جاي آن نهادند و ليكن پس از پيگيري نمايندگان مجلس در سال 1373 بار ديگر با تصويب مجلس شوراي اسلامي نام باختران به كرمانشاه تغيير نام داد (تقی زاده، 1391: 59).
3 – 8 – 2 – جمعيت شهر کرمانشاه برحسب سن، جنس و وضع سكونت
بر طبق جدول زیر جمعیت شهر کرمانشاه در سال 1390 بالغ بر 1030978 نفر است که از این تعداد 857048 نفر ساکن در نقاط شهری و 173441 نفر ساکن در نقاط روستایی هستند. از نظر ساختار جنسی تعداد مردان در نقاط شهری 429012 و تعداد زنان در نقاط شهری 428036 نفر میباشد. همچنین تعداد مردان در نقاط روستایی 91099 نفر و تعداد زنان 82342 نفر میباشد.
جدول 3 – 4 : جمعيت شهر کرمانشاه برحسب سن، جنس و وضع سكونت در سال 1390
غیر ساکن
نقاط روستایی
نقاط شهری
جمع
نقاط
زن
مرد
مرد و زن
زن
مرد
مرد و زن
زن
مرد
مرد و زن
زن
مرد
مرد و زن
جنس
218
271
489
82342
91099
173441
428036
429012
857048
510596
520382
1030978
جمعیت
مأخذ: مرکز آمار ایران(1390)
3 – 8 – 3 – سطح سواد بر حسب سن و جنس در شهر کرمانشاه
بر اساس سرشماری 1390 جمعیت با سواد در شهر کرمانشاه 684049 نفر و جمعیت بی سواد 97011 نفر میباشد.
جدول 3 – 5 : سطح سواد بر حسب سن و جنس در شهر کرمانشاه در سال 1390
اظهار نشده
بی سواد
با سواد
جنس و سن
ساير دوره‌‌ها
سوادآموزي بزرگسالان
عالي
پيش دانشگاهي
متوسطه
راهنمايي
ابتدايي
جمع
5232
97011
11893
11985
144425
11714
222505
140261
141266
786292
مرد و زن
مأخذ: مرکز آمار ایران(1390)
3 – 9 – ویژگیهای اقتصادی شهر کرمانشاه
ویژگیهای اقتصادی هر منطقه حاصل برخورد معیشتی محیطهای اجتماعی و طبیعی با یکدیگر است. توانهای محیط طبیعی به تناسب تنوع خود، محیطهای اقتصادی متفاوتی را به وجود میآورند. این محیطها و توانهای متفاوت اقتصادی نیوری خلاقیت و ابتکار انسان را متحول ساخته و باعث تبدیل شدن توانهای بالقوه منطقه به توانهای بالفعل میشود(مختاری، 1382: 81). اساس اقتصاد کرمانشاه بر کشاورزی، دامداری و صنایع استوار است. کرمانشاه از دیرباز به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص و نیاز اهالی به لوازم و مواد اولیه زیستن مرکز صنایع دستی بوده است. و در بین مردم بومی، افرادی مستعد و ماهر در هر رشته پرورش یافتهاند. به دلیل رونق اقتصادی در بخشهای کشاورزی، صنایع، دامداری و صنایع‌دستی و نیز به جهت موقعیت ارتباطی کرمانشاه در کشور، این شهرستان مرکز ثقل مبادلات داخلی به ویژه با استانهای هم جوار محسوب میشود. به همین دلیل در زمینه صادرات کالاهایی همچون غلات، قالی، گلیم، پوست، پشم، روغن حیوانی، گیوه و بعضی کالاهای صنعتی مانند سیمان و نفت تصفیه شده نقش مهمی را ایفا میکند(نگاهی کوتاه به شهرستان کرمانشاه، 1387: 2).
3 – 9 – 1 – زراعت و باغداری
کشاورزی و دامداری کرمانشاه، با توجه به شرایط مناسب طبیعی(تنوع در طبیعت و در پی آن تنوع آب‌وهوایی) و به علت داشتن خاک مرغوب، دشتهای حاصلخیز، رودخانهها و سرابهای پرآب و دائمی یکی از قطبهای کشاورزی ایران است. محصولات کشاورزی کرمانشاه عبارتند از: گندم، جو، بنشن، ترهبار، گیاهان علوفهای، بادام، گردو، هلو، زردآلو، انگو و دانههای روغنی(شهام، 1384: 141). میزان اراضی کشاورزی شهرستان 273 هکتار است. از این میزان 58 هزار هکتار آن آبی و بقیه دیمی است. اراضی کشاورزی شهرستان کرمانشاه از نظر درجهبندی به درجه یک و دو محسوب میشوند که شامل دشتهای موصوف علاوه بر رودخانهها به وسیله سراب نیلوفر، یاوری، سرابله، خضر زنده، کاشنبه، سبز علی، خضرالیاس، و چندین چشمه پرآب و قنات مشروب میشوند. سطح زیر کشت باغات این شهرستان 56 هزار هکتار است که از درختان انگور، سیب، انار و انجیر تشکیل شده است(صفرآبادی، 1388: 115).
3 – 10 – زیرساختها
3 – 10 – 1 – راه و دسترسیها
یکی از مهمترین خدمات و امکانات مورد نیاز هر منطقه برای توسعه در بخش گردشگری و اکوتوریسم داشتن امکانات مناسب دسترسی میباشد. از آنجا که در بحث اکوتوریسم هدف ما به طور عمده معطوف به جاذبههای طبیعی است بنابراین چگونگی دسترسی به جاذبههای طبیعی از لحاظ بعد مکانی و زمانی بسیار حائز اهمیت است. شبکه راهها به عنوان شریان حیات اقتصادی از عوامل مهم زیر بنایی توسعه اقصادی – اجتماعی به شمار می‌رود چرا که با گسترده شدن راهها فواصل شهرها و مناطق مختلف راحتتر شده و با بالا رفتن کیفیت راهها سرعت رفت و آمد افزایش یافته و هزینههای آن ارزانتر خواهد شد. شبکه ارتباطی استان کرمانشاه با توجه به نقش خدماتی به دلیل قرارگیری در مرکز فعالیتهای استان ایلام، کردستان، لرستان و همدان و نیز محور ارتباطی تهران – بغداد و هم چنین امتداد محور آذربایجان – خوزستان از اهمیت ویژهای برخوردار میباشد(صفرآبادی، 1388: 117).
3 – 10 – 1 – 1 – راههای ارتباطی شهر کرمانشاه
مسیرهای دسترسی یه این منطقه عبارتند از: راه اصلی کرمانشاه به همدان به سوی شرق به طول 189 کیلومتر، راه اصلی کرمانشاه به اسلام آبادغرب به سوی جنوب‌غرب به طول 65 کیلومتر(نگاهی کوتاه به شهر کرمانشاه، 1387: 3).
راه ارتباطی کرمانشاه – همدان – تهران: این راه یکی از شریانهای اصلی استان کرمانشاه است زیر کرمانشاه را به مرکز و پایتخت کشور وصل میکند و امروزه شاهد تبدیل شدن این راه به بزرگراه هستیم. و در واقع بزگراه کربلا جهت زیارت قبر امام حسین(ع) از این مسیر میگذرد و این امر از جهات مختلف برای منطقه و کل استان کرمانشاه حائز اهمیت است.
راه ارتباطی کرمانشاه – سنندج: طول این راه 135 کیلومتر و شهرهای کرمانشاه، کامیاران، سنندج را به هم وصل میکند و یکی از راههای پرتراکم استان است. زیرا راه ارتباطی غرب و شمال غرب کشور با جنوب کشور است.
راه ارتباطی کرمانشاه – ایلام: این راه از شهر اسلام آباد غرب گذشته و بعد از آن به استان ایلام شهرهای مجاور آن وصل میشود.
راه ارتباطی کرمانشاه – خرم آباد: این راه از شهر هرسین عبور کرده و با استان لرستان میپیوندد.
3 – 11 – نگاهی به جاذبههای اکوتوریستی شهر کرمانشاه
برای جلب و جذب گردشگران به کشورها و مناطق با انگیزههای مختلف، وجود جاذبهها الزامی است. بدون جاذبه، به سرمایهگذاری در این صنعت نمیتوان چندان امیدوار بود. از این رو جاذبه عنصر اولیه و رکن اصلی صنعت گردشگری است (موحد، 1386: 73). شهر کرمانشاه به لحاظ جاذبههای گردشگری و خصوصا طبیعت‌گردی یا اکوتوریسم در زمره شهرهای جاذب گردشگری میباشد. کرمانشاه، از طبیعتی بکر و دست نخورده بهره‌مند است و از این رو میتواند بستر مناسبی برای سودآوری در بخش اکوتوریسم را فراهم نماید. برخورداری از گونههای متنوع زیستی و اقلیمی با زیستگاههای منحصر به فرد کوهستانی، جنگلی، رودخانهها و سرابها، دشتهای هموار در کنار گونههای جانوری و گیاهی توان بالایی را در زمینه طبیعت‌گردی به شهر کرمانشاه ارزانی داشته است و در صورت مدیریت صحیح میتوان از جاذبههای گردشگری در سطح شهر در جهت جذب گردشگران کمک فراوانی جست. در ادامه نگاهی مختصر به مهمترین جاذبههای اکوتوریستی در شهر کرمانشاه خواهیم داشت.
3– 12 – جاذبههای اکوتوریستی شهر کرمانشاه
3 – 12 – 1 – کوهها
استان كرمانشاه منطقهاي است نيمه كوهستاني كه بخشي از سلسله جبال عظيم زاگرس قسمت عمده اين استان را پوشانيده است. تنها در بخشهايي از دامنههاي كم شيب اين كوهستان يا درههاي عريض، زمين‌هاي كم ارتفاع و جلگههاي آبرفتي مشاهده ميشود. به طور كلي ناهمواريهاي استان كرمانشاه از لحاظ ساختاري و شكل ظاهري زمين به سه گروه كوه، دشت و تپه ماهور تقسيم ميشود. كوههاي استان جز رشته كوه طولاني زاگرساند و برخلاف كوههاي كردستان كه داراي شكل معيني نيستند، كوههاي استان كرمانشاه موازي يكديگر و تقريباً در جهت شمالغربي به جنوبشرقي قرار گرفتهاند. برخي از اين كوه‌ها نسبت به خطوط مرزي به طور مايل قرار گرفته و در نتيجه درههاي آنها تا خاك عراق امتداد داشته است. در زیر به مهمترین کوهای شهر کرمانشاه پرداخته میشود.
3– 12 – 1 – 1 – پرآو
رشته كوه پرآو در حقيقت امتداد ارتفاعات الوند است كه با جهت شمالغربي به طرف كوههاي طاق بستان پيش ميرود و پس از طاق بستان به طرف كردستان متمايل ميگردد. اين ارتفاعات سنگي و غير مشجر بوده و داراي معابر محدود است. كوه بيستون بلندترين كوه اين رشته كوه ميباشد. طول رشته كوه پراو از شمال غربي تا جنوبشرقي 62 كيلومتر و عرض آن از شمال به جنوب در پهن‌ترين نقاط به 26 كيلومتر ميرسد (میراث فرهنگی و گردشگری استان کرمانشاه، 1381: 6). امروزه اغلب کانونهای تفرجگاهی در مناطق کوهستانی مستقر شده‌اند زیرا اکوسیستمهای کوهستانی تفاوتهای اکولوژیکی را در جهت عمودی و در سطح محلی به وضوح نشان میدهند. کوهستانها به دلیل جزیرهای بودن و دشواری دسترسی، از نظر ذخایر ژنتیکی بسیار غنی هستند و به جزیره تنوع زیستی معروف شده‌اند. این کوه به دلیل دشواری دسترسی و هم چنین وجود درهها میتواند برای گردشگران خصوصا آنهایی که به ورزشهای هیجانی و ریسکپذیر علاقه دارند مورد توجه قرار گیرد.
3– 12 – 1 – 2 – بیستون
کوه بیستون در شمال و شرق شهر کرمانشاه قرار دارد و پس از طاق‌بستان به سوی کردستان امتداد می‌یابد. اين كوه در ادوار مختلف به اسامي بغستان ، بگستان و بيستون ناميده شده و امروزه نيز به بيستون معروف است. بيستون در كنار شاهراه جاده باستاني ابريشم و در محل تلاقي راههاي مغرب ايران قرار گرفته است. این ارتفاعات سنگی و غیرمشجر بوده و دارای معابر محدود است که امتداد آنها تا رود سیمره ادامه دارد. این رشته ارتفاعات از کوه‌های متعددی تشکیل یافته و بلندترین قله آن کوه شیخ علی‌خان به ارتفاع 3357 متر است. ژرف‌ترین غار خاورمیانه به عمق 572 متر به نام غار بیستون یا پراو، در دامنه جنوبی این کوه واقع شده است. بهترین مسیر صعود به قله کوه شیخ علی‌خان، از تنگ کنشت به روستای مانگ‌هلات و از آنجا ابتدا به سوی شرق و سپس به سوی جنوب تا قله، طی میشود. کتیبه‌ای از زمان هخامنشیان در کوهپایه بیستون و حجاری‌های داخل آن از زمان ساسانیان در طاق‌بستان باقی مانده است. این کوه از قابلیتهای اکوتوریسمی و ژئوتوریسمی بالایی برخوردار است. از جمله جاذبههای آن میتوان به گردشگری ورزشی شامل کوهنوردی، صخره‌نوردی، کایت‌سواری، وجود اشکال کارستی مانند دولین، اووالائ لاپیه در ارتفاعات منطقه برای مطالعات علمی و گردشگری ماجراجویانه و اعتدال آب و هوایی اشاره نمود (انتظاری و آقایی پور، 1393: 80). .
3– 12 – 1 – 3 – سفید کوه
اين رشته كوه در10 كيلومتري جنوب شهر كرمانشاه قرار گرفته و به طرف لرستان امتداد دارد. بلندترين قله اين كوه 2805 متر ارتفاع دارد و اكثر اوقات پوشيده از برف است. خط‌الرأس كوه سفيد مرز طبيعي بين منطقه درود فرامان و سر فيروز آباد ماهيدشت است. اين كوه همانند كوههاي دالاهو، پراو و شاهو جزء زاگرس مرتفع ميباشد. ريزابههاي دامنه شمالي اين كوه به رودخانه قره‌سو و ريزابههاي دامنه جنوبي آن به رودخانه مرگ مي‌ريزد.
3– 12 – 2 – دشتها
بيشتر مناطق استان كرمانشاه كوهستاني است و همين كوهستاني بودن موجب شده كه شكست‌ها و چاله‌هاي ساختماني اوليه غالباً دشت‌هاي اين ناحيه را به وجود آورد. در فواصل كوه‌ها كه گاهي پهناور و گاهي كم عرض و باريك مي‌باشند. دشت‌هاي متعددي شكل گرفته كه از مواد آبرفتي انباشته شده است. دشت‌هاي اصلي واقع در شهر کرمانشاه عبارتند از :
1) دشت واقع بين صحنه وكرمانشاه (بیستون)
2) دشت ماهيدشت
3– 12 – 2 – 1 – ماهیدشت
اين دشت را ارتفاعات نعل‌شكن در شرق و ارتفاعات حسن‌آباد چهار زبر در غرب احاطه كرده است. عرض آن 25 كيلومتر ميباشد و ازدو طرف كاملاً باز است. اين دشت از مناطق عمده زراعي استان كرمانشاه محسوب ميشود.
3– 12 – 2 – 2 – بیستون
دشت بیستون با مساحتی بالغ بر 35 هزار هکتار در شرق استان
