کرد که شامل بستر ارتباطی، از بین رفتن واسطه‌ها، افزایش قدرت خریداران و پیدایش بازارهای جدید برای تولید کنندگان، سفارشی کردن محصولات درخواستی و خدمات پشتیبانی قوی و پیدایش مؤسسات اقتصادی نو پا و رقابت سراسری است.
الف) بستر مناسب اطلاعاتی و ارتباطی
یکی از امکاناتی که اینترنت در اختیار تجارت و بازرگانی قرار می‌دهد اطلاعات نسبتاً کامل و گسترده‌ای است که در مورد هر کالا چه از نظر فنی و چه به لحاظ تجاری می‌توان یافت. امکانی که در دنیای واقعی، ارزش تجاری بسیار زیادی دارد اما بدون صرف هزینه و زمان زیاد به‌دست نمی‌آید. ارزش دیگر تجارت الکترونیکی آن است که امکان ایجاد ارتباط با همه افرادی که برای تکمیل یک فرآیند بازرگانی لازم است با آنها تماس گرفته شود، در کوتاه‌ترین زمان از طریق ایمیل و روش‌های دیگر امکان‌پذیر است.
ب) حذف نسبی واسطه ها
حذف واسطه‌ها یکی دیگر از ارزشمندترین دستاوردهای تجارت الکترونیکی می باشد که باعث کاهش بی‌سابقه قیمت کالاها و خدمات در جهان شده است. براساس برآوردهای انجام شده، حذف واسطه‌ها و ایجاد ارتباط مستقیم بین خریداران و فروشندگان بین 15 تا 50 درصد موجب کاهش قیمت تمام شده کالاها و خدمات برای مشتریان شده است.
ج) افزایش قدرت خریداران و پیدایش بازارهای جدید برای تولید کنندگان
ارتباط اینترنتی فرصتی را در اختیار خریداران قرار می‌دهد که بتوانند با طیف گسترده‌ای از تولیدکنندگان در سرتاسر جهان ارتباط برقرارکنند و از این طریق به تقاضای مورد نظر خود از بین پیشنهاد‌های مختلف برسند و در مقابل فروشندگان قدرت چانه‌زنی بیشتری برای کسب امتیاز و مزایای بیشتر داشته باشند. در صورتی‌که در دنیای حقیقی به علت محدودیت‌های ناشی از فاصله جغرافیایی، مشتریان چنین قدرت انتخابی ندارند.
البته این ساختار برای تولیدکنندگان هم دارای مزایا و امتیازات فراوانی است. از جمله می‌توان به امکان عرضه و فروش محصولات به تمام مردم جهان اشاره کرد. در واقع تجارت الکترونیکی به تولیدکنندگان امکان جهانی شدن محصولاتشان را با صرف هزینه کم (نسبت به آنچه که در مقابل به‌دست می‌آید) می‌دهد. شاید جالب باشد که بدانید به عنوان مثال، جلد پنجم کتاب داستانی هری‌پاتر توانسته است با استفاده از شیوه فروش آن‌لاین در شب اول انتشار خود فروشی معادل یک میلیون جلد را در جهان داشته باشد. امکان وقوع چنین حادثه شیرینی برای ناشر این کتاب در دنیای حقیقی، آن هم در مدت زمانی کوتاه، یا اصلاً محال بود یا به امکانات گسترده مالی و تبلیغاتی و توزیع نیاز داشت که هر سازمانی توانایی انجام آن را دارا نیست.
د) سفارشی کردن محصولات و خدمات پشتیبانی قوی
مزیت دیگر تجارت الکترونیکی آن است که شما قادر خواهید بود که محصولات مورد درخواست خود را به صورت سفارش و مطلوب خود خرید کنید. به عنوان مثال ما می‌توانیم هنگام مراجعه به سایت شرکت Dell کامپیوتر مورد درخواست خود را با همان خصوصیاتی که مایلیم، سفارش داده و خریداری کنیم. در این فرایند روش کار شرکت دل برای قبول سفارش در خواستی به این صورت است که ابتدا امکان انتخاب و ارائه پیشنهاد در اختیار مشتری قرار می‌گیرد. سپس پیشنهاد مشتری با توجه به امکانات شرکت مورد بررسی قرار گرفته و نهایتاً مورد قبول یا عدم قبول قرار می‌گیرد. در صورت قبول درخواست، مراحل بعدی ثبت سفارش و دریافت مبلغ طی می‌شود و اعلام ارسال کالا و شیوه پیگیری محموله در مدت ارسال از طریق فرستادن ایمیل19 های متعدد انجام می‌شود. مشتری نیز به نوبه خود می‌تواند زمان دریافت را اعلام نماید. نهایتاً مشتری می‌تواند با دادن اطلاعات مختلف در‌مورد کالاهای خریداری شده و برقراری ارتباط الکترونیکی با شرکت تولیدکننده نسبت به رفع نقص کالای مورد نظر اقدام نماید.
شرکت‌هایی که از این طریق به فروش محصولات و خدمات خود اقدام می‌کنند به طور دائم از طریق روش های مختلف، سریع و کم هزینه در ارتباط با مشتریان خود هستند و پشتیبانی قوی باعث ترغیب مردم به خرید از اینترنت می‌شود. در سال‌های نخست رواج شیوه الکترونیکی فروش کالا، استفاده از این روش فقط برای کالای کوچک و ارزان مثل ساعت، عروسک، کتاب، لباس استفاده می‌شد اما اکنون با توجه به رشد روزافزون تجارت الکترونیکی، صنایع بزرگی همچون صنعت ماشین سازی نیز به این روش رو آورده‌اند. مثلا با مراجعه به سایت شرکت فورد می‌توانیم ماشین مورد درخواست خود را از نظر رنگ یا امکانات جانبی به دلخواه انتخاب کنیم.
هـ) پیدایش مؤسسات اقتصادی نوپا و رقابت سراسری
یکی از پیامدهای تجارت الکترونیکی ایجاد مؤسسات جدید اقتصادی است که توانایی رقابت و حتی در مواردی سبقت گرفتن از شرکت‌های کهنه کار را دارند. در حال حاضر دو نوع بازار خرید و فروش یعنی بازار سنتی و حقیقی و بازار مجازی و مبتنی بر شبکه به موازات یکدیگر عمل می‌کنند و هر کدام دارای قواعد تجارتی خاص خود هستند که گاه دارای خصوصیاتی مشترک و گاه با یکدیگر متفاوت هستند. در برخی موارد کسب و کارهای نوپا توانسته‌اند با ایجاد سیاست‌های کاربردی در بازار جدید مجازی گوی رقابت را از رقبای سنتی بگیرند و بازار محصولات مختلف را تصاحب کنند. مثلا می‌توان به رقابت بین مؤسسه BarnesNoble و شرکت Amazon در خرید و فروش کتاب یا موارد دیگری چون Dell در کامپیوتر و etoys در اسباب بازی اشاره کرد.
کمیسیون اروپایی در سال 1997 تجارت الکترونیک را به صورت زیر تعریف کرده است: «تجارت الکترونیک بر پردازش انتقال الکترونیکی داده ها، شامل متن، صدا و تصویر مبتنی می باشد. تجارت الکترونیکی فعالیت های گوناگون از قبیل مبادله الکترونیکی کالا و خدمات، تحویل فوری مطالب دیجیتال و انتقال الکترونیکی را شامل می شود.»
به بیان دیگر کاربرد تکنولوژی اطلاعات، را در تجارت جهانی می توان تجارت الکترونیک نامید.
تعامل سیستم های ارتباطی20، مدیریت اطلاعات21 و امنیت22، که به واسطه آنها امکان مبادله اطلاعات تجاری در رابطه با فروش محصولات و یا خدمات میسر می گردد.
از مجموعه تعاریف ارائه شده می توان نتیجه گیری نمود که زمینه های کاربرد تجارت الکترونیکی بسیار گسترده تر از مبادله کالا، خدمات و وجوه است و در تعریف آن و تبیین سیاست های مورد نظر باید علاوه بر کاربردهای بالفعل به کاربرد های بالقوه آن نیز توجه داشت.
انقلاب الکترونیک به این نکته اشاره دارد که یکی از موثر ترین خظ مشی هایی که نظام های اقتصادی دارای تکنولوژی پیشرفته و دچار کمبود انرژی می توانند جهت حفظ منابع طبیعی در پیش گیرند، این است که به سرعت صنایع موج سوم را که با انرژی کمی مصرف می کنند جایگزین آن دسته از صنایع موج دوم سازند که انرژی زیادی مصرف می نمایند.
بند پنجم: طبقه بندی تجارت الکترونیکی از روی ماهیت معاملات و ارتباطات
طبقه بندی تجارت الکترونیکی از روی ماهیت معاملات و ارتباطات میان اعضای تجاری درگیر درآن را می توان در قالب گروههای زیر بیان کرد:
واحد تجاری با واحد تجاری23: تمامی اعضای این دسته تاجران و یا سازمانهای تجاری میباشند.
واحد تجاری با مصرف کننده24: معاملات خرده فروشی محصولات یا خدمات از طریق تجار به تک تک خریداران.
واحد تجاری با دولت25: ارائه کالا، خدمات یا اطلاعات توسط سازمانهای تجاری به دولت.
دولت با واحد تجاری26: ارائه کالا، خدمات یا اطلاعات توسط دولت به بنگاههای تجاری.
مصرف کننده با مصرف کننده27: ارتباط مستقیم مصرف کنندگان با یکدیگر جهت خرید و فروش الکترونیکی.
سازمان ها با بنگاه ها28: ارائه خدمات، اطلاعات و یا محصولات توسط سازمان ها به کارمندان.
بازار با بازار29: منظور از Exchange یک بازار الکترونیکی عمومی است که دارای خریداران و فروشندگان متعدد می باشد.
دولت ها با دولت ها30: انجام مناسبات تجاری میان دولتها به صورت الکترونیکی.
دولت با مردم31: ارائه خدمات و یا محصولات توسط دولت به مردم به صورت الکترونیکی.
تجارت الکترونیکی درون سازمانی: این مدل مربوط به تمام فعالیتهای درون سازمانی است که در ارتباط با مبادله کالا، خدمات و یا اطلاعات در میان واحدها و افراد درون سازمان انجام می شود. این قبیل فعالیتها معمولا از طریق اینترانت یا پورتالهای شرکتی صورت می گیرد.
بند ششم: تاریخچه تجارت الکترونیک
استفاده از فناوری های الکترونیکی در انجام امور بازرگانی، پیشینه ای نسبتاً طولانی دارد. در حقیقت، نیاز به تجارت الکترونیکی از تقاضاهای بخش های خصوصی و عمومی برای استفاده از تکنولوژی اطلاعات به منظور کسب رضایت مشتری و هماهنگی مؤثر درون سازمانی نشأت گرفته است.
تجارت الکترونیکی یکی از شاخه‌های مهم در فناوری اطلاعات می‌باشد که سرآغاز آنرا می‌توان دهه 1960 با معرفی تکنیک تبادل الکترونیکی داده‌ها برای انتقال الکترونیکی اسناد تجاری و دولتی دانست. پس از آن در سال 1979 Michael Aldrich برای اولین بار ایده فروشگاه الکترونیکی را مطرح کرد و دریچه‌ای جدید از تجارت را با نام تجارت الکترونیکی به روی همگان گشود. در این مقاله به بیان تعاریف و مفاهیم تجارت الکترونیکی و به طور خاص بازارهای الکترونیکی پرداخته و با ارائه تاریخچه‌ای از تجارت الکترونیکی به مروری اجمالی بر اقدامات صورت‌گرفته در این زمینه که هرکدام سرآغاز تحولی در دنیای تجارت الکترونیکی بوده است می‌پردازیم.
تاریخچة تجارت الکترونیک با دو پدیده در ارتباط است:
الف) اینترنت
ب) تبادل اطلاعات الکترونیکی (EDI)32
تاریخچة هر دوی این ها به قبل از سال 1960 برمی گردد، زمانی که اینترنت فقط محدود به آزمایشگاه های تحقیقاتی و مؤسسات آموزشی بود. می توان گفت این نوع تجارت، از حدود سال 1965 آغاز شد که مصرف کنندگان توانستند پول خود را از طریق ماشین های خودپرداز33 دریافت کرده و خریدهای خود را با کارت های اعتباری انجام دهند. پیش از توسعه تکنولوژی های مبتنی بر اینترنت در سال های آغازین دهه 90، شرکت های بزرگ دست به ایجاد شبکه های کامپیوتری با ارتباطات مشخص، محدود و استاندارد شده برای مبادله اطلاعات تجاری میان یکدیگر زدند. این روش، مبادله الکترونیکی داده ها (EDI) نامیده شد. در آن سال ها، لفظ تجارت الکترونیکی، مترادف با مبادله الکترونیکی داده ها بود. ایجاد و توسعه اینترنت و شبکه جهان گستر، باعث خلق فرصت های زیادی برای توسعه و پیشرفت زیر ساخت ها و کاربردهای تجارت الکترونیک گردید.
از دیدگاه دیگری می توان به صورت زیر بررسی نمود:
تکنولوژی اطلاعات، روش کارکرد افراد، سازمان ها و دولت ها را دگرگون کرده و امور اقتصادی و اجتماعی و حتی طرز تفکر مردم را تغییر داده است. آموزش، بهداشت، صنعت و تولید، تجارت، بانکداری، خدمات و حتی نحوه گذران اوقات فراغت و سرگرمی ها همه تحت الشعاع آثار و تغییرات این تکنولوژی قرار گرفته اند. تکنولوژی اطلاعات باعث ایجاد مشاغل جدید، صنایع نوین و خلاقیت های پیاپی شده و تغییرات عمده در روش زندگی، پدید آورده است. نزدیکی روز افسون مردم جهان به یکدیگر، تعامل فرهنگ ها، و… نمونه هایی از این پیامدها است. از دیدگاه علمی نیز، امروزه تکنولوژی اطلاعات در کنار مهندسی ژنتیک و دانش هوا فضا، یکی از سه شاخه پیشرو و آینده ساز دانش و تمدن فردای بشر به شمار می رود. پیشرفت های تکنولوژی اطلاعات به حدی گسترده است که برخی از صاحبنظران آن را با پدیده هایی چون “اختراع ماشین بخار” مترادف دانسته اند. در بعد اقتصادی نیز “اهمیت دست یابی سریع به اطلاعات صحیح” کلید پیروزی در عرصه رقابت جهانی محسوب می شود. تجارت الکترونیک نیز به پیشرفت فناوری اطلاعات محقق گشته است.
از نظر استادان، جهش تکنولوژی اطلاعات از دو دوره بیست ساله گذشته و اکنون وارد دوره سوم شده است.
1955-1974 : عصر پردازش الکترونیکی داده ها (EDP)34
1975-1994 : عصر سیستم های اطلاعاتی مدیریت (MIS)35
1995-2014 : عصر اینترنت (Internet)
هر بیست ساله، امکانات تجارت الکترونیکی را متناسب با توانایی های تکنولوژی اطلاعاتی آن عصر فراهم آورده است، در حالی که ماشین های خودپرداز و
