سال دو فیلم و هر شهرستانی 80 درصد یک فیلم را به تماشا نشسته است و این میزان در سال 1388 برای هر تهرانی 58 درصد یک فیلم و هر شهرستانی 13 درصد یک فیلم بوده است . کاهش 50 درصدی مخاطب طی این سالها در استان تهران و کاهش بیش از 80 درصدی در سایر استان های کشور نشان از کاهش شدید هزینه سینما در سبد هزینه خانواده ها بالاخص خانواده های شهرستانی دارد . ورود رقبای جدید رسانه ای ، کاهش نمایش فیلم های خارجی در سینماهای کشور و متعاقبا عدم تنوع در حوزه نمایش کشور ، ارتقای سطح سلیقه مخاطب ، تولیدات نازل ، فرسودگی بیش از حد سینماها ، پراکندگی قدیم جغرافیایی سینمایی ، عدم ثبات میدیریت و … تنها بخشی از مشکلات این سالها بوده است . ظاهرا اثرات منفی 70 درصدی مخاطب در این 15 سال را باید با افزایش مطلق بیش از 4 هزار درصدی بهای بلیط دراین مدت جبران کنیم و افزایش کیفی سایر پارامترها و هزینه های اشتباه را از تماشاگران طلب کنیم . ( علم الهدی ، 1389 : 56 ) .
جدول شماره 2 : میزان تماشای سالیانه فیلم در سینماهای ایران از سال 1371 تا 1388 .
سال
استان تهران
سایر استان ها
جمع کل
1371
109/527/16
636/503/37
745/030/54
1372
444/374/16
706/434/38
150/809/54
1373
342/017/17
092/150/39
434/032/56
1374
656/842/14
736/650/37
392/493/52
1375
050/209/13
217/551/31
267/760/44
1376
147/884/10
299/946/28
564/830/39
1377
789/793/9
136/022/21
925/815/30
1378
346/210/12
570/619/21
916/829/33
1379
454/926/12
179/979/19
633/905/22
1380
189/092/9
929/522/12
118/615/21
1381
824/861/8
893/955/8
717/817/17
1382
308/824/6
252/427/6
560/251/13
1383
537/868/8
212/077/7
049/629/16
1384
402/093/8
460/042/7
862/136/15
1385
781/546/8
497/408/7
278/955/15
1386
166/290/7
246/909/6
000/299/14
1387
000/200/7
000/800/6
000/000/14
1388
000/005/8
000/000/8
000/005/16
( منبع : علم الهدی ، 1389 : 58 ) .
جدول شماره 3 : میزان فروش فیلم ها به ريال در کل کشور ، استان تهران و سایر استان ها به همراه میانگین قیمت بلیط سینما ها از سال 1371 تا 1388 آمده است .
سال
استان تهران
سایر استان ها
جمع کل کشور
میانگین بهای بلیط
1371
730/223/420/5
950/589/321/10
680/813/741/15
295
1372
480/378/257/8
780/541/867/15
260/929/124/24
446
1373
610/039/284/10
450/383/685/17
060/423/969/27
508
1374
100/497/518/10
750/903/510/22
850/400/029/33
635
1375
200/958/781/14
450/632/613/29
650/590/395/44
1003
1376
000/783/878/14
600/878/021/35
600/661/900/49
1275
1377
400/766/460/23
850/492/610/36
250/259/071/60
1500
1378
500/522/321/33
750/463/245/48
250/986/566/81
1900
1379
500/914/832/46
100/653/686/47
600/567/519/94
3000
1380
000/051/229/44
500/892/904/38
500/942/133/83
4200
1381
500/655/625/51
500/905/847/32
000/561/473/84
5000
1382
000/207/882/42
000/883/677/26
000/090/560/69
8000
1383
500/866/350/66
500/213/346/38
000/080/697/104
9000
1384
000/155/257/67
770/647/001/39
770/622/258/106
10000
1385
000/278/617/91
500/304/857/53
500/582/574/145
12000
1386
258/651/321/110
455/697/587/60
713/348/909/170
15000
1387
512/473/852/130
652/368/795/90
164/842/647/221
20000
1388
366/212/649/180
147/966/588/120
513/178/238/301
25000
( منبع : علم الهدی ، 1389 : 59 ) .
جدول شماره 4 : آمار تعداد تماشاگران فیلم های خارجی در سینماهای کشور در مقایسه با تماشاگران فیلم های ایرانی از سال 1371 تا 1388 .
سال
تعداد تماشاگر فیلم ایرانی
تعداد تماشاگر فیلم خارجی
تعداد کل تماشاگران
1371
031/189/44
714/841/9
745/030/54
1372
302/408/45
848/400/9
150/809/54
1373
388/531/48
046/501/7
434/032/56
1374
266/694/47
126/799/5
392/493/53
1375
347/567/39
920/192/5
267/760/44
1376
422/877/34
124/953/4
546/830/39
1377
550/199/29
275/616/1
925/815/30
1378
213/810/32
703/019/1
916/829/33
1379
089/462/31
544/433/1
633/905/32
1380
940/639/20
178/975
118/615/21
1381
997/492/17
720/342
717/817/17
1382
184/676/12
376/575
560/251/13
1383
920/317/16
080/321
000/639/16
1384
472/026/15
290/100
862/136/15
1385
002/809/15
273/146
278/955/15
1386
512/099/14
000/200
512/299/14
1387
000/910/13
000/90
000/000/14
1388
000/470/16
000/30
000/500/16
( منبع : علم الهدی ، 1389 : 60 ) .
6 – 5 – 2 ) سانسور در سینمای ایران :
محدودیت و ممیزی بر خلاف آن چه به نظر می رسد ، اتفاقا مختص دنیای امروزی و مدرن نیست . اخلاق و مرزهای اخلاقی یکی از عوامل اصلی در اعمال ممیزی هاست . از گذشته دیدگاههای متفاوت از تعریف اخلاقی وجود داشته و اخلاق گرایی به فراخور تفاوت ماهوی جوامع ، همواره محل مناقشه بوده است و با در نظر گرفتن برداشت های شخصی و گروهی از این مقوله ، مرزهای اخلاقی در میان اشخاص و جوامع آگاه کاملا باز و در پاره ای موارد بسیار بسته به نظر می رسد . به همین جهت و با توجه به ادراکات گوناگون از اخلاق ، پرداختن به مرزهای اخلاقی تقریبا نا ممکن است . به بیان دیگر گستردگی این مرز از شخص تا دنیا را شامل می شود . اما به خاطر آن که جامعه دچار هرج و مرج نشود ، تعریف مشخص و آشکاری از اخلاق را به فراخور چارچوب های جامعه تبیین می کنند و قوانینی را برای خروج از این محدوده به تصویب می رسانند ، بسیاری از این قوانین نه تنها مختص به آن جامعه که اساسا جهان شمول است . ( میر زین العابدین ، 1388 : 187 ) .
امروزه شاهد آن هستیم که رسانه ها به دلیل گستردگی در امر اطلاع رسانی ، همواره مورد بیشترین سانسور و ممیزی قرار می گیرند . حکومت ها و نظام های حاکم به این نتیجه رسیده اند که وسائل ارتباط جمعی مثل کتاب ، روزنامه ، مجلات ، اینترنت ، ماهواره ، تلویزیون ، سینما و … همزمان با تاثیرات مثبت می توانند به شدت مضر و زیان بار باشند . شبکه های اطلاع رسانی داخل و خارج یک کشور اغلب دوست آن کشور هستند یا دشمن آن و بالطبع در حوزه های سیاسی و اقتصادی و اجتماعی ، با سانسور مواجه می شوند . قوانین سانسور در همه کشورها با کمی تفاوت اجرا می شود و نوع اجرای شدید یا ملایم آن با امنیت آن کشور ، رابطه مستقیم دارد . در اروپا ، امریکا و کشورهای سوسیالیستی ممیزی در عرصه های گوناگون به کار گرفته می شود و بسیاری از فعالان در حوزه های مختلف یا به حاشیه رانده و یا تبعید شده اند و بسیاری دیگر به صورت مشروط در سیستم دوباره مشغول می شوند و مطرود شدن عده ای و به میدان آمدن دیگران ماحصل این نوع نگاه است . در کشورهای آسیایی و خاور میانه به دلائل زیاد که در راس آن انسان شرقی قرار دارد ، این محدودیت ها به گونه ای دیگر است . رجوع به باورهای دینی و مذهبی در تمام عرصه ها ، و به کارگیری قوانین مذهبی در کنار قوانین اجتماعی ، پایبندی به قوانین ملی و قومی از جمله مواردی است که این محدودیت ها را پایه نهاده است . دنیای غرب به جهانی شدن و یکپارچگی جهان می اندیشند و تمام ابر قدرت های جهان برقراری صلح وثبات را وظیفه خود می دانند و در نقطه مقابل شرق با تکیه بر تمدن و تاریخ و فرهنگ کهن و اعتقادات و باورهای مذهبی و معنویات برای نجات بشر به معنای رستگاری آن در تکاپو هستند . اما در ایران با موقیعت و قوانین متمایز از ابتدای تاریخ سینما ، سانسور سیری افراطی و تفریطی داشته است . اشاره ای کوتاه به نظام ممیزی از سال 1330 تا 1357 و نتیجه آن بیش از 40 فیلم توقیف شده درعرصه سینماست که برخی از آنها تنها به دلیل تفکر سازندگان و نوع دیدگاه از دور خارج شده اند . قبل از سال 1357 محدودیت ها به گونه ای متفاوت از امروز بود . مشکل یا شکستن مرزهای اخلاقی بود یا تفکر سیاسی فیلم ساز . احمد شاملو ، شاعری متعرض بود که در سینما هم فیلم نامه می نوشت و ابراهیم گلستان با سفارشات شرکت نفت ، درصدد احیای تاریخ و تمدن ایران بود . در کانون پرورش فکری کودکان ، داریوش مهرجویی با اقتباس از کتاب عزاداران بیل غلامحسن ساعدی ، گاو را ساخت ، بهرام بیضایی با ساختن فیلم رگبار ، پرویز کیمیاوی با مغول ها و مسعود کیمیایی با گوزن ها دست به نقد نظام حاکم موجود زدند و تلاش کردند آن چه را که واقعی است به تصویر بکشند . با انقلاب اسلامی تعریف مشخصی برای سینما که بتواند تعمیم دهنده نظرات و سیاست های جدید باشد ، وجود نداشت . حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی ، بنیاد سینما فارابی و وزارت فرهنگ و ارشاد به عنوان مراکز تولید فیلم دست به کار شدند و آزمون و خطا شروع شد . فیلم نامه ها با اصلاحات فراوان وارد و از شورا خارج می شد ، هیات نظارت و بازبینی به آنها ، مشروط به رعایت قوانین پروانه ساخت می داد و در پایان فیلم هایی بودند که هیچ شباهت به نسخه تائید شده نداشتند و در بایگانی به یادگار می مانند . پس از شروع و خاتمه جنگ یعنی از سال 1360 تا 1368 به دلیل وضعیت کشور و نیز پشت سر گذاشتن نسبی سالهای آزمون و خطا ، عمده فیلم هایی که به نمایش در نیامدند از نظر فرم و محتوا موفق نبودند و به سختی می شد آنان اثر سینمایی نامید . از سال 1368 تا 1376 با اتمام جنگ ، محتوا و اساس فیلم ها تغییر کرد و آثار سینمایی به مضامین غیر از جنگ پرداختند . از سال 1376 تا به امروز هم با اختلاف سلیقه بین مدیران و نیافتن نقاط مشترک دینی و ملی بعد از سی سال ، اهالی فرهنگ و هنر هنوز هم خطوط قرمز مشخصی نمی یابند و سلیقه در سانسور حرف اول را می زند . سینمای بعد از انقلاب تا سال 1387 ، 177 فیلم توقیفی داشت ونمی توان گفت ایراد از کدام طرف است .
– رکورد داران فیلم های به نمایش در نیامده :
(8 فیلم : ابوالفضل جلیلی)،(5 فیلم : غلامرضا رمضانی )،(4 فیلم : جعفر پناهی – عباس کیا رستمی)،(3 فیلم : علیرضا امینی – سامان سالور – خسرو سینایی – حسین قاسمی جامی – نادر قانع – فرزاد موتمن – پرویز کیمیاوی – ناصر محمدی – فرهاد مهرانفر)،(2 فیلم : سعید ابراهیمی فر – جواد اردکانی – جواد ارشاد – محسن امیر یوسفی – بهرام بیضایی – اسماعیل براری – کمال تبریزی – فریدون حسن پور – بهمن قبادی – علی شاه حاتمی – هوشنگ درویش پور – پرویز شهبازی – نیکی کریمی – حسین علی لیالستانی – ایرج قادری – کیانوش عیاری و …) .
نمودار 2 : فیلمهای به نمایش در نیامده از آغاز اکران در ایران تا 1388 .
سال 1380 تا 1388 دهه 70 دهه 60 آغاز تا سال 1359
از ابتدا تا سال 1359 تعداد 72 فیلم ، دهه 1360 تعداد 24 فیلم ، دهه 1370 تعداد 53 فیلم و در دهه 1380 تا 1388 تعداد 100 فیلم توقیف شدند . ( میرزین العابدین ، 1388 : 120 ).
7 – 5 – 2 ) مدیریت سالن های سینماهای تهران :
اولین سینمایی که برنامه مرتبی نشان داد ، سینمای علی وکیلی به نام گراند سینما بود . این سینما هر هفته روزهای دوشنبه و جمعه فیلم تازه ای نمایش می داد. سالن دیگری که گهگاه فیلم نشان می داد ، گراند هتل بود که بیشتر برای اجرای تئاتر بود تا نمایش فیلم.
بنا برسیاست هیات حاکمه دررواج فرهنگ تقلیدی غرب و روحیه آسان پسندی، دروازه های مملکت به روی ورود انواع فیلم های خارجی باز شد و هر سینما و سرمایه داری با خروج تعدادی ارز هرگونه فیلمی وارد کرد و به خورد مردم داد . هنوز فیلم ها صامت بود و علی وکیلی برای اینکه تنوع و جذابیت بیشتری به سینما ببخشد ارکستری بوجود آورد . که قبل از شروع نمایش و در فاصله پرده ها در حین نمایش فیلم در جلوی پرده
