اصلی:
دوره‌های آموزش ضمن خدمت بر عملکرد کارکنان موثر است.
سرمایه اجتماعی بر رابطه آموزش ضمن خدمت با عملکرد کارکنان تاثیر می‌گذارد.
ب)فرضیه‌های فرعی:
آموزش ضمن خدمت بر عملکرد حرفه‌ای (ایمنی پروازها) کارکنان موثر است .
آموزش ضمن خدمت بر مهارتهای زبان انگلیسی کارکنانموثر است.
آموزش ضمن خدمت بر انضباط شغلی کارکنان موثر است.
آموزش ضمن خدمت بر انگیزه کارکنان موثر است.
آموزش ضمن خدمت بر تعهد کارکنان موثر است.
سرمایه‌اجتماعی بررابطه آموزش‌‌ضمن‌خدمت باعملکردحرفه‌ای(ایمنی‌پروازها)کارکنان تاثیر می‌گذارد.
سرمایه اجتماعی بر رابطه آموزش ضمن خدمت با مهارتهای زبان انگلیسی کارکنان تاثیر می‌گذارد.
سرمایه اجتماعی بر رابطه آموزش ضمن خدمت با انضباط شغلی کارکنان تاثیر می‌گذارد.
سرمایه اجتماعی بر رابطه آموزش ضمن خدمت با انگیزه شغلی کارکنان تاثیر می‌گذارد.
سرمایه اجتماعی بر رابطه آموزش ضمن خدمت با تعهد سازمانی کارکنان تاثیر می‌گذارد.
تعریف مفهومی و عملیاتی واژگان کلیدی پژوهش
الف)تعریف مفهومی:
آموزش ضمن خدمت (متغیر مستقل): تلاش‌هایی که با هدف ارتقای سطح دانش و آگاهی و مهارتهای فنی و شغلی و نیز استقرار رفتار مطلوب در کارکنان یک سازمان صورت می‌گیرد و آنها را برای انجام بهینه وظایف و مسئولیت‌های شغلی آماده می‌کند (فتحی واجارگاه، 1373: 35)
عملکرد شغلی (متغیر وابسته): مجموع رفتارهای در ارتباط با شغل که افراد از خودشان نشان می‌دهند (مورهد و گریفین1، 1375: 479).
عملکرد حرفه‌ای(ایمنی پروازها): رفتارهای در رابطه با شغل که منجر به کاهش مخاطرات پروازی و بهبود ایمنی پروازها می‌گردد.
مهارتهای زبان انگلیسی: دانش و تواناییهایی که بر ظرفیت افراد در برقراری ارتباط به طور بی‌درنگ، دقیق، قابل فهم، معنی دار و مرتبط به زبان انگلیسی تاثیر می‌گذارد (سند شماره 9835 ایکائو).
ﺍﻧﻀﺒﺎﻁ ﺷﻐﻠﻲ: ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺍﻧﺘﻈﺎﻡ ﻭ ﺍﻃﺎﻋﺖ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻭ ﻣﻘﺮﺭﺍﺕ ﻫﺮ ﺷﻐﻞ ﺑﺎﺷﺪ (سید جوادین، به نقل از احمدی 1388: 385).
تعهد سازمانی: یک نگرش کاری است که مستقیما با مشارکت کارکنان و تصمیم به ماندن آنان در سازمان مرتبط است و به طور آشکار با عملکرد کاری مرتبط می‌باشد (ماتئو جی ای، به نقل از سید جوادین و دیگران، 1389: 48)
انگیزش: میل به کوشش فراوان در جهت تامین هدفهای سازمان به گونه ای که این تلاش در جهت ارضای برخی از نیازهای فردي سوق داده شود (رابینز2، 1377: 326)
سرمایه اجتماعی(متغبر تعدیل‌گر): حاصل‌جمع از منابع بالقوه و بالفعل كه نتیجه مالكيت شبكه بادوامي از روابط نهادينه شده بین افراد و به عبارت ساده‌تر عضویت در گروه است(بوردیو3،1985).
ب) تعریف عملیاتی:
آموزش ضمن خدمت: “آموزش ضمن خدمت” به دوره‌های کوتاه مدت اطلاق می‌شود که کارکنان اداره کل مراقبت پرواز شرکت مادر تخصصی فرودگاه های کشور جهت بهبود عملکرد شغلی خود طی می‌کنند(این دوره‌ها از سوی اداره کل آموزش و توسعه انسانی شرکت فرودگاهها و یا معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی ریاست جمهوری برگزار می‌شود و منجر به صدور گواهی اتمام دوره شده و تغییری در مدرک تحصیلی کارکنان ایجاد نمی‌کند).
عملکرد شغلی: میانگین نتایج ارزیابی‌هایی که از عملکرد کارکنان شامل شاخص‌های عملکرد حرفه‌ای،مهارتهای زبان انگلیسی،انضباط شغلی،تعهد سازمانی و انگیزه شغلی از طریق ارزشیابی، پرسشنامه و مصاحبه صورت می‌گیرد.
عملکرد حرفه‌ای(ایمنی پروازها): مجموع اقداماتی که کارکنان مراقبت پرواز در چارچوب دستورالعمل‌های ایمنی ، در راستای افزایش ایمنی و کاهش مخاطرات پروازی انجام می‌دهد.
مهارتهای زبان انگلیسی: نمراتی که کارکنان مراقبت پرواز از آزمون مهارتهای زبان انگلیسی دپارتمان زبان مراقبت پرواز اخذ می‌کنند.این نمرات بین 1 تا 6 می‌باشد و نمرات بالاتر از 4 ، نمره قابل قبول است.
تعهد سازمانی: امتیازاتی که کارکنان مراقبت پرواز از پرسشنامه تعهد سازمانی(گویه‌های 1-15)، اخذ خواهند نمود.
انگیزش: امتیازاتی که کارکنان مراقبت پرواز از پرسشنامه انگیزش شغلی(گویه‌های16-37 ) ، اخذ خواهند نمود.
ﺍﻧﻀﺒﺎﻁ ﺷﻐﻠﻲ: مجموع رفتارهای مربوط به نظم و انظباط شغلی که شامل ورود و خروج به موقع، داشتن پوشش مناسب در محیط کار، نداشتن غیبت در محیط کار، سرپیچی نکردن از دستورات مافوق، برخورد خوب و مناسب با همکاران و ارباب رجوع می‌شود. این امر با مراجعه به مدیران بخش‌های مربوطه و نظرخواهی از آنان از طریق پرسشنامه مدیران، سنجیده خواهد شد.
سرمایه اجتماعی: امتیازاتی که کارکنان مراقبت پرواز از پرسشنامه مربوطه(گویه‌های 38-62) اخذ خواهند نمود.
مقدمه
برای نیل به اهداف ، هر سازمانی ، چه کوچک و چه بزرگ، باید کادری از نیروهای لایق و کارآمد در اختیار داشته باشد. دبستان، دبیرستان و دانشگاه ، نظامی برای تربیت و آموزش دانش و معلوماتی است که افراد را برای ورود به اجتماع و خدمت موثر آماده می‌سازد . ولی افرادی که به استخدام سازمان در می‌آیند ، علاوه بر این معلومات به آموزش تخصصی و حرفه‌ای نیز نیاز دارند تا دانش فنی و مهارتهای لازم را برای انجام شایسته وظایف به دست آورند. این آموزش‌ها به کارکنان کمک می‌کند تا نقش فعال‌تر و موثرتری در نیل به اهداف سازمان ایفا کنند (سعادت، 1389: 174).
در این فصل به مبانی نظری موضوع، متغیرهای مستقل و وابسته و تعدیل گر و مولفه‌های آنها و ارتباط آنها، پیشینه داخلی و خارجی تحقیق و مدل مفهومی پرداخته می شود.
2-1) آموزش ضمن خدمت کارکنان
آموزش ضمن خدمت یکی از ابزارهای مدیران برای مقابله با تغییرات محیطی است، بخصوص در سازمان‌های خدماتی و دولتی که اگر منظم و هدفمند و در راستای نیازهای واقعی تدوین و اجراء شود، نه تنها عملکرد کارکنان و سازمان‌ها را بالا می‌برد، بلکه باعث افزایش رضایت کارکنان و ارباب رجوع نیز مي‌شود.
2-1-1 ) تعریف آموزش
شاید بتوان گفت که سازمان ها وسیله تحقق هدف های جامعه محسوب می شوند . سازمان‌ها در واقع به عنوان عناصر و وسایلی هستند که برای رفع نیاز های اساسی جامعه شکل گرفته و به فعالیت می‌پردازند. بررسی شکل گیری و تحول سازمان‌ها نشان می دهد که درگذشته به علت ساده بودن کار و تکنولوژی محدود، ساختار وکارکردهای سازمان‌ها ساده و ابتدایی بوده و افراد برای انجام فعالیت های ان نیاز چندانی به دانش و معلومات حرفه‌ای نداشتند. تغییر و تحولاتی که بعد ها درشکل زندگی اجتماعی به وجود آمد موجب وسعت و گسترش در ابعاد گوناگون سازمان‌ها شد. در چنین شرایطی،دیگر، افراد بدون داشتن دانش و مهارتهای لازم قادر به انجام وظایف و فعالیت‌های سازمان ها نبودند. پیامد چنین تغییرات و تحولات عظیم صنعتی، تکنوژیکی و اقتصادی در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم ، ضرورت آموزش را در سازمان‌ها به امری حیاتی مبدل کرد(سام خانیان،1384: 11) .
آموزش ، تجربه ای است مبتنی بر یادگیری که به منظور ایجاد تغییرات نسبتاً پایدار در فرد صورت می گیرد تا وی بتواند توانایی های خود را با انجام کار بهبود ببخشد( شیمون و رندال، 1380: 248) .
بنا به تعریف یونسکو، سازمان علمی و فرهنگی ملل متحد، آموزش و پرورش عبارت است از تمام کنش‌ها ، اثرات، راهها و روشهایی که برای رشد و تکامل و توانایی های مغزی، معرفتی و همچنین مهارت‌ها، نگرش ها و رفتار انسان به کار می رود ، البته به طریقی که شخصیت انسان را تا ممکن‌ترین حد آن تعالی ببخشد و یکی از ارزشهای مثبت جامعه ای که در آن زیست می کند، باشد ( خراسانی و حسن زاده بارانی کرد، 1381: 48) .
براون و انکیس آموزش را به عنوان فراهم آوردن فرصتهایی برای اینکه دانش آموزان یاد بگیرند تعریف کرده اند . در واقع اموزش به فعالیت هایی گفته می شود که با هدف آسان ساختن یادگیری از سوی آموزگار یا معلم طرح ریزی می شود و بین یک آموزگار و یک یا چند یادگیرنده به صورت کنش متقابل جریان می یابد تا در نهایت به گسترش نگرش، دانش، مهارت و الگو های رفتاری مورد نیاز یک فرد برای انجام عملکرد مناسب در یک تکلیف یا شغل معین منجر شود ( سیف ، 1389: 29و 30)
اما جان اف . ام می آموزشی را عبارت از بهبود سیستماتیک و مستمر شاغلین از نظر دانش ها، مهارت ها، توانایی ها و رفتار ها می داند که به رفاه آنها کمک می کند و شرایط بهتری را برای احراز مقام بالاتر فراهم می آورد ، تعریف کرده است (محمدی ، 1382: 13و 14) .
در تمام این تعاریف فوق، آموزش عامل اساسی تعالی انسان ها است و این تعالی می تواند در تلطیف روابط کارکنان و مدیریت اثر بخشی باشد . فردی که کار خود را خوب بداند ،از کار خود لذت می برد و برایش رضایت ایجاد می کند و نا خود اگاه این رضایت را ناشی از محیط کار می داند و در این حالت آموزش به خوبی این هدف را تحقق می بخشد ( میر سپاسی، 1385: 485) .
2-1-2) مروری اجمالی بر تاریخچه آموزش کارکنان
آموزش ضمن خدمت درمفهوم سنتی ، که به معنای انتقال مجموعه ای از مهارت ها و فنونی به شکل استاد و شاگردی است ، دارای سابقه بسیار طولانی است. بررسی سوابق تاریخی در این زمینه نشان می دهد که آموزش ضمن خدمت سنتی به مراتب از آموزش های رسمی و کلاسیک دیرینه‌تر است . آنچه که توجه بنیادی به اموزش ضمن خدمت به مفهوم جدید را ایجاد و تسهیل کرده ، تغییر و تحولات گسترده ای بود که دستاورد های مهمی خصوصاً در قلمرو تکنولوژی به همراه داشت .بنابراین می توان نتیجه گرفت که توجه به نارسایی آموزش ضمن خدمت سنتی و لزوم تجدد ساختار اموزش کارکنان امری است که عموماً با انقلاب صنعتی پا گرفت و پس از ان توسعه یافت ( فتحی واجارگاه، 1376: 26)
برخی از تحولات درزمینه اموزش ضمن خدمت در کشور های مختلف جهان عبارتند از :
√ در کشور انگلستان ،آموزش ضمن خدمت به طور جدی در اواسط قرن بیستم مورد توجه قرار گرفت اما قبل از آن و در قرن نوزدهم تشکیلاتی تحت عنوان معلمین سازمان یافته به وجود آمد اما در سال 1944 برای اولین بارآموزش ضمن خدمت کارکنان به طور سازمان یافته در این کشور مورد توجه قرار گرفت (همان: 24)
√ در کشور فرانسه : آموزش ضمن خدمت کارکنان در سال 1946 مورد توجه قرار گرفت . در این سال موسسه ای تحت عنوان ” موسسه امور اداری ” تشکیل شد که عهده دار امور مربوط به تهیه ، تدوین و اجرای برنامه های اموزشی در سطح سازمان های دولتی گردید. هدف اصلی این موسسه ، بهبود بخشیدن به خدمات دولتی و اصلاح کیفی ان بود ( همان : 28)
√ در کشور ایالات متحده امریکا، آموزش ضمن خدمت کارکنان از سال 1949 مورد توجه ویژه قرار گرفت . خصوصاً در نیمه دوم قرن بیستم از توسعه روزافزونی برخوردار گردید. به این اعتبار در آموزش و پرورش دردهه 1960 بخش عظیمی از نیروی انسانی تحت پوشش آموزش های ضمن خدمت قرار گرفتند ( همان : 28) .
√ در چین آموزش ضمن خدمت تاریخی طولانی دارد. آموزش های ضمن خدمت درچین از سال 1979 که کمیسیون اقتصادی دولت، مرکز آموزش های پکن را تشکیل داد، شروع گردید. این آموزش ها به منظور ارائه خدمات آموزشی به کارکنان مالی دولت انجام می گرفت . ( همان ، 29) .
√ در ایران نیز همانند بسیاری از ممالک ،آموزش ضمن خدمت به صورت استاد- شاگردی از گذشته وجود داشته است ولی آموزش ضمن خدمت نیروی انسانی به شیوه نوین و به صورت موسسه ای تا اواسط دهه 1310 مطرح نبوده است. بر اساس اطلاعات موجود در سال 1314 در راه آهن ، مرکزی تحت عنوان هنرستان فنی راه آهن تاسیس شد . سپس در سال 1318 اموزشگاهی در وزارت پست و تلگراف و تلفن (وقت) آغاز به کار کرد ( همان: 33) .
وزارتخانه‌های مختلف با توجه به نیازهای خود اقدام به اجرای دوره های اموزشی گوناگون نمودند تا اینکه برای هماهنگی دوره های آموزشی کارکنان در بخش دولت، قانون استخدام کشوری در سال 1345 وزارت خانه ها و موسسات دولتی را مکلف نمود تا با رعایت مقررات مذکور، ادامه و اجرای برنامه های آموزشی و یا کارآموزی مسخدمین خود را به تصویب سازمان امور اداری
