از ارزش بازار آن کمتر خواهد بود ” به عبات دیگر فرض میشود که در اثر بکارگیری محافظه کاری حسابداری ، ارزش بازار داراییهای گزارش شده بیشتر از ارزش دفتری آنها خواهد بود. در ادامه فصل در مورد انواع محافظه كاري ، ساختار سرمايه ومباحث پيرامون آنها ونهايتا در پايان فصل به بيان مختصر تحقيقات انجام گرفته مشابه موضوع تحقيق در داخل وخارج كشور پرداخته شد.
فصل سوم
روش شناسی تحقیق
مقدمه
در این فصل به مفاهیم روش تحقیق اشاره خواهد شد. هدف از انجام هر تحقیق علمی کشف یک واقعیت است. این واقعیت می تواند در قالب مسأله ، مشکل یا نیازی باشد که محقق در ابتدا با آن مواجه گردیده است .در هر مسأله ابتدا محقق در صدد کسب شناخت لازم در خصوص موضوع تحقیق می باشد. این شناخت که توسط محقق نسبت به محیط ایجاد می شود، شناختی است متکی به شواهد و تجربه های انسانی است و در صورتی که صحت آن با استفاده از روش ها و ابزار های مناسب علمی مورد آزمون واقع شود، می تواند به شناختی مقرون به واقعیت تبدیل شده و در نهایت سبب افزایش دانش بشری درباره موضوع مورد نظر گردد. پژوهشگر پس از تعیین و تنظیم موضوع تحقیق باید در فکر انتخاب روش تحقیق باشد. مراد از انتخاب روش انجام تحقیق این است که مشخص کنیم، چه روش تحقیقی برای بررسی موضوع خاصی لازم است. یکی از روانشناسان برجسته می گوید: «متاسفانه،آنچه که در یک تحقیق علمی مورد توجه دیگران و حتی سرانجام مورد توجه خود محقق هم قرار می گیرد، موضوعی است که کشف شده است، اما اغلب، روش کشف که اصلی ترین نقش را در یک پژوهش علمی دارد، نادیده انگاشته می شود.برای اینکه بتوان از طریق یک مطالعه علمی و بی طرفانه به تحقیق در مورد موضوع خاصی پرداخت، می بایست از یک روش شناسی مناسب و کارآمد استفاده کرد. منظور از روش شناسی تحقیق، چگونگی گردآوری شواهد و تبدیل آن ها به یافته هاست. انتخاب روش تحقیق به هدف ها، ماهیت پژوهش و امکانات اجرایی آن بستگی دارد. به عبارت دیگر، هدف از انتخاب روش تحقیق، آن است که محقق مشخص نماید چه شیوه و روشی را آغاز نماید تا او را هر چه دقیق تر و آسان تر در دستیابی به پاسخ یا پاسخ هایی که برای پرسش تحقیق در نظر گرفته شده است یاری نماید .
3-1 جامعه آماری
برای درک و روشن شدن هدف هر پژوهش ابتدا باید جامعه مورد مطالعه تعریف شود. در هر بررسی آماری، جامعه، مجموعه‌ای است که می‌خواهیم درباره آن استنباطی به عمل آوریم. جامعه ترکیبی از تمام مواردی است که با خصوصیت مشخصی تطبیق می‌کنند. جامعه باید بر حسب محتوی، حدود و زمان تعیین شود. حدود هر جامعه پژوهش بر پایه تعریفی که از آن ارائه میشود، مشخص می‌گردد و تعریف با تلفیق ویژگی‌های مشترکی که عناصر هر جامعه داراست و برای پژوهش مهم و قابل توجه‌اند، بیان میشود. کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بین سالهای 1386 الی 1391، جامعه آماری تحقیق حاضر را تشکیل می‌دهند.
3-2 نمونه آماری
نمونه و نمونه‌گیری از مهمترین مباحث در آمار اجتماعی است. چه از طرفی با توجه به وسعت جمعیت یا موضوعات مورد مطالعه، محقق ناچار است به نمونه‌گیری بپردازد. از طرفی دیگر، اعتماد یافته‌های یک تحقیق یا صحت نمونه‌گیری آن سنجیده میشود تا آنجایی که به نظر والیس و روبرتز دو مفهوم اساسی در آمار اجتماعی، نمونه و جامعه آماری می‌باشند (به نقل از ساروخانی، 1381، ص154). در این تحقیق برای انتخاب نمونه آماری از روش حذف سیستماتیک (تکنیک غربالگری) استفاده شده است. به منظور انتخاب نمونه آماری، شرکت‌هایی که دارای ویژگی‌های زیر بودند به عنوان نمونه انتخاب و بقیه حذف گردیدند:
به واسطه لزوم محاسبه متغیرهای تحقیق و آزمون فرضیات، در مورد هر شرکت اطلاعات کامل هر یک از شرکتها در رابطه با متغیرهای مورد مطالعه وجود داشته و افشاء شده باشد.
داده های جمع آوری شده به صورت مستمر باشد.
نظر به اینکه ماهیت اقلام صورتهای مالی متأثر از ماهیت و نوع فعالیت شرکتهاست از این رو به منظور برخورداری از ویژگی یکنواختی و افزایش قابلیت مقایسه‌ای اطلاعات، شرکتها واسطه مالی نباشند. پس موسسات مالی، سرمایه گذاری و بانکها در نمونه آورده نمی‌شوند.
به جهت همسانی تاریخ گزارشگری، حذف اثرات فصلی و افزایش قابلیت مقایسه‌ای اطلاعات، دوره مالی شرکتها مختوم به 29 اسفند ماه هر سال باشد و در طول دوره تحقیق تغییر سال مالی نداده باشند.
364 شرکت
تعداد شركتهاي كه در سال هاي 1386 الي 1391 در بورس حضور داشته اند
93 شرکت
شرکت های هلدینگ و واسطه گر مالی
77 شركت
تعداد شرکتهايي كه در دوره مورد مطالعه تغيیر در سال مالی دارند
99 شركت
شرکت های دارای وقفه معاملاتی بیش از 6 ماه
95 شركت
تعداد شركتهايي كه داده هاي آنها جمع آوري شده است (نمونه نهايي)
3-3 قلمرو تحقیق
قلمرو موضوعی تحقیق
قلمرو موضوعی این تحقیق بررسی رابطه کیفیت سیاست افشا پیش بینی سود مدیریت و هزینه حقوق صاحبان سهام می باشد.
قلمرو مکانی تحقیق
قلمرو مکانی در این پژوهش بورس اوراق بهادار تهران می باشد.
قلمرو زمانی تحقیق
مبنای زمانی در این تحقیق از ابتدای سال 1386 تا پایان سال 1391 می باشد.
3-4 نوع تحقیق
نوع تحقیق بر مبنای هدف
طبق تعریف، هر پژوهش فعالیتی نظام‌مند است که طی آن، یا دانش گسترش می‌یابد یا وضعیتی توصیف و تبیین می‌گردد و یا در نهایت برای مساله یا مشکل خاص راه حل جویی میشود. با توجه به اینکه هر تحقیق با یک مساله و هدف خاص آغاز می‌گردد لذا بر پایه ماهیت مسائل مطرح شده و هدفی که پژوهشگر از تحقیق دنبال می‌کند، آنها را طبقه‌بندی می‌کنیم. این نوع طبقه‌بندی بر میزان کاربرد مستقیم یافته‌ها و درجه تعمیم‌پذیری آن به شرایط مشابه دیگر تأکید می‌کند (خاکی،1379،ص91). هر تحقیقی، تلاش منظم و سیستماتیک به منظور دست‌یافتن به پاسخ به یک پرسش و یا راه حلی برای یک مساله است. با توجه به ماهیت‌های گوناگون پرسش‌ها و مساله‌ها، می‌توان بر اساس چگونگی این پرسش‌ها و سوالات، تحقیقات را طبقه‌بندی کرد. در طبقه‌بندی تحقیقات بر مبنای اهداف آنها، قبل از هر چیز بر «میزان کاربرد مستقیم یافته‌ها و درجه‌ی تعمیم‌پذیری آنها در شرایط دیگر» توجه میشود.
تحقیق کاربردی
تحقیقات کاربردی تحقیقاتی هستند که نظریه‌ها، قانونمندی‌ها، اصول و فنونی که در تحقیقات بنیادی تدوین می‌شوند را برای حل مسائل اجرایی به کار می‌گیرند. این نوع تحقیقات بیشتر بر موثرترین اقدام تأکید دارند و علت‌ها را کمتر مورد توجه قرار می‌دهند. پژوهش حاضر از نظر هدف از نوع کاربردی می‌باشد.
نوع تحقیق بر مبنای روش
برای انجام تحقیقات علمی روش‌های متعددی وجود دارند که هریک از آنها بر حسب ویژگی‌های سوال تحقیق، اهداف تحقیق، روابط بین متغیرها، نوع آزمون آماری و…. به نام‌های مختلف نام گذاری می‌شوند که مهمترین این روش‌ها عبارتند از: تحقیق تاریخی، تحقیق توصیفی، مطالعات موردی، تحقیق همبستگی، تحقیق آزمایشی و این پژوهش از نظر ماهیت و روش توصیفی، تحلیلی و از نوع همبستگی می‌باشد.
3-5 جمع‌آوری و طبقه بندی داده‌ها
در هر تحقیق متعارف، جمع‌آوری داده‌ها یکی از مهمترین برنامه‌هاست. در کار جمع‌آوری داده‌ها در هر تحقیق، نه تنها باید از چندین روش استفاده کرد، بلکه باید هر روش به درستی و با شناخت کامل برگزیده شود و به درستی به کار برده شود. روش‌های جمع‌آوری داده‌ها به دو دسته تقسیم میشود:
الف- روش‌های مستقیم: مانند مشاهده، مصاحبه، پرسشنامه و غیره.
ب- روش‌های غیرمستقیم: نظیر استفاده از اسناد و مدارک.
یک محقق باید هر دو روش را بکار گیرد، یعنی هم خود پدیده را مستقیمأ ببیند و تحلیل کند و هم از طریق داده‌های جمع‌آوری شده توسط دیگران ( کتاب‌ها، اسناد و….) آن را مورد شناسایی قرار دهد (ساروخانی،1381،صص171-172).
داده‌ها و اطلاعات مورد نیاز از منابع متعدد و به روش‌های زیر استخراج، گردآوری و طبقه‌بندی گردیده و در بخش‌های مربوطه مورد استفاده قرار گرفته است:
منابع کتابخانه‌ای: برای تدوین فصل دوم از اطلاعات مندرج در اسناد و مدارک در دسترس شامل کتاب‌ها، مقاله‌ها، گزارش‌های پژوهشی و پایان‌نامه‌های مرتبط با موضوع استفاده شده است. هم‌چنین، بخشی از داده‌های کمی مورد نیاز برای انجام پژوهش با توجه به متغیرهای مورد نظر از منابع متعدد شامل سال‌نامه‌ها و گزارش‌های آماری مختلف منتشر شده توسط سازمان بورس به دست آمده است.
نظام معاملاتی بورس و نرم‌افزارهای اطلاع‌رسانی: داده‌های مورد نیاز برای محاسبه متغیرهای مرتبط با بازار سهام در مرحله اول با استفاده از نرم‌افزارهای بورسی (عمدتا ره‌آورد نوین و تدبیرپرداز) استخراج گردیده است. سپس، ارقام کلی و نهایی این داده‌ها با اطلاعات موجود در نظام معاملاتی بورس تطبیق داده شده است.
نرم‌افزارهای آماری و اقتصاد‌سنجی: در مرحله جمع‌آوری، طبقه‌بندی و پردازش اولیه داده‌ها از نرم‌افزار Excel استفاده شده است. در این مرحله داده‌های مربوط به بازار سهام که از نرم‌افزارهای اطلاع‌رسانی و معاملاتی بورس استخراج گردیده، مستقیماً وارد اکسل شده است. پس از انجام طبقه‌بندی مناسب بر روی داده‌ها و انجام محاسبات و پردازش اولیه، اطلاعات خروجی با استفاده از نرم‌افزار Eviews 8 و Minitab برای اجرای مدل و آزمون فرضیات مورد استفاده قرار گرفته است.
3-6 روش تحقیق
از آنجا که هدف تحقیق کاربردی توسعه دانش کاربردی در یک زمینه خاص است و به عبارت دیگر تحقیق‌های کاربردی به سمت کاربرد علمی دانش هدایت می‌شوند، این تحقیق براساس هدف، از نوع کاربردی بوده و این تحقیق از لحاظ روش گردآوری اطلاعات، به دلیل آنکه در متغیرهای مستقل و وابسته دستکاری نمی‌شود و تلاش میشود که روابط بین آنها در دنیای واقعی کشف گردد، از نوع تحقیق توصیفی- همبستگی می‌باشد و هدف اصلی آن تعیین وجود، میزان و نوع رابطه بین متغیرهای مورد آزمون است.
3-7 متغیرهای تحقیق
با توجه به تجربیات مطالعه دیگران و در چارچوب فرضیات تحقیق در این قسمت سه گروه متغیرهای اساسی تحقیق شامل متغیرهای وابسته، مستقل و کنترلی که برای مدل‌سازی و آزمون فرضیات به کار گرفته شده است معرفی می‌گردند.
متغیر مستقل
در این تحقیق برای محاسبه پیش بینی کیفیت سود از شاخص پایداری سود استفاده می شود.
پايداري سود41: پايداري سود يكي از معيارهاي كيفيت سود است. پايداري سود به معني تكرار(استمرار) سود جاري است. هر چه پايداري سود بيشتر باشد، فرض مي شود كيفيت سودهاي گزارش شده بالاتر است. براي اندازه گيري پايداري سود، در تحقيق حاضر از معادلة معرفي شده توسط دچو و دیچو (2002) استفاده شده است : الگو در سال 2002 توسط دچو و ديچو42 طراحی و ارائه شده است.
كه در آن :
〖EARN〗_(i,t) : سود خالص عملیات در حال تداوم
: 〖EARN〗_(i,t-1) سود دوره پيشين عملیات در حال تداوم
ε_(i,t) : با قيمانده مدل رگرسيوني
α_1 (ضريب متغير مستقل) درجه پايداري سود در طول دوره تحقیق می باشد.
عدم تقارن اطلاعاتی: عدم تقارن اطلاعاتی یك مفهوم کیفی است برای اینکه قادر باشیم آن را در قالب اعداد و ارقام بیان کنیم به مدلی نیاز داریم تا بتوانیم آن را کمی کنیم. برای این کار از دامنه قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام استفاده می کنیم و برای سنجش عدم تقارن اطلاعات از مدلی که ونکاتش و چیانگ43(1986) برای تعیین دامنه قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام طراحی کرده اند استفاده می کنیم. مدل مذکور به شرح زیر می باشد:
که درآن:
:t دوره زمانی مورد بررسی
: i نمونه مورد بررسی
:Spread دامنه تفاوت قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام
:(Ask/ Price) AP میانگین قیمت پیشنهادی فروش سهام شرکت i در دوره t
:(Bid/Price) BP میانگین قیمت پیشنهادی خرید سهام شرکت i در دوره t
متغیر وابسته
هزینه سرمایه حقوق صاحبان سهام: بر اساس مدل ایستون44(2004) و معیار PEG تعدیل شده(MPEG) بدست می آید:
که در این رابطه:
P_0= قیمت فعلی هر سهم شرکت
〖dps〗_1=
