شرط‌ها و شروط‌ها. يكي از شرط‌هايش اين است كه در كشور، هر كس هر كاري را بر عهده دارد، خوب انجام دهد.»144
همچنین تضمین مناسب کالا و ارائه خدمات پس از فروش نیز بیانگر آن است که کالا نه تنها از استواری و اتقان برخوردار است بلکه مشتری نگران مشکلات پس از خرید آن نخواهد بود؛ زیرا امکان هرگونه تغییر یا تعمیر کالا وجود دارد. این باعث می شود که انگیزه برای خرید یک کالا که دارای چنین ویژگی هایی باشد افزایش یابد.
افزایش کیفیّت و ارتقای آن در کالا و خدمات موجب افزایش اعتماد عمومی به کالا و خدمات شده و تبادل اقتصادی را نیز افزایش می دهد. این گونه است که با افزایش تقاضا، امکان افزایش تولید و بهره وری بیشتر فراهم می آید و اقتصاد، مسیر رشد خود را درپیش می گیرد.
امروزه يكي از مشكلات توليد درکشور، بي‌توجّهي به كيفيّت محصول است. بسياري از كالاهاي گران‌قيمت را اگر با هزينه زياد تهيّه كنيد، در همان روزهاي اول از كار مي‌افتد يا كارآيي لازم و مطلوب را ندارد. اين قبيل كالاها كم نيستند.
توجّه به كيفيّت كار و بهبود كيفيّت كالاي توليدشده، یکی از راهکارهای اقتصاد مقاومتی می باشد. چنان‌كه نظام هستي بر اتقان عمل و محكم‌كاري بنا شده است.( صُنْعَ اللَّهِ الَّذِي أَتْقَنَ كُلَ شَيْءٍ( 145؛ «آفرينش خداوندي همه چيز را متقن آفريده است.» معصومين:: هم به محكم‌كاري و بهسازي فرآورده‌هاي توليد دستور داده‌اند. رسول خدا9مي‌فرمايد:« إِذَا عَمِلَ أَحَدُكُمْ عَمَلًا فَلْيُتْقِنْ146 ؛ هرگاه يكي از شما كاري انجام دهد، بايد كه [آن را] استوار و محكم سازد.» همچنين آن حضرت درسخن ديگري فرمود: « وَ لَكِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ عَبْداً إِذَا عَمِلَ عَمَلًا أَحْكَمَهُ147؛ خداوند بنده‌اي را دوست دارد كه هرگاه عملي را انجام مي‌دهد، آن را مستحكم كند.»
گاهى صرفه جويى در سرمايه و منابع توليد به كيفيّت و موارد توليد بستگى دارد؛ يعنى هنگامى كه توليدات از كيفيّت خوب برخوردار نباشد، موادّ و امكانات توليدى در موارد لازم و مطابق با نيازهاى ضرورى جامعه به جريان نيفتد، ضايع ساختن مواد اوّليه، اتلاف وقت كارگران، استهلاك بيهوده ابزار توليد، پيدايش بازار مصرف، تورّم و گرانى كالاهاى لازم و ديگر آثار منفى در پى خواهد داشت.148
بنابراین براى صرفه جويى و جلوگيرى از ضايع شدن امكانات توليد بايد معيارهايى را در نظر گرفت از جمله:
الف- توليد كنندگان در كار خود دقيق، امين و شايسته باشند و كالاهاى مرغوب و مقبول مصرف كننده عرضه كنند؛ حضرت امام صادق7از پيامبراكرم9نقل مىكند كه در ضمن حديث مفصلّى فرمود:«خدا بندهاى را دوست دارد كه چون كارى انجام دهد آن را درست و استوار به انجام برساند.»149
ب- توليدات به نيازمندي هاى حياتى و عمومى اختصاص يابد و به حال افراد جامعه مفيد باشد.
ج- كالاهايى كه مصارف تجمّلى و غير ضرورى دارد از خط توليد حذف شود.150
فعّالان ميدان اقتصاد درهمه ابعاد به ويژه حوزه توليد بايد به كيفيت محصول دقّت كافي كنند و فرآورده‌هايي تحويل جامعه دهند كه توجّه مشتريان را جلب كند. طبيعي است هرگاه كارخانه‌اي با مارك خاص خود، كالاهاي باكيفيّت عرضه كند، بازار مصرف را به كنترل خود درمي‌آورد؛ چون مردم به كيفيّت و كارآيي كالا توجّه دارند، نه شكل ظاهري آن. برعكس، اگر كارخانه‌اي محصول نامرغوب و بدون كيفيّت تحويل داد، اعتبار خود را از دست مي‌دهد و در درازمدت ورشكسته مي‌شود.
1-4. نظم و انضباط درکار و فعالیّت های اقتصادی
نظم و انضباط، از مهم ترین عوامل بهره برداری درست از سرمایه ارزشمند عمر، و استفاده مطلوب از فرصت ها در مسیر پیشرفت و تکامل است. نظم و انضباط در فعالیّت های اقتصادی از جمله مهم ترین وظایف مدیران است، که اگر نظم و انضباط در کار نباشد، موجب هدر رفتن منابع و امکانات می گردد.
دركتاب العين ولسان العرب، این گونه آمده است؛ به تأليف و تنظيم كردن دانه‌هاي لؤلؤ و چيزهايي نظير آن را به يكديگر منضم ساختن و در يك نخ قرار دادن، نظم گويند.151 « انضباط بر هيئت انفعال از ريشه «ضبط» به معناي حفظ كردن، ثبت نمودن و به حبس درآوردن چيزي و مطلبي كه در حقيقت همان نگه‌داري به سبك و سلك خاصي و نزديك به نظم دادن است.»152 در نتيجه، نظم و انضباط به معاني مرتب كردن، منظّم بودن، سر و صورت دادن، به نظام درآوردن، نظام يافتن و امثال آن به كار رفته است.153
یکی از ویژگی های نظم و انضباط و از اصول مهم مدیریت، تقسیم کار است. این اصل ایجاب می کند که کار به اجزای فرعی تقسیم شود، تا حدی که بتوان عملیات مختلف را به هر یک از کارکنان واگذار کرد.154 زیرا انسان ها دارای استعدادها وتوانمندی های گوناگونی اندکه هریک از آنها می تواند بخشی از نیازهای جامعه را براساس تخصص و توانایی که دارند تأمین کند.
قرآن کریم، در مورد تقسیم کار فرموده است: … ( نَحْنُ قَسَمْنا بَيْنَهُمْ مَعيشَتَهُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ رَفَعْنا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجاتٍ لِيَتَّخِذَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً سُخْرِيًّا(…155؛ « ما معيشت آنها را در حيات دنيا در ميانشان تقسيم كرديم و بعضى را بر بعضى برترى داديم تا يكديگر را مسخر كرده (و با هم تعاون نمايند).»
این تقسیم هرگاه به درستی اجرا شود و افراد در حیطه تخصّص خود به کار و فعالیّت بپردازد، موجب افزایش بهره وری، و در نتیجه، افزایش تولید می گردد. از این رو امیرمؤمنان 7 خطاب به فرزندش امام حسن7 می فرماید: « اجْعَلْ لِكُلِ إِنْسَانٍ مِنْ خَدَمِكَ عَمَلًا تَأْخُذُهُ بِهِ فَإِنَّهُ أَحْرَى أَلَّا يَتَوَاكَلُوا فِي خِدْمَتِكَ؛156 هر یک از خدمتکارانت را به کاری عهده دار کن و از او بازخواست نما تا هیچ یک کار خود را به عهدۀ دیگری نگذارد.»
همچنین امیرمؤمنان7در آخرین وصیّت خویش، فرزندان خود و همه انسان ها را، مخاطب خویش ساخته و آنان را به نظم، فرا می خواند: « أُوصِيكُمَاوَ جَمیعَ وُلدی وَ أهلی وَ مَنْ بَلَغَهُ كِتَابِي، بِتَقوَی اللهِ وَ نَظْمِ أَمْرِكُم…157 ؛ من، شما و تمام فرزندان و خاندانم و کسانی را که این وصیّت نامه ام به آنها می رسد، به تقوا و نظم در کارهای خود و … سفارش می کنم.»
از جمله مصادیق نظم و انضباط در کار عبارت است از؛ انجام به موقع کارها، پرهیز از شتاب زدگی، سر وقت در محل کار حاضر شدن، کار را در ظرف زمانی خود انجام دادن و به آینده موکول نکردن است.158
امام علي7، همان‌گونه كه در همه امور نظم را رعايت مي‌كرد، به حاكمان و پيروان خود نيز عمل به آن را توصيه مي‌كرد. آن حضرت در عهدنامه مالك‌اشتر، خطاب به وي مي‌گويد: «وَ إِيَّاكَ وَ الْعَجَلَةَ بِالْأُمُورِ قَبْلَ أَوَانِهَا أَوِ [التَّسَاقُطَ] التَّسَقُّطَ فِيهَا عِنْدَ إِمْكَانِهَا أَوِ اللَّجَاجَةَ فِيهَا إِذَا تَنَكَّرَتْ أَوِ الْوَهْنَ عَنْهَا إِذَا اسْتَوْضَحَتْ فَضَعْ كُلَّ أَمْرٍ مَوْضِعَهُ وَ أَوْقِعْ كُلَّ [عَمَلٍ] أَمْرٍ مَوْقِعَه159؛ مبادا هرگز در كاري كه وقت آن نرسيده، شتاب كني يا كاري كه وقت آن رسيده، سستي ورزي يا در چيزي كه روشن نيست، ستيزه‌جويي كني يا در كارهاي روشن كوتاهي كني. تلاش كن تا هر كاري را در جاي خود و در زمان مخصوص به خود انجام دهي.»
با توجه به فرمایشات حضرت علی7از جمله مصادیق نظم و انضباط در کار عبارت است از: انجام به موقع کارها، پرهیز از شتاب زدگی، سر وقت در محل کار حاضر شدن، کار را درظرف زمانی خودانجام دادن و به آینده موکول نکردن است.
نظم و انضباط از مهم ترین عوامل بهره برداری بهینه از سرمایه هاست؛ که علاوه بر رعایت نظم، تقسیم وقت، رعایت میانه روی در کار با پرهیز از سستی یا حرص و آزمندی از جمله شاخصه های انضباط در فعالیت های اقتصادی است. 160
بنابراین نظم وانضباط درکار و فعالیّت های اقتصادی نتایجی به دنبال داردکه عبارت است از:
1- دراثر تقسیم صحیح کارها و همچنین ازتخصص وتوانمندی ها خوب استفاده کردن باعث بهره وری بیشترمی گردد.
2- بازدهی و کیفیّت کار بیشترمی شود.
3- و ازپرداختن به کارهای شخصی و جانبی در ساعات کارجلوگیری می شود.
1-5. عمل به اولويّت‌ها و نيازهای اقتصادی
ازجمله امور مهم درفرآيند اقتصاد و به‌ويژه دراقتصاد مقاومتی، اولويّت‌سازي و عمل به اولويّت‌هاي اقتصادي است. اولویّت درتولید و توزیع وهم درمصرف. اولويّت‌بندي در امور اقتصادي، داراي آثار فراواني است؛ چرا كه بي‌توجّهي به اولويّت‌ها باعث هدر دادن سرمايه، از بين بردن منابع می شود كه مشكلاتي را برای توليد، توزيع و مصرف در پي دارد.
درباب اولويّت‌بندي اموراقتصادي درحيطه توليد وتوزيع، معيارهايي را بايد درنظر گرفت يكي از معيارهاي مهم در تنظيم فرآيند اقتصاد، توجّه به نيازهاي مردم است. هركالا و محصولي كه بيشتر مورد نيازجامعه بود، بايد توليد گردد و به چرخه توزيع وارد شود.
شناخت اولويّت‌ها درانجام دادن كار وپرداختن به كارهاي مهم وضروري از اساسي‌ترين رموز پيشرفت و شكوفايي اقتصادي است. امام صادق7در اين باره مي‌فرمايد:«مَنِ اشْتَغَلَ بِغَيْرِ الْمُهمِّ ضَيَّعَ الْاَهَمّ161؛ هر كس به غير مهم بپردازد، اهمّ را تباه مي‌سازد.»
با توجّه به حديث شريف، فعاليّت‌هاي توليدي را مي‌توان به دو دسته تقسيم كرد: دسته نخست، فعاليّت‌هايي است كه براي توليد كالاها و خدمات مورد نياز افراد جامعه صورت مي‌گيرد. دسته دوم كارهايي است كه به منظور ايجاد رفاه بيشتر مثل توليد كالاهاي تجمّلاتي صورت می گیرد. بنابراین توليدات دسته اول به ويژه توليداتي كه براي رفع نيازهاي اوليّه و اساسي است، در اولويّت قرار مي‌گيرد.
در قرآن كريم، معيار اولويّت دادن در عرصه توليد، منافع عمومي جامعه است. (وَ أَنْزَلْنَا الْحَديدَ فيهِ بَأْسٌ شَديدٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ (162؛« و آهن را پديد آورديم كه در آن [مايه] ستيز و صلابت است و نيز سودهايي براي مردم.» «بأس شديد» در اين آيه شريفه، به اهميّت آهن در صنايع دفاعي اشاره دارد كه مصالح عمومي (النّاس) را برآورده مي‌كند .
شهید بهشتی نیز می نویسد: «در برنامه ریزی صنعتی، باید اولویّت ها رعایت شود و تا وقتی که فرآورده های صنعتی مربوط به نیازهای اساسی جامعه را در رابطه با خوراک، پوشاک، مسکن، بهداشت، درمان، انرژی، نوشت افزار و افزار های آموزشی دیگر، حمل و نقل و تجهیزات دفاعی به اندازه کافی تهیّه نشده، درتولیدات دیگر، از قبیل تولید های تفنّنی سرمایه گذاری نشود.163
علامه شيخ محمود شلتوت نيز معتقد است: «بر مسئولين امور جامعه اسلامي كه اسباب لازم براي محافظت از مصالح و برنامه‌ريزي امور را دراختيار دارند، واجب است در مورد طرح‌ها و پروژه‌هاي گوناگون، ضرورت‌ها و اولويت‌ها را فراموش ننمايد و ميان آنها هماهنگي لازم را ايجاد كنند و اجازه ندهند كه تنها در يك بخش ويژه سرمايه‌گذاري صورت گيرد و ديگر بخش‌ها فراموش شوند. با بهره‌گيري از اين نوع برنامه‌ريزي و در نظر گرفتن اولويّت‌ها و نيازهاست كه زمينه استقلال اقتصادي فراهم مي‌گردد. و همه درها بر روي دخالت‌هاي بيگانگان در همه امور بسته مي‌شود.»164
1-6. توجه مردم به کار وتلاش و شرکت در تولید
وظایف مردم در فعالیت های اقتصادی، کار وتلاش و شركت درتوليد است که از راهکارهای مهم اقتصاد مقاومتی است. مردم، اصلي ترين عامل رونق كار و رشد و توسعه توليد به حساب مي آيند.
قرآن، در توليد، دو عنصر را عامل مهم و مؤثّر مىشناسد: يكى طبيعت و ديگرى نيروى انسانى اعم از فكرى و فيزيكى. پس بهرهگيرى از مواهب طبيعى جز با تلاش و ايجاد هماهنگى ميان طبيعت و نيروى انسانى امكان پذير نيست.165(هُوَ الَّذى جَعَلَ لَكُمُ الْارْضَ ذَلُولًا فَامْشُوا فى مَناكِبِها وَ كُلُوا مِنْ رِزْقِهِ وَ الَيْهِ النُّشُورُ(؛166 «او كسى است كه زمين را
