کرمانشاه قرار دارد. این دشت از شمال به کوه هَجر، از غرب به کوه‌های نُجوبَران و کَمرزرد، از جنوب به کوه شیرِز و از شرق به روستاهای محمودآباد و گاوکُل علیا محدود میگردد. به لحاظ تقسیمات سیاسی این محدوده بخش‌هایی از شهرستان‌های کرمانشاه، هرسین و صحنه را شامل میشود. دشت بیستون از رسوبات کواترنری پوشیده شده است که همین امر باعث وجود خاک حاصلخیز و کشاورزی و پوشش گیاهی مناسب در منطقه شده است. این دشت قابلیت جذب گردشگران در زمینه ژئوتوریسم را دارد. همچنین روستاهای زیادی در داخل این دشت قرار دارند که میتوانند باعث جذب گردشگران روستایی گردد (انتظاری و آقایی‌پور، 1393: 80).
3– 12 – 3 – غارها
یکی از کهنترین سکونتگاههاي بشر در استان کرمانشاه غارها بوده است که مناظري زیبا و بکر را در منطقه بوجود آورده است و همواره میتواند گردشگران منطقه‌اي و فرا منطقه‌اي بسیاري جذب نماید از جمله مهمترین غارهای شهر کرمانشاه عبارتند از غار پراو، مرخل، شکارچیان، مر تاریک، دوآشکفت، مرآفتاب می‌باشند که در اینجا به معرفی برخی از آنان پرداخته میشود.
3– 12 – 3 – 1 – مرخل
مَرخَرل یا غار خرل در مرز سنقرآباد و بیستون، بر دامنه شرقی کوه پراو به سوی پل آجری شاه عباسی، قرار دارد. این غار با طول 27 متر بر دشت بیستون مشرف است. غار خرل در سال 1965 میلادی توسط فیلیپ اسمیت مورد حفاری قرار گرفت که در این حفاری چند تیغه سنگی که از آنها به عنوان ابزار استفاده می‌شد، به دست آمد. این اشیا مربوط به انسان‌های دوره پالئولیتیک است. از 56 نمونه استخوان حیوان به دست آمده از این غار، 240 عدد متعلق به بز و گوسفند بود که این امر نشان می‌دهد زاگرس مرکزی یکی از مراکز اولیه اهلی شدن این دو حیوان بوده است. جدیدترین آثار مکشوفه از غار خرل متعلق به دوره ساسانی است.
3– 12 – 3 – 2 – شکارچیان
غار شکارچیان بر دامنه کوه بیستون در 200 متری نقش تاریخی داریوش هخامنشی، بالای سر مجسمه هرکول واقع است. چشمه‌های گوارایی که از پای کوه تاریخی بیستون می‌جوشند در زیر آن قرار دارند. غار از لحاظ نور و روشنایی در حدّ مطلوبی میباشد و دسترسی به آن آسان است.
3– 12 – 3 – 3 – مر تاریک
مَر (غار) تاریک در دامنه کوه بیستون و در قسمت شمال‌غربی غار خرل قرار دارد. این غار 25 متر عمق و در حدود 80 متر مربع مساحت دارد. این غار به صورت دالان دراز و کم عرضی است که در انتها به محوطه‌ای نسبتاً بازتر منتهی میشود. دهانه غار به سمت جنوب‌شرقی است. اشیای شناسایی شده از این غار که بیشتر در قسمت انتهایی غار به دست آمده‌اند، مصنوعات سنگی مربوط به دوره موسترین و شامل سنگ‌های مادر، خراشنده‌ها، سوراخ کننده، اسکنه، ابزارهای کنگره‌دار و دندانه‌دار است.
3– 12 – 3 – 4 – مرآفتاب
این غار در دامنه کوه بیستون و در حدّفاصل غارهای تاریک و دودر قرار دارد. غار آفتاب 26 متر طول دارد و دهانه آن به سمت شمال‌شرقی است. مساحت غار 160 متر و دهانه آن حدود 6 متر ارتفاع دارد و به تدریج از ارتفاع آن کاسته میشود. سنگ‌های شناسایی شده از این غار بیشتر به صورت تراش‌های ساده، تراش‌های وازده و سنگ مادر دیده میشود. ابزارهای سنگی ساخته شده، شامل خراشنده‌ها و سوراخ کننده‌ها است. علاوه بر مصنوعات سنگی، در کف غار نیز ابزاری از جنس استخوان به دست آمده که به شکل مثلث است. در بخش تحتانی این ابزار سه سوراخ وجود دارد. یکی از این سوراخ‌ها بر لبه جانبی ابزار است که متأسفانه کاربرد این قطعه استخوان مشخص نیست. ابزارهای سنگی شناسایی شده از این غار نیز متعلق به دوره موسترین است (معاونت پژوهشی میراث فرهنگی:1382).
3– 13 – سرابها و چشمه ها
سرابها، چشمه‌هاي گرد آمده هستند كه منطقه‌ي وسيعي را در برمي‌گيرد، اين واژه بيشتر در منطقه غرب كشور استفاده مي‌شود و در ساير نقاط ايران با اين مضمون خوانده نمي‌شود (مهدي آبادي، 1383).
3 – 13 – 1 – قابلیتهای اکوتوریسمی سرابهای شهر کرمانشاه:
برخورداري از موقعيت اقليمي مناسب
برخورداري از پهنه آبي مناسب انواع فعاليتهاي فراغتي- گردشگري
وجود گونه گياهي آبي وجانوری منحصر به فرد در این سرابها
توان بهره‌برداري ازانواع ورزشهاي آبي متناسب با اين پهنه‌ها
لزوم بهره‌گيري از فضاي ساحلي براي ايجاد و راه‌اندازي انواع تفريحات سالم
قرارگيري در محدوده توزيع فضايي جاذبه‌هاي گردشگري شهر کرمانشاه
بهرهبرداری جهت ایجاد ورزشهای آبی چون شنا، قایق‌سواری، اسکی روی آب، غواصی
قرارگیری جاذبهای سرابها در کنار جاذبه های تاریخی –فرهنگی
مجموعه قابليت‌ها و توانمندي‌هاي فوق در چند سال اخير موجبات توجه به مناطق نمونه گردشگری مورد نظر را به عنوان پر کردن اوقات فراغت و تعطيلات پايان هفته بازديد کنندگان بومی و غیر بومی را فراهم ساخته است. آب زلال، تميز و عمق بالای برخی از اين سرابها به گفته شاهدان محلي با مناظر زيبا و منحصر بفرد زير آب جهت غواصي نیز مناسب است مانند سراب نیلوفر و… با توجه به پتانسیلهای باالقوه بسیار در مجموعه سرابهای شهر کرمانشاه این توانایی وجود دارد که به عنوان منابع تجدید‌پذیر جهت توسعه فعالیتهای گردشگری مورد نظر قرار بگیرند. سرابهای شهر کرمانشاه عبارتند از یاوری، سراب نیلوفر، سراب بیستون، سراب طاق بستان، در اینجا به معرفی برخی از سرابهای شهر کرمانشاه میپردازیم (نوری و تقی زاده،1390: 10)
3 – 13 – 2 – سراب قنبر
در جنوب شهرستان کرمانشاه در دامنه کوه سفید قراردارد و آب مصرفی قسمتی از شهر را تامین میکند و در فصل بهار و تابستان به دلیل نزدیکی به شهر کرمانشاه پذیرای گردشگران میباشد.
3 – 13 – 3 – سراب طاقبستان
در شمال شهرستان کرمانشاه در کنار کتبه‌های ونقش برجسته‌های طاقبستان قرار دارد. و در اطراف آن مجموعه‌های تفریحی و اقامتی ایجاد شده است (نوری و تقی زاده، 1390: 7).
3 – 13 – 4 – سراب نیلوفر
سراب نيلوفر از جمله سرابهاي زيباي شهر كرمانشاه مي‌باشد كه در 24 كيلومتري شمال‌غرب شهرستان كرمانشاه واقع شده است. ارتفاع آن از سطح دريا 1315 متر و عمق تقريبي آن در برخي جاها به 32 متر مي‌رسد. سراب نيلوفر در عرض جغرافيايي 34 درجه و 24 دقيقه و 49 ثانيه و طول 46 درجه و 51 دقيقه و 32 ثانيه قرار دارد وسعت سراب نيلوفر تقريبا 25 هكتار است. علت نام‌گذاري اين مكان حضور گل نيلوفر در سطح آب اين سراب است كه زيبايي‌هاي ويژه‌اي از لحاظ اكوتوريسم و طبيعت‌گردي به اين سراب داده است. سراب نيلوفر از نظر گردشگري بعد از سراب طاقبستان، سراب بيستون، غار شكارچيان و فراتاش در رتبه 5 از لحاظ جذب گردشگر قرار دارد كه اين نشان از قابليت‌هاي بالاي سراب نيلوفر مي‌باشد. وجود گونه گياهي نيلوفر كه از جمله گونههاي نادر مي‌باشد و بعد از تالاب انزلي در سراب نيلوفر رشد دارد هرساله باعث جذب گردشگران منطقه‌اي و فرامنطقهاي شده است به عبارتي ارزش سراب نيلوفر به نيلوفرهاي آبي است كه در آن مي‌رويد كه لزوم توجه بيش از پيش براي حفظ و جلوگيري از تخريب و انقراض اين پديده نادر و با ارزش را مي‌رساند. نیلوفرهای آبی در سراب نیلوفر به رنگ زرد و سفيد رشد مي‌كنند فصل گل‌دهي اين نيلوفرها بهار و اوايل تابستان مي‌باشد. منابع آبي سراب نيلوفر بخش عمده‌اي از نيازهاي آبي را تأمين ميكند به طوري كه جهت مصارف كشاورزي، پرورش ماهي و ورزشهاي آبي چون شنا، قايق سواري، اسكيت سواري و تفرجگاهي و گردشگري مناسب میباشد (نوری و تقی زاده،1391: 42-43).
3 – 13 – 5 – بیستون
اين سراب در 30 كيلومتري شمال‌شرقي شهر كرمانشاه و در دامنه كوه بيستون در ارتفاع 1320 متری از سطح دریا واقع شده است. اين سراب مزارع بيستون و بلوردي را مشروب ميكند. سراب بیستون یک چشمه کارستی است و یکی از مهمترین جاذبههای اکوتوریسمی و ژئوتوریسمی محسوب میگردد.
3– 14 – رودخانهها
وجود كوههاي بلند و وزش بادهاي مرطوبي كه از طرف مديترانه و اقيانوس اطلس مي‌وزد و همچنين نزول برف و باران نسبتاً قابل ملاحظه باعث ذخيره آبهاي زيرزميني و همچنين جريان يافتن رودهاي متعددي در نواحي مختلف اين شهر گرديده است. مشهورترين اين رودخانهها عبارتند از : قره سو، چشم بشیر و آبشوران میباشد که در اینجا به معرفی قره‌سو به عنوان مهمترین رودخانه میپردازیم.
3– 14 – 1 – قره سو
سرچشمه اصلي اين رودخانه سراب روانسر واقع در 50 كيلومتري شمال‌غرب كرمانشاه مي‌باشد. اين رودخانه با جهت شمال‌غربي به جنوب‌شرقي جريان پيدا ميكند و در 15 كيلومتري كرمانشاه رودخانه رازآور و شاخه‌هاي فرعي آن به قره‌سو مي‌پيوندد و با مسير پر پيچ‌و‌خم‌دار در سطح دشت جريان يافته و در نزديكي روستاي قزانچي رودخانه مرگ به آن متصل مي‌شود. اين رودخانه با يك شيب آرام از داخل شهر كرمانشاه عبور كرده و در نزديكي فرامان به رودخانه گاماسياب مي‌پيوندد. در بسياري از نقاط حاشيه اين روخانه گياهان مختلفي رشد كرده كه به زيبائي آن جلوه خاصي داده است. این رودخانه میتواند زمینههای مهمی را برای سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری از جمله کمپ گردشگری ورزشی، اکوتوریسم، گردشگری سلامت، ورزشهای آبی و برگزاری تورها را فراهم کند (سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان، فرصت‌های سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری، 1390).
3 – 15 – نتیجه گیری
از مهمترین عوامل تاثیرگذار بر برنامه‌ریزي صحیح و علمی یک منطقه، شناخت درست آن است. شناخت ویژگیهای طبیعی اعم از موقعیت جغرافیایی، زمین‌شناسی، توپوگرافی، ژئومورفولوژی، خاک، لرزه خیزی و ویژگیهای اقلیمی، و منابع آب و پوشش گیاهی و غیره اط سویی و آگاهی از ویژگیهای انسانی شامل جمعیت، ساختار سن و سواد، فعالیتهای کشاورزی و دامپروری، دسترسیها و غیره از سویی دیگر عواملی هستند که محقق و برنامه‌ریزان را در چگونگی برنامهریزی اصولی برای دستیابی به اهداف مورد نظر نزدیکتر میکند. شهر کرمانشاه با مساحت 7983 کیلومتر مربع و جمعیتی بالغ بر 1030978 نفر به عنوان مرکز استان، از اهمیت بالایی برخودار است. این شهر به دلیل موقعیت ارتباطی و قرار گرفتن در محورهای ارتباطی مهم هم چون همجواری با کشور عراق و واقع شدن بر سر راه کربلا و عتبات عالیات از اهمیت ویژهای برخودار است. از سویی دیگر به دلیل وجود پتانسیلهای طبیعی و انسانی که به تفصل توضیح داده شد و از سویی به دلیل وجود جاذبههای گردشگری بالا (که در فصل چهارم به تفصیل خواهند آمد)، امکان برنامه‌ریزي و مدیریت را در سطوح مختلف، جهت رسیدن به توسعه پایدار در هر زمینهای خصوصاً بحث گردشگری و اکوتوریسم را امکان‌پذیر نموده است. امید است که مسئولین و برنامه‌ریزان در جهت شکوفایی شدن منطقه، بیش از پیش به بررسی و شناخت توانها پرداخته و زمینه بهرهبرداری بهینه را مهیا نمایند.
فصل چهارم
روششناسی پژوهش
4 – 1 – ابزار گردآوری اطلاعات
ابزار سنجش و اندازه‌گيري وسائلي هستند كه محقق به كمك آنها مي‌تواند اطلاعات مورد نياز را براي تجزيه و تحليل و بررسي پديده مورد مطالعه و نهايتاً كشف حقيقت گردآوري نمايد. اين ابزار نقش ظرف‌هايي را بازي مي‌كنند كه بتواند اطلاعات مربوط به اندازه‌گيري و سنجش متغيرهاي مورد مطالعه را به نحو مطلوب جمع‌آوري نمايد. در چنين صورتي است كه محقق خواهد توانست اولاً، اطلاعات مرتبط با مسأله تحقيق را گردآوري كند، ثانياً، اين اطلاعات را به خوبي استخراج و طبقه‌بندي نمايد و ثالثاً، تجزيه و تحليل آنها را براي او مقدور نمايد(حافظ‌نیا، 1387: 146). روش گردآوري اطلاعات با توجه به ماهيت مطالعه حاضر به صورت كتابخانه‌اي و ميداني بوده و با توجه به ضرورت در هر يك از مراحل تحقيق، يكي از اين دو روش مورد استفاده قرار گرفته است. بر اين اساس ابتدا براي شناخت كامل موضوع تحقيق، كسب بينش نظري لازم و استخراج متغيرها و شاخص‌ها و بررسي روش‌هاي پهنه‌بندي صورت پذيرفت. در هر پژوهش علمی، گردآوری
