نفر مشتمل بر 18 سردبير مطبوعات و سايتهاي خبري و 9 استاد علوم ارتباطات و روزنامه‌نگاري) بنا بر اين انتخابهاي آنان ميتواند بازتاباننده نگرشهاي سردبيران مطبوعات و سايتهاي خبري باشد.
عدم پايبندي صدا و سيما به اخلاق حرفه‌اي روزنامه‌نگاري
انتخاب گويه (كد 48) اول اين گروه، يعني گونه اول، به بياعتنايي رسانه صدا و سيما به اخلاق حرفه‌اي روزنامه‌نگاري باز ميگردد:
«صدا و سيما به اخلاق حرفه‌اي روزنامه‌نگاري پاي بند نيست.» (73/1z=)
اين انتخاب نشان ميدهد كه چه اجماع بالايي بين گروه اول در پايبند نبودن صدا و سيما به اخلاق حرفه‌اي روزنامه‌نگاري وجود دارد. جالب توجه اين كه اين گويه در انتخاب گروه دوم كه عمده آنها را استادان علوم ارتباطات شكل ميدهند، جاي چنداني ندارد و z آن 47/0 است
نقش ويرانگر آميختگي تبليغ بازرگاني با خبر
گويه دوم (كد13) مورد توافق گروه اول به نقش ويرانگر تبليغ بازرگاني و آميختگي آن با كار خبر بازميگردد.
«درآميختن هميشگي و گسترده خبر با تبليغ بازرگاني اگر به يك اخلاق و روند ثابت مبدل شود آثار ويرانگري بر محيط‌هاي رسانه‌اي خواهد گذاشت.» (69/1z=)
اگر به ياد داشته باشيد، اين گويه كه Z آن اختلاف اندكي با گويه اول دارد، در آرايه نزولي گويه‌هاي مورد توافق كل گويه‌ها (جدول 1) در رده نخست قرار داشت با (47/1z=). همين گويه در گروه دوم (جدول شماره 3) هم از رتبه بالايي برخوردار و جزو انتخاب چهارم گروه دوم است با (25/1z=)
و نشان ميدهد كه استادان علوم ارتباطات و روزنامه‌نگاري هم با اين گويه توافق دارند.
موظف بودن رسانه به انعكاس نظر طرفي كه خبري بر عليهاش منتشر ميكند
گويه سوم (كد17) بر چگونگي انعكاس اخبار فرد (حقيقي ياحقوقي) ي ميپردازد كه يك رسانه مطلب ياخبري را بر عليه او منتشر كرده و اكنون و به لحاظ اخلاق حرفه‌اي روزنامه‌نگاري موظف به انعكاس نظر آنهاست تا بيطرفي خود را اثبات كند.
«هرگاه رسانهها موضوعي را عليه يك فرد مطرح كنند او حق دارد درباره آن توضيح دهد و مطبوعات و راديو و تلويزيون نيز موظف به انعكاس آن پاسخ هستند.» (68/1z=)
اين گويه در جدول 1 (آرايه كلي دو گروه) با (43/1z=) و در جدول 3 كه به گروه دوم اختصاص دارد با (18/1z=) از رتبه توافقي بالايي حكايت ميكند و نشان ميدهد چه سردبيران مطبوعات و چه استادان ارتباطات در اين زمينه تقريبا اجماع نظر دارند. گويه ياد شده از جمله يكي از چهار بستر اصلي اخلاق حرفه‌اي روزنامه‌نگاري است كه به گفته دكتر معتمدندر تمامي مرامنامههاي اخلاق حرفه‌اي روزنامه نگاري بر آن تاكيد شده و يكي از چهار ركن اصلي به شمار مي‌رود كه بر آن تاكيد شده كه«در تمام مواردي كه ممكن است انتشار مطلب يا چيزي از طريق مطبوعات و يا راديو و تلويزيون، به حيثيت افراد لطمه وارد آورد بايد حق تصحيح يا حق پاسخ براي آنان محفوظ بماند. به بيان ديگر، هرگاه رسانهها موضوعي را عليه يك فرد مطرح كنند او حق دارد كه درباره آن توضيح دهد و مطبوعات و راديو و تلويزيون نيز موظف به انعكاس آن پاسخ هستند.»
اهميت اعتماد جامعه به يك رسانه
همچنان كه پيشتر اشاره شد، اعتماد افكار عمومي‌و جامعه به يك رسانه نقشي مهم در ارتقاي كاري و حرفه‌اي آن دارد. گويه چهارم (كد10) گروه اول به چنين نكتهاي اختصاص دارد.
«مهم است كه روزنامه‌نگارها اعتماد جامعه را به دست آورند و آن را حفظ كنند.» (66/1z=)
اين گويه در انتخاب كلي كه در جدول شماره 1 آمده است، با (42/1z=) در رده سوم قرار داشت و در انتخاب گروه دوم هم با (18/1z=) و مشابه Zگويه قبلي همين گروه (جدول 3) در رده ششم قرار دارد.
حق جامعه براي رعايت استانداردهاي حرفه‌اي توسط رسانهها
اكنون به پنجمين گويه (كد15) مورد توجه در گونه اول مي‌پردازيم كه اين گويه بوده است:
جامعه و مخاطبان رسانهها، حق دارند خواستار رعايت استانداردهاي عالي حرفه‌اي در فعاليت‌هاي روزنامه‌نگاري باشند. (19/1z=) اين گويه در جدول شماره يك كه به انتخاب كلي دو گروه اختصاص دارد با (28/1z=) در رده چهارم قرار دارد و در انتخاب گروه دوم (جدول 3) با (36/1z=) در رده سوم قرار دارد و نشان ميدهد كه استادان علوم ارتباطات و روزنامه‌نگاري هم در اين زمينه تقريبا با گروه اول همعقيده هستند.
ترد رسانه‌اي كه اشتباه خود را اصلاح نكند
اما بررسي انتخابهاي ديگري از گونه اول هم حاكي از نكات مورد تاكيد آنهاست:
«رسانه‌اي كه اشتباه خود را اصلاح نكند و پوزش نخواهد، مردود است.» (02/1z=) در اين گويه (كد24) بر تصحيح اشتباهات رسانه‌اي تاكيد شده است و بر همين اساس سردبيران مطبوعات كه عمده پاسخدهندگان گروه اول (دو برابر استادان ارتباطات) را تشكيل ميدهند بر اين نكته تاكيد دارند كه هر رسانه‌اي بايد اشتباهات خود را در كمترين فرصت ممكن تصحيح كند.
بي‌ارتباطي توقيف مطبوعات با رعايت اخلاق حرفه‌اي مطبوعاتي
بررسي انتخابهاي ديگري از گونه اول هم حاكي از نكات مورد تاكيد سردبيران مطبوعات و سايتهاي خبري است:
عدم رعايت اخلاق حرفه‌اي مطبوعاتي يكي از دلايل اصلي توقيف مطبوعات در ايران است. (30/2- z=)
گونه اول (با حاكميت و سيطره سردبيران مطبوعات و سايتهاي خبري) به شدت با گويه فوق (كد 33) مخالفت ورزيده (باz نزديك به 3-) و با ارسال آن به انتهاي ليست انتخابهاي خود بر اين نكته تاكيد ورزيدهاند كه دليل اصلي توقيف مطبوعات چيز ديگري است و نه عدم رعايت اخلاق حرفه‌اي روزنامه‌نگاري. ساير يافتههاي مربوط به گونه اول هم بارزترين جنبههاي نگرشي آنان را به نمايش ميگذارد:
ارزشها با احساسات تفاوت دارد (كد4)
ارزشهاي ما چيزي جز اظهار احساسات شخصي ما نيست. (25/2- z=)
مخالفت با عدم پذيرش اشتباه توسط روزنامه‌نگاران (كد39)
روزنامه‌نگاران معروف شده‌اند كه حاضر نيستند اشتباهات خود را بپذيرند. (2- z=)
قانون حمايت از حقوق مادي ومعنوي مولفان و صاحبان آثار (كد56)
قانون مربوط به حمايت از حقوق مادي و معنوي مولفان و صاحبان آثار ربطي به مطبوعات و روزنامه نگاري ندارد. (87/1- z=)
چگونگي ربط اخلاق حرفه‌اي روزنامه‌نگاري با توسعه آن (كد34)
عدم رعايت اخلاق حرفه‌اي در تشكل‌هاي مطبوعاتي از دلايل توسعه‌نيافتگي و نهادينه‌نشدن اين تشكل‌ها است. (73/1- z=)
اخلاق حرفه‌اي روزنامه‌نگاري بازتاب تعهدات اجتماعي نيست. (كد8)
سردبيران مطبوعات و سايتهاي خبري با دادن نمره منفي به اين گويه نشان داده اند كه چندان ارتباطي ميان تعهدات اجتماعي با اخلاق حرفه اي روزنامه نگاري قايل نيستند.
اخلاق روزنامه‌نگاري بايد بازتاب تعهدات اجتماعي باشد كه نمي‌توان از زير آنها شانه خالي و يا خودسرانه آنها را نفي كرد. (39/1- z=)
گويه‌هاي ديگري كه بالاي 1- است هم نشان دهنده بيشترين ميزان مخالفت گروه اول با آن است كه در زير مي‌آيد كه به ترتيب با كدهاي 27، 31 و 59 در انتهاي جدول شماره 2 قرار گرفتهاند:
«نشريات بخش خصوصي در صورت رعايت اخلاق حرفه‌اي مطبوعات و لوازم آن، ماندگاري بيشتري دارند و از كشيده‌شدن به دادگاه و شكايت‌هاي مختلف و توقيف دور مي‌مانند.» (29/1- z=)
«رعايت اخلاق حرفه‌اي مطبوعاتي به افزايش ضريب امنيت شغلي در مطبوعات كمك ميكند و از لغزان و ناامن بودن شغل روزنامه‌نگاري مي‌كاهد.» (08/1- =z)
دليل اين كه روزنامه‌نگاران اخلاق حرفه‌اي را رعايت نمي‌كنند، نبود كد اخلاقي رسانه‌اي (دقت، صحت، توازن، بيطرفي، پاسخگويي و…) است. (1- =z)
در جدول شماره دو آرايه نزولي پاسخدهندگان گونه اول كه شامل 18 سردبير مطبوعات وسايتهاي خبري و 9 استاد علوم ارتباطات و روزنامه‌نگاري آمده است كه مشاهده مي‌شود.
جدول 2- آرايه نزولي پاسخهاي پاسخگويان گونه اول (27 نفر) به تمامي گويه‌ها به‌وسيله نرم‌افزار كوانل
كد
گويه‌ها
ميانگين نمره‌هاي z
48
صدا و سيما به اخلاق حرفه‌اي روزنامه‌نگاري پاي بند نيست.
73/1
13
درآميختن هميشگي و گسترده خبر با تبليغ بازرگاني اگر به يك اخلاق و روند ثابت مبدل شود آثار ويرانگري بر محيط‌هاي رسانه‌اي خواهد گذاشت.
69/1
17
هرگاه رسانهها موضوعي را عليه يك فرد مطرح كنند او حق دارد درباره آن توضيح دهد و مطبوعات و راديو و تلويزيون نيز موظف به انعكاس آن پاسخ هستند.
68/1
10
مهم است كه روزنامه‌نگارها اعتماد جامعه را به دست آورند و آن را حفظ كنند..
66/1
15
جامعه و مخاطبان رسانهها، حق دارند خواستار رعايت استانداردهاي عالي حرفه‌اي در فعاليت‌هاي روزنامه‌نگاري باشند.
19/1
24
رسانه‌اي كه اشتباه خود را اصلاح نكند و پوزش نخواهد، مردود است.
02/1
1
اخلاق را نبايد وسيله دانست، اخلاق خود هدف است.
98/0
14
رسانهها با پذيرش و ايفاي تعهدات مورد نظر (رعايت استانداردهاي حرفه‌اي خبري، مانند حقيقت، صحت، عينيت و توازن)، بايد به خودانضباطي حرفه‌اي خويش در چارچوب قوانين و نهادهاي موجود بپردازند.
97/0
16
روزنامه‌نگاران و همكاران حرفه‌اي رسانهها، بايد در برابر جامعه، پاسخگو باشند.
97/0
23
بحث اخلاق هنوز به كلاس‌هاي روزنامه‌نگاري ايران راه نيافته است.
96/0
53
تلاش ناكافي براي دقت در منابع (مستندسازي گزارش‌ها، استفاده از منابع دست دوم و حتي عدم دقت در نقل آمار)، باعث شده كه بخشي از مطالب روزنامه‌ها قابل استناد نباشد.
93/0
47
خبرنگار پايبند به موارد و قواعد قانوني و حرفه‌اي نيازمند وجدان و اخلاقي دروني است كه او را راهنمايي كند و از او پاسخ بخواهد كه آنچه مي‌نويسد، درست است يا خير.
91/0
60
استقلال حرفه‌اي روزنامه‌نگار به اين معنا نيست كه روزنامه‌نگار تمايل سياسي ندارد.
86/0
32
هم اكنون دسترسي به اطلاعات در بسياري از مراكز به طور تبعيض‌آميزي صورت مي‌پذيرد: برخي كاملا از اطلاعات برخوردارند و برخي محروم.
82/0
51
روزنامه‌ها اخبار مقام‌هاي كشوري را بر اساس سلسله مقامات مملكتي آنها چاپ مي‌كنند و نه ارزش خبري آن.
77/0
40
مخاطبان به موسسات خبري و رسانه‌اي كه اشتباهات خود را پذيرفته و آنها را تصحيح مي‌كنند بيشتر اعتماد دارند تا آن‌هايي كه خود را از هر گونه خطا مصون مي‌دانند.
76/0
49
انتشار بدون اجازه آثار ادبي و هنري ديگران در صدا و سيما امري طبيعي است.
66/0
46
پايبندي رسانه ملي به اخلاق حرفه‌اي روزنامه‌نگاري به توسعه آن كمك ميكند.
65/0
30
پاسخگوبودن به مخاطبان به اين معنا است كه شما بايد بتوانيد در مورد تصميمات سردبيري كه اتخاذ مي‌كنيد پاسخگو باشيد. و اين كار را بايد به شيوه‌اي انجام دهيد كه حتي آن بخش از مخاطبان كه با تصميم شما مخالف هستند، ببينند شما دلايل درستي براي اتخاذ آن تصميم داشتيد.
63/0
7
اصول اخلاق حرفه‌اي رسانهها با حقوق و قوانين رسانه كاملاً تفاوت دارند.
62/0
11
بيشتر موارد اخلاق رسانه‌اي شامل رخدادها و تصميم‌هايي مي‌شود كه در آنها دو يا چند ارزش اخلاقي در برابر هم قرار مي‌گيرندو كنشگر رسانه‌اي بايد در تصميمي‌خاص و بر اساس يك الگوي منطقي و عقلاني، به يكي از آن ارزشها اولويت بدهد.
50/0
12
روزنامه‌نگاران دريافتند كه تنها اتكاي به آزادي بيان براي انجام صحيح كار حرفه‌اي روزنامه‌نگاري كافي نيست مسئوليت آنها (رعايت اخلاق حرفه‌اي روزنامه‌نگاري) نيز بايد طرف توجه قرار بگيرد.
47/0
38
رسانه‌اي كه در آن مرامنامههاي اخلاق حرفه‌اي مطبوعاتي تدوين و اجرا شود، از نظام رنگينگ بالاتري برخوردار و در نتيجه توسعهيافته‌تر است.
44/0
42
رعايت اخلاق حرفه‌اي مطبوعاتي ميتواند به جلب اعتماد ميان مديران مطبوعات و روزنامه‌نگاران بينجامد.
38/0
6
معياري از خوب و بد وجود دارد كه مستقل از مشيت الهي است.
37/0
19
اكنون همگان به اين نتيجه رسيده اند كه«توسعه چيزي بيش از نوسازي و رشد اقتصادي است»
35/0
21
در ايران اقدامي‌جدي و مؤثر در تصويب و اجراي مقررات اخلاقي حرفه روزنامه‌نگاري، انجام نگرفته است.
33/0
52
نگاه كردن به همه چيز از دريچه سياست، روزنامه‌ها را «سياست‌زده» كرده است.
27/0
37
وجود نظامنامه اخلاق حرفه‌اي در سه سطح رابطه دولت با
