالت کرده باشند. هيأت رئيسه مي‌تواند، به درخواست دادستان يا هريک از معاونان، آنها را از انجام وظيفه در پرونده خاص معاف سازد.46 به‌علاوه فرد مورد تحقيق يا تعقيب نيز مي‌تواند درخواست اعلام عدم صلاحيت دادستان يا معاون وي را از شعبه‌ي تجديدنظر بنمايد، که در چنين شرايطي دادستان يا معاون مربوطه مي‌تواند نظر خود را در اين مورد به اطلاع شعبه‌ي تجديدنظر برساند.47
وظايف عمده‌ي دادستان48 به شرح زير است:
– بررسي موقعيت‌هايي که ارتکاب يک يا چند جرم مشمول صلاحيت دادگاه در آنها توسط دولت عضو يا شوراي امنيت به دادستان ارجاع شده است.49
– انجام تحقيقات براساس اطلاعاتي که در مورد يک يا چند جرم مشمول صلاحيت دادگاه به دادستان رسيده است.50
– تحليل اهميت اطلاعات واصله و کسب اطلاعات بيشتر از دول، سازمان ملل‌متحد، سازمان‌هاي بين‌الدولي يا غيردولتي و ساير منابع قابل اعتماد و اخذ شهادت کتبي يا شفاهي در مقر دادگاه51
– اخذ مجوز انجام تحقيقات از شعبه‌ي مقدماتي با ارائه کليه مدارک به آن در صورتي که دادستان زمينه مناسبي را براي انجام تحقيقات موجود ببيند52.
– انجام تحقيقات به وسيله بازجويي از اشخاص مظنون و قربانيان يا شهود، جمع‌آوري و بررسي مدارک، انجام تحقيقات در قلمرو يک دولت (با رضايت يا بدون رضايت)53
– انجام اقدامات لازم براي حفظ محرمانه بودن اطلاعات و حمايت از شهود.54
– تجديدنظرخواهي در مورد رأي برائت يا ميزان مجازات تعيين شده از سوي شعبه‌ي بدوي و پاسخگويي
به تجديدنظرخواهي شخص محکوم عليه55
– درخواست اعاده‌ي دادرسي يا پاسخگويي به درخواست اعاده‌ي دادرسي طرف مقابل که براساس کشف مدارک و ادله‌ي جديد ارائه شده است.56
– دفاع از دعاوي در دادگاه
قواعد 9 الي 11 از “آئين نامه دادرسي و ادله ” توضيحات بيشتري را در مورد وظايف دادستان و دادسرا ارائه نموده‌اند.
بدين ترتيب معلوم مي‌شود که موفقيت دادگاه در تعقيب مجرمان بين‌المللي و رسيدگي به پرونده‌ها تا حد زيادي به عملکرد دادسرا و به ويژه شخص دادستان بستگي دارد، بنابراين مجمع دولت‌هاي عضو بايد در انتخاب وي کمال دقت را مبذول نمايند.57 در صورتي که دادستان يا هر يک از معاونان وي مرتکب نقض شديد وظايف خود به‌موجب اساسنامه يا ناتوان از انجام وظيفه شوند با رأي اکثريت مطلق دولت‌ها در مجمع دول عضو برکنار مي‌شوند. البته در مورد معاون دادستان اين کار بايد بنا به توصيه دادستان انجام گيرد. دادستان و معاوناني که در معرض عزل قرار دارند مي‌توانند مدارک نشانگر بي‌کفايتي خود را دريافت داشته و ادله مخالف خود را در اختيار مجمع قرار دهند. 58
4- دبيرخانه
اين ارگان بطور تمام وقت با عملکرد غيرقضايي بودن و مجراي ارتباط دادگاه با دولت‌هاست. دبيرخانه تحت‌نظر رئيس دبيرخانه و عنداللزوم يک نفر معاون قرار دارد. رئيس دبيرخانه خود تحت‌نظر رئيس دادگاه انجام وظيفه مي‌کند و بايد از ويژگي‌هاي والاي اخلاقي برخوردار بوده و بر حداقل يکي از زبان‌هاي کار دادگاه انگليسي و يا فرانسه، تسلط کامل داشته باشد.59 رئيس دبيرخانه بر اداره دادسرا نظارتي ندارد و بايد در کليه امور مربوط به کارکنان دادسرا موافقت دادستان را جلب نمايد.60
رئيس دبيرخانه با رأي مخفي اکثريت مطلق قضات با درنظرگرفتن توصيه‌هاي مجمع دول عضو براي مدت 5 سال به طور تمام‌وقت انتخاب مي‌شود و تجديد انتخاب وي تنها براي يک بار ممکن مي‌باشد.61 بنا به توصيه‌ي رئيس دبيرخانه قضات مي‌توانند به همان ترتيب معاون او را براي مدت 5 سال و يا هر مدت کمتري که بخواهند انتخاب نمايند. اين انتخاب ممکن است براين مبنا صورت گيرد که معاون دبيرخانه در صورت نياز به خدمت فراخوانده شود.62 با توجه به ماده‌ي (4) 43 اساسنامه، رئيس دبيرخانه نه تنها در مورد اصل لزوم انتخاب يک معاون براي دبيرخانه توصيه‌ي لازم را به مجمع‌دول عضو ارائه مي‌کند و نقشي در پيشنهاد انتخاب فرد خاصي به عنوان معاون ندارد.
اهم وظايف دبيرخانه بشرح زير است :
– دريافت تأييد يا قبول صلاحيت دادگاه از سوي دولت غير عضو در مواردي که چنين تأييدي لازم باشد63
– توزيع پيشنهاد هيأت رئيسه بين دولت‌ها در مورد افزايش تعداد قضات
– انتخاب کارکنان شايسته براي دبيرخانه64 که در مورد آنها نيز مثل قضات بايد متخصصاني از سيستم‌هاي مختلف وجود داشته باشد و تعادل جغرافيايي و جنسيتي رعايت شود65، که در مورد امکان به کارگيري کارکناني که بدون گرفتن حقوق از دادگاه انجام وظيفه مي‌کنند بين نمايندگان دولت‌ها اختلاف‌نظر بود. بسياري از نمايندگان دولت‌هاي غير متعهد به استناد اينکه در اين صورت دولت‌هاي ثروتمندي که قادر به تأمين چنين کارکناني هستند مي‌توانند در دادگاه نفوذ کنند و به‌علاوه، بر ترکيب جغرافيايي کارکنان دبيرخانه تأثير گذارند با اين کار مخالف بودند. برعکس برخي ديگر استفاده از کارکنان افتخاري را موجب صرفه‌جويي قابل توجه در بودجه‌ي دادگاه و در نتيجه مفيد مي‌دانستند. راه‌حل ميانه‌اي که در اساسنامه پيش‌بيني شد آن بود که حق استفاده از کارکنان افتخاري که از سوي دولت‌ها يا سازمان‌هاي بين‌الدولي و يا غيردولتي معرفي مي‌شوند در کليه‌ي ارگان‌هاي دادگاه وجود دارد ليکن اين کار در شرايط استثنايي قابل انجام است.66
– پيشنهاد مقررات اداري به مجمع دول عضو جهت تصويب در مورد شرايط انتخاب پرداخت حقوق و عزل کارکنان دادگاه67، اين پيشنهاد با موافقت رئيس دادگاه و دادستان ارائه خواهد شد.
– تشکيل واحد قربانيان و شهود از سوي رئيس دبيرخانه براي اين که با همکاري دادسرا، اقدامات حمايتي، امنيتي و مشاورتي و ساير مساعدت‌هاي لازم را نسبت به شهود و قربانياني که در برابر دادگاه حاضر مي‌شوند و کسان ديگري که به‌دليل شهادت اين شهود به مخاطره مي‌افتند معمول دارند. اين واحد بايد متشکل از کساني که در زمينه‌ي صدمات روحي، منجمله صدمات ناشي از خشونت جنسي، تخصص دارند، باشد.68
وجود اين واحد در اساسنامه براساس تجربه‌ي حاصله از کار ديوان‌هاي کيفري بين‌المللي براي يوگسلاوي سابق و رواندا پيش‌بيني شده است و مي‌تواند بسيار مفيد باشد. اين واحد با مشورت دادستان ايجاد مي‌شود ليکن در دبيرخانه مستقر خواهد بود، که اين پيش‌بيني درستي است زيرا در بسياري از موارد اقدامات حمايتي مستلزم انجام امور اداري است. علي‌رغم عدم تصريح اساسنامه به نظر مي‌رسد که مديريت اين واحد نيز با رئيس دبيرخانه است و نه دادستان، زيرا چه بسا شهودي که بايد مورد حمايت قرار گيرند شهود متهم باشد. توضيحات بيشتر در مورد اين واحد و وظايف آن طي قواعد 16 الي 22، “آئين‌نامه‌ي دادرسي و ادله” ارائه شده است. قواعد 12 الي 15 نيز توضيحات بيشتري را در مورد دبيرخانه ارائه کرده‌اند. واحد تأمين حفاظت شهود و قربانيان، ترتيبات امنيتي، مشاوره و ديگر کمک‌هاي مناسب براي قربانيان، شاهدان و ديگران به‌خاطر شهادتشان را ايجاد مي‌کنند69 چگونگي عزل رئيس و معاون دبيرخانه در ماده 46 اساسنامه پيش‌بيني شده است. مطابق اين ماده، هرگاه رئيس يا معاون دبيرخانه مرتکب نقض شديد وظايف خود به موجب اساسنامه شده يا قادر به انجام وظيفه نباشد با رأي اکثريت مطلق قضات عزل مي‌شوند.70 فردي که بناست عزل شود حق دريافت مدارکي که ادعا مي‌شود نشانگر عدم کفايت او هستند و نيز حق ارايه هرگونه دليل و مدرکي که به نفع وي باشد را به مرجع تصميم گيرنده دارد.71 توضيحات بيشتر در مورد معني نقض مهم يا غير مهم وظايف، شيوه ارائه شکايات در اين موارد، نوع برخورد با متخلفان و تاثير مرگ، عزل يا استعفاي کارکنان دادگاه طي قواعد 23 الي 39 از “آئين‌نامه دادرسي و ادله” ارائه شده است.
چه مقاماتي در ديوان کيفري بين‌المللي معزول مي‌شوند :72
– قاضي
– دادستان
– معاون دادستان
– رئيس دبيرخانه
– معاون رياست دبيرخانه
علل معزوليت مقامات ديوان چه مي‌باشد؟
– شخصي که مشخص شود مرتکب سوء‌رفتار شديد يا نقض جدي وظايف محوله در چارچوب اساسنامه يا قواعد دادرسي و ادله شده‌اند.
– شخصي که قادر نباشد عملکرد مناسب در چارچوب وظايف محوله در اساسنامه را اعمال کند.
روند عزل مقامات ديوان :
1- قاضي :
با اکثريت دولت‌هاي عضو به مجرد پيشنهاد مورد قبول اکثريت قضات ديگر
2- دادستان :
با رأي اکثريت مطلق کشورهاي عضو
3- رياست دبيرخانه و معاون وي :
با رأي اکثريت مطلق قضات
5- مجمع دول عضو73
يک نماينده از هر دولت عضو و دولت‌هايي که اساسنامه نهايي را امضاء نموده‌اند در مجمع حضور دارند.
عملکرد :
– نظارت و اقدام بر روي پيشنهادات کميسيون مقدماتي
– امر مديريت نظارتي بر ارگان‌هاي مختلف دادگاه
– نظارت و اقدام بر روي گزارشات دبيرخانه
– اتخاذ تصميم دال بر ايجاد بودجه دادگاه
– تصميم بر اينکه آيا تعداد قضات تغيير کند؟
– نظارت بر سؤالات دال بر عدم مشارکت (وفق ماده (7) (5) 87 اساسنامه)
– اجراي هر عملکردي که با اساسنامه و يا قواعد دادرسي و ادله سازگاري داشته باشد
– قبول عناصر جرم (وفق ماده 9 اساسنامه)
– قبول قواعد دادرسي و ادله ( وفق ماده 51 اساسنامه)
– انتخاب قضات دادگاه (وفق ماده (6) 36 اساسنامه)
– انتخاب دادستان و معاون (وفق ماده 42 اساسنامه)
– ايجاد دستورالعمل براي استخدام پرسنل آزاد و تصويب آئين‌نامه سازماني کارکنان
ساختار اداري مجمع (وفق ماده (3) 112 اساسنامه ) شامل :
– رئيس
– نايب رئيس
– اعضاء
دبيرخانه بايد براي مدت سه سال توسط مجمع انتخاب شود و کارکنان دبيرخانه بايد براساس اصل تساوي جغرافيايي و اصل سيستم حقوقي دنيا افراد آن درنظرگرفته شوند.
رأي‌گيري74 در مجمع وفق ماده (8) (7) 112 اساسنامه) بشرح ذيل صورت مي‌گيرد :
– هر دولت عضو يک رأي دارد
– مجمع بايد تلاش کند که به يک توافق عام بر روي همه‌ي موضوعات برسد. در صورت عدم حصول اجماع، رأي‌گيري به صورت زير، مگر اينکه ترتيب ديگري در اساسنامه باشد.
– براي موضوعات ماهوي اکثريت دولت‌هاي حاضر به معني اکثريت مطلق کشورهاي حاضر تلقي مي‌گردد.
– براي موضوعات داوري اکثريت صرف دولت‌هاي حاضر.
دولت‌هايي که 2 سال يا بيشتر ديون معوقه در رابطه با سهمشان (ماده 117) نسبت به ديوان را داشته باشند، نبايد در مجمع يا دبيرخانه رأيي داشته باشند، مجمع با اين وجود مي‌تواند به دولت اجازه رأي دادن بدهد اگر مشخص شود که قصور در پرداخت سهم تعييني آنها در رابطه با بودجه ديوان ماوراي کنترل
