
در ماده 1382 قانون مدنی فرانسه آمده است: “هر عملی که موجب صدمه ای به شخصی ثالث شود متخلف را ملزم به جبران آن خسارت می کند”. اصل مسئولیت ناشی از خطای مدنی توسط محاکم فرانسه با توجه به استحقاق مدعی در تحصیل جبران خسارت برای کلیه ضررهای شخصاً متحمل شده و لاغیر، بجز ضررهای تحمیل شده، اجرا می شود. بنابراین، خسارات نقض قانون حق اختراع صرفاً شامل خسارات جبرانی به استثنای خسارات تنبیهی می شود. از این لحاظ، در فرانسه هرگونه خسارت صادره در محاکم که در چارچوب تنظیمی قانون موضوعه نباشد، تنبیهی قلمداد می شود و مجاز نمی باشد.
بخش دوم: خسارتهای قابل جبران
از جمله ارکان مسئولیت مدنی ورود ضرر میباشد و بدون شناسایی و اثبات ورود ضرر امکان مطالبه خسارت توسط دارندة حق اختراع نخواهد بود. در فصل حاضر قصد شناسایی ضررهای احتمالی وارد شده به دارندة حق اختراع که از نقض ناشی شده است را داریم.
بهترین مبلغ خسارت، مبلغی است که مالک حق اختراع را در وضعیتی قرار میدهد که در صورت عدم ارتکاب نقض توسط شخص مختلف، وی از آن بهرهمند میگشت.100
قبل از هر چیز باید خاطرنشان ساخت که در نظامهای حقوقی بزرگ در ارتباط با جبران خسارت ناشی از نقض حقوق مالکیت فکری رویکردهای متفاوتی اتخاذ و اعمال گردیده است. در رویکرد کشورهای تابع نظام حقوقی رومی ژرمنی جبران خسارت آنجا محقق میگردد که به واسطه اعمال و به کارگیری شیوههای جبران خسارت موقعیت مادی دارنده حق به آنچه قبل از نقض بوده اعاده گردد و وضعیت به گونهای شود که گویا اساساً نقضی رخ نداده است. در مقابل در نظام حقوقی کامن لا در ارتباط با جبران خسارت ناشی از نقض حقوق مالکیت فکری رویکرد منعطفتری حاکم بوده به نحوی که جبران خسارت به صرف اعاده به وضعیت سابق محقق نمیگردد بلکه فرد متضرر مازاد آنچه پیش از این داشته است را به دست میآورد.101 این چنین تفاوت در رویکرد،تفاوت در هدف جبران خسارت را نیز به همراه میآورد؛ در گروه کشورهای نخست هدف از جبران خسارت اعاده وضعیت زیان دیده به حالت قبل از ورود زیان است که همان هدف سنتی یا کلاسیک جبران خسارت است102، در حالی که در گروه کشورهای تابع نظام کامن لا هدف از جبران خسارت اعاده متضرر به وضعیت بالقوه و محتملی است که اگر خسارت به بار نمیآمد وی طبق سیر عادی و جاری امور به آن وضعیت دست یافته و آن موقعیت در مورد ایشان فعلیت مییافت. همچنین در کامن لا از تفاوت سود103 و ضرر104 در جبران خسارت سخن به میان میآید، سودی که ناقض از نقض به دست آورده در مقابل ضرری که دارنده حق مالکیت فکری از نقض حق خود متحمل گردیده است این دو در بسیاری از موارد یکسان نیست؛ لذا و با توجه به به همین واقعیت جبران خسارت از طریق محاسبه سود ناشی از نقض105، که به ناقض رسیده است، نیز به موازات مطالبه سود از دست رفته106 به واسطه نقض یکی دیگر از شیوههای جبران خسارت است که متضرر به دلخواه خود قادر است برای جبران خسارت یکی از آن دو را پیگیری و مطالبه نماید.107 با توجه به همین واقعیت مطالبه در این میان در حقوق کشورمان با توجه به تأثیرپذیری مقررات از نظام رومی ژرمنی از یک سو، و پیشینه فقهی آنها رویکرد و هدف اعاده به وضعیت سابق در جبران خسارت ملحوظ است.
در موضوع جبران خسارت این مسئله مطرح میشود که اگر تقصیر یا فعل زیانبار صورت نمیگرفت خواهان چه وضعیتی داشت و حال که فعل زیانبار توسط مقصر واقع شده است خواهان در چه وضعیتی قرار دارد.
موضوع فوق بیشتر در بحث اتلاف مطرح میشود. گفته میشود اتلاف کننده باید خسارت وارده به خواهان را به نحوی جبران نماید که وضعیت صاحب مال در شرایط اولیه قرار گیرد.
ماده 329 قانون مدنی صراحت دارد: «اگر کسی خانه یا بنای کسی را خراب کند باید آن را به مثل صورت اول بنا نماید و اگر ممکن نباشد از عهده قیمت برآید». در مادة فوق عبارت «به مثل صورت اول …» ممکن است این توّهم را ایجاد کند که طبق قاعده کلی در اموال مثلی، اعطای مثل مقدم بر قیمت میباشد. لذا در مورد خانه نیز این قاعده جاری خواهد بود، امّا به نظر میسد که خانه و بنا و امثال آنها را نمیتوان جزو اموال مثلی دانست، بلکه ذکر «مثل» در مادة 329 قاون مدنی به جهت آن است که جبران مطمئنتر و سهلتری برای مالک پیشبینی شده باشد.108 و همینطور است در نقض حق اختراع، ناقض میبایست به نحوی خسارت وارد شده را به دارنده حق اختراع جبران کند که دارنده حق اختراع در صورت عدم وقوع نقض در همان وضعیت قرار میگرفت.
هر چند در بحث اتلاف، خسارت به نحوی باید جبران شود که خواهان به وضعیت اول اعاده شود. برای مثال در خصوص همان بند که به صراحت ماده 329 قانون مدنی در صورت تخریب میبایست به مثل صورت اول بنا شود لیکن این سوال پیش میآید فرض فرمائید بنا یک باب منزل مسکونی بوده فردی اقدام به تخریب آن نموده و صاحب منزل در دورهای که بنا خراب شده بالاجبار منزل دیگری اجاره نموده و در آن منزل سکونت داشته است. حالا اگر تخریب کننده علاوه بر ساخت منزل، مجبور به پرداخت اجاره دوره سکونت صاحبخانه در منزل دیگری نیز باشد یا خیر؟ متن ماده صراحت بر این موضوع ندارد و صرفا بنای تخریب شده به حالت اول اعاده میشود و صراحتی در متن ماده در خصوص اعاده وضعیت خواهان به حالت اولیه ندارد که از آن پرداخت خسارت بابت اجاره منزل نیز برداشت شود. لیکن نظر به اینکه پرداخت خسارت بابت اجاره توسط صاحب منزل مستقیماً با تخریب منزل رابطه مستقیم دارد و به نحوی ناشی از آن میباشد لذا جبران خسارت بابت پرداخت اجاره بعید به نظر نمیرسد.
اینکه از ماده ذکر شده اعاده وضع خواهان و متضرر جرم به حالت اول برداشت میشود صحیح نیست بلکه صراحت اعاده حالت مال تلف شده به حالت اول موضوع قانون میباشد.
فرض بعدی مطرح میشود که بنا یک باب مغازه تجاری بوده است و خواهان در آن محل مشغول تجارت بوده است. شخصی اقدام به تخریب مینمایدو فرض بر این است که در دوره تخریب و احداث بنا امکان تجارت برای خواهان متصور نباشد حسب رسیدگی به صورتهای مالی سابق خواهان و با عنایت به عرف محرز است که نامبرده ماهیانه مبلغ یکصد میلیون ریال از مغازه درآمد داشته است. در این فرض آیا میتوان حکم به پرداخت خسارت بابت عدم اشتغال خواهان به تجارت دادیا خیر؟
نظر به اینکه حق اختراع وسیلهای جهت تجارت میباشد و فرض قانون از اعطای حق انحصاری برای مخترع برای تسهیل تجارت توسط مخترع با اختراع میباشد این حق یک نوع انحصار برای مخترع در بهرهبرداری و بیرقیب بودن در بازار میباشد. لذا زمانی که بحث ا
