ميلي‌گرم در کيلوگرم جيره به‌صورت all- rac-?-tocopheryl acetate است (ان آر سي181، 1994). مکمّل‌کردن جيره با توکوفرول معمولاً به‌صورت all- rac-?-tocopheryl acetate انجام ميشود زيرا زماني که آلفاتوکوفرول استيله ميشود عليه اکسيداسيون بيشتر پايدار ميشود. در مجراي روده، استات استريفيه هيدروليز شده و آنالوگ‌هاي مختلف توکوفرول به‌وسيله حيوان جذب ميشود (ينسن و همکاران، 1998).
2-5-2-1 اثرات ويتامين E
ويتامين E از جمله ويتامين‌هاي شناخته شده‌اي است که سلول‌ها را از واکنش با اکسيژن حفظ ميکند. زماني‌که رژيم غذايي از نظر اين ويتامين در سطح کافي باشد، بدن را از راديکال‌ها و استرس‌هاي اکسيداتيو حفظ کرده و باعث سلامتي حيوان ميشود. افزودن توکوفرول‌ها در گوشت‌هاي فرآوري شده و غذا‌ها و جيره طيور در به‌تاخير انداختن اکسيداسيون بسيار مهم است (گوتريج ، 1995؛ دکر و ژو، 1998؛ ينسن و همکاران، 1998). ويتامينE براي مهار اکسيداسيون اسيدهاي چربي مانند لينولئيک اسيد غشاء اريتروسيت‌ها پيشنهاد شده است و کمبود اين ويتامين هموليز گلبول‌هاي قرمز را افزايش ميدهد. سطح آلکالين فسفاتاز پلاسما182 به‌عنوان نشان‌گري براي فعاليّت سلول است. افزايش آلکالين فسفاتاز پلاسما به ويتامين E بستگي دارد که به تکثير سلولي کمک کرده و متابوليسم را بهبود ميبخشد. هم‌چنين اظهار شده است که مکمل‌سازي با ويتامين E، سطح کلسترول و تري‌گليسيريد پلاسما را کاهش ميدهد. آلفا توکوفرول براي توسعه و عملکرد سيستم ايمني لازم است و تاثيرات ايمني آنها در انسان‌ها، گونه‌هاي مختلفي از حيوانات، افراد خيلي پير و دچار نقص ايمني تشريح شده است (ارسلان183 و همکاران، 2001).
2-6 اثر رزماري و ويتامين E بر کيفيّت و اکسيداسيون گوشت
گوواريس و همکاران (2007) اثر مهاري رزماري وآلفاتوکوفريل استات را بر اکسيداسيون چربي گوشت سينه بوقلمون در شرايط نگهداري در دماي چهار درجه سانتي‌گراد مورد بررسي قرار دادند. دراين آزمايش 24 بوقلمون ده هفته به چهار گروه مساوي تقسيم شدند وتحت چهار جيره آزمايشي قرارگرفتند.گروه شاهد که از جيره پايه استفاده نمودند (CONT)، گروه دوم که از جيره پايه به‌همراه سيصد ميلي‌گرم درکيلوگرم آلفاتوکوفريل استات (TOC) استفاده نمودند، گروه سوم که جيره آنها حاوي پنج گرم درکيلوگرم رزماري بود (ROS5)، وگروه چهارم که جيره آنها حاوي ده گرم در کيلوگرم رزماري (ROS10) بود. بعد از کشتار، فيله‌هاي سينه گوشت بوقلمون در دماي چهار درجه سانتي‌گراد به‌مدت دوازده روز نگهداري شدند و اکسيداسيون چربي بر اساس تشکيل مالوندهالدييد در گوشت مورد بررسي قرار گرفت. رزماري در سطح يک گرم در صد گرم به‌طور معني‌داري (05/0P?) بيشترين تاثير را در تاخير اکسيداسيون چربي در مقايسه با سطح نيم گرم در صد گرم رزماري داشت؛ اما اين مقدار کمتر از تيمارهايي بودند که جيره آنها با سيصد ميلي‌گرم در کيلوگرم آلفاتوکوفريل استات مکمل شده بود.
اسپرناکووا و همکاران (2007) در آزمايشي اثر عصاره رزماري و آلفاتوکوفرول استات بر عملکرد، کيفيّت و اکسيداسيون چربي در گوشت جوجه‌هايي که در شرايط سرد نگهداري شدند را بررسي کردند. اين آزمايش بر روي نود جوجه يک‌روزه انجام شد. تا سن بيست‌روزگي جوجه‌ها از غذاي مشترکي استفاده کردند. از روز 21، جوجه‌ها به سه گروه تقسيم شدند: گروه اول (R) پودر رزماري را به‌ميزان پانصد ميلي‌گرم درکيلوگرم غذا به‌طور روزانه دريافت کردند که اين مقدار روزانه به غذاي آنها افزوده شد. غذاي گروه دوم (E) با چهل ميلي‌گرم آلفاتوکوفرول به‌طور روزانه براي هر پرنده مکمل شد. اين مقدار به‌طور روزانه به آب آنها افزوده شد.گروه سوم (شاهد) که جيره آنها فاقد هرگونه آنتي‌اکسيدان بود. جوجه‌هايي که جيره آنها با پود رزماري و آلفاتوکوفرول مکمل شده بود وزن بيشتري (2502-2497 گرم) در مقايسه با گروه شاهد به‌دست آوردند (2457 گرم) و غلظت آلفاتوکوفرول در خون و عضله آنها افزايش يافت. تغييرات اکسيداسيون بر اساس تغيير در مقدار مالوندهالدئيد عضله سينه و ران در روزهاي صفر، هفتم و چهاردهم نگهداري در يخچال مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج نشان داد که پودر رزماري در به‌تاخيرانداختن اکسيداسيون نسبت به گروه شاهد موثر بوده است؛ اما اثر آن از آلفا توکوفرول کمتر بود. هم‌چنين افزودن پودر رزماري باعث بهبود خصوصيات چشايي گوشت شد.
در مطالعه‌اي که توسط آرميتاج184 و همکاران (2002) انجام شد، از آنتي‌اکسيدان‌هاي طبيعي شنبليله، رزماي و ويتامين E به‌همراه آلبومين تخم مرغ جهت بررسي اثرشان روي گوشت خام و پخته سينه استفاده شد. گوشت سينه بدون پوست و استخوان به قطعات کوچک خرد شده و به‌وسيله مخلوطي از آلبومين تخم مرغ وآب قليايي (کنترل)، محلول رزماري (ppm100)، محلول شنبليله (ppm2000) يا محلول ويتامين E (ppm1000) آغشته شدند. اندازه‌گيري TBA در نمونه‌هاي نگهداري شده در يخچال در روزهاي صفر، سوم و هفتم مطالعه به‌منظور اثر مهاري آنتي‌اکسيدان‌هاي طبيعي انجام شد. نمونه‌هاي منجمد به‌منظور ارزيابي مقدار مالوندهالدئيد(MDA) در روزهاي شش، سي، شصت ونود نگهداري مورد ارزيابي قرار گرفتند. اگرچه نمونه‌هاي نگهداري شده در يخچال و نمونه‌هاي پخته‌اي که حاوي عصاره رزماري بودند موجب بهتر شدن تاخير اکسيداسيون چربي در مقايسه با گروه شاهد نگرديدند، اما نمونه‌هاي پخته منجمد مقدار MDA کمتري را پس از انجماد نشان دادند. اين مطالعه نشان داد که عصاره رزماري در ميان آنتي‌اکسيدان‌هاي طبيعي ديگر الگوي اکسيداسيون را تغيير ميدهد.
سرداروگلو185 و ييل ديز تراپ186 (2004) اثر عصاره رزماري بر کيفيّت گوشت‌هاي جوجه منجمد در 20- درجه سانتي‌گراد را در مقايسه با اسيد اسکوربيک، آلفا توکوفرول/ اسيد اسکوربيک مورد ارزيابي قرار دادند. به‌اين منظور مقدار TBA در ماه‌هاي اول، دوم، چهارم و ششم نگهداري در دماي انجماد مورد سنجش قرار گرفت و قبل از آزمايش، نمونه‌ها پس از يخ زدايي در چهار درجه سانتي‌گراد، ابتدا پخته و سپس سطح TBA در گوشت مورد اندازه‌گيري قرار گرفت. اگرچه مقدار TBA در تمامي تيمارها افزايش يافت، اما اين مقدار در گروه شاهد به‌طور معني‌داري بيشتر از ساير گروه‌ها بود. اين مطالعه نشان داد که استفاده از آلفاتوکوفرول استات – اسکوربيک اسيد و عصاره رزماري در ممانعت از اکسيداسيون چربي گوشت جوجه‌ها موثر ميباشند. اين يافته‌ها توسط مطالعه ديگري که توسط ميلنيک187 و همکاران (2003) انجام شد مورد تاييد قرار گرفت. در اين مطالعه اثرعصاره رزماري در مقايسه با ويتامين E، اسکوربيک اسيد در گوشت سينه بدون استخوان بوقلمون مورد ارزيابي قرار گرفت و نتايج نشان داد که سطح ترکيبات کربونيل فرّار و TBARS در گوشت بوقلمون تمامي تيمارها در طي هفت ماه نگهداري در شرايط انجماد افزايش يافت؛ که بيشترين سطح آنها در گوشت بوقلمون فاقد آنتي‌اکسيدان ديده شد.
غير از استفاده مستقيم از عصاره رزماري در فرآورده‌هاي گوشتي، روش ديگر استفاده از رزماري به‌عنوان افزودني آنتي‌اکسيدان در غذا، استفاده از برگ خشک رزماري در غذاي حيوانات است. در يک مطالعه که توسط بوتسوگلو و همکاران (2007) انجام شد مقدار مالوندهالدهيد وآلفاتوکوفرول در گوشت بوقلمون هايي که با جيره حاوي برگ خشک رزماري و آلفاتوکوفرول استات تغذيه شده بودند مورد آناليز قرار گرفت. نتيجه مطالعه نمايانگر اين بود که رزماري جيره بوقلمون باعث کاهش نسبتاً کمي در شکل‌گيري MDA در مقايسه با گروه شاهد شد. نتيجه اين مطالعه ميتواند به‌منظور بررسي استفاده از رزماري در جيره گاوهاي شيري جهت ممانعت از ترشيدگي اکسيداتيو، مورد استفاده قرار گيرد.
راجاس188 و بريور189 (2008) به‌منظور به حداقل رساندن کاهش کيفيّت گوشت پخته گاو در اثر اکسيداسيون، مطالعه‌اي انجام دادند تا بررسي نمايند که چگونه ميتوان با افزودن آنتي‌اکسيدان‌هاي طبيعي موجب مهار چنين تغييراتي شوند. مطالعات گذشته نشان داد که رزماري و عصاره آن در غلظت‌هاي 02/0-1/0 درصد در تاخير اکسيداسيون و توسعه طعم ناشي از گوشت بيش از حد پخته190 در فرآورده‌هاي گوشتي موثر است. هدف تحقيق بريور و راجاس، مقايسه اثر چندين آنتي‌اکسيدان طبيعي شامل اولئورزين رزماري (اولئوزين رزماري مخلوطي از روغن و رزين است که از رزماري جدا ميشود و اثر آن ميتواند چهار برابر بيشتر از BHA و برابر با اثر BHT باشد)، عصاره دانه انگور واولئورزين پونه کوهي بوده است. راجاس و بريور (2008) نتيجه گرفتند که عصاره دانه انگور کاربردي‌ترين آنتي‌اکسيدان در بين آنتي‌اکسيدان‌هاي طبيعي مورد آزمايش در گوشت گاو بوده است. استفاده از عصاره رزماري در اين آزمايش اگرچه اکسيداسيون چربي را مهار نکرده، ولي در مطالعات صورت گرفته توسط ديگران به‌طور موثري در به تاخير انداختن اکسيداسيون موثر بوده است. نويسندگان نتيجه گرفتند که چنين تفاوتي ميتواند به‌علت کيفيّت عصاره رزماري به‌کار رفته درآزمايشات و وجود نمک در اين آزمايش باشد که ميتواند به عنوان يک پرواکسيدان باعث القاء اکسيداسيون شود.
مي191 و همکاران (1994) و لي و همکاران (1996) بيان داشتند که غير فعال کردن کاتالاز و گلوتاتيون پراکسيداز در اثر حرارت ممکن است مسئول توسعه سريع پراکسيداسيون در گوشت پخته باشد. در ضمن چن192 و همکاران ( 1984) نشان دادند که ميزان حرارت دادن و دماي نهايي در آزاد سازي آهن غير هِمي از رنگدانه هِم موثر است.
در مطالعه‌اي آزمايش چشايي روي تکه‌هاي گوشت گاو با استفاده از تعدادي ارزياب به‌منظور بررسي طعم گوشت، انجام شد. نتيجه آزمايش نشان داد که اولئورزين رزماري در ترکيب با سديم تري فسفات در ماندگاري گوشت‌هاي منجمد و نگهداري شده در دماي يخچال موثر بوده است ولي به‌طور کلي ارتباط معني‌داري بين مقدار TBARS و نمرات آزمايش چشايي وجود نداشت (مورفي و همکاران 1998).
در آزمايشي نيتو193 و همکاران (2010) با استفاده از عصاره رزماري در جيره ميش‌هاي آبستن، اثر آن بر کيفيّت گوشت توليدي بره‌ها را مورد ارزيابي قرار دادند. در اين آزمايش 36 ميش به سه گروه مساوي تقسيم شدند. يک گروه از غذاي پايه (شاهد) استفاده نمودند در حالي‌که دو گروه ديگر از غذاي حاوي ده و بيست درصد عصاره برگ رزماري استفاده نمودند.کيفيّت گوشت از لحاظ توليد TBARS و آزمايش چشايي در گوشت‌هاي تازه بره‌ها، در بسته‌بندي‌هايي که حاوي نسبت سي به هفتاد اکسيژن و دي اکسيد کربن بودند، در روزهاي صفر، چهارده و 21 مورد بررسي قرار گرفت. به‌طور‌کلي رزماري در سطح ده درصد و بيست درصد به‌طور معني‌داري (05/0P?) موجب کسب بيشترين امتياز از لحاظ رنگ چربي وگوشت، کمترين ميزان توليد TBARS و طعم ترشيدگي در مقايسه با گروه شاهد شد.
2-7 اثر فارماکولوژيک رزماري
ترکيبات رزماري داراي انواعي از فعاليت‌هاي فارماکولوژيک براي درمان سرطان در محيط آزمايشگاهي و بدن موجود زنده است. فهيم194 و همکاران (1999) متوجه شدندکه استفاده از 15/0گرم در صد کيلوگرم از عصاره اتانلي رزماري داراي اثرات ضد سرطاني و حفاظتي براي کبد ميباشد.
2-8 اثر رزماري بر عملکرد جوجه‌هاي گوشتي
نتايج تحقيق استفاده از گياهان به‌عنوان محرک رشد و سلامت طيور متناقص است ( هاشمي195 و داوودي196، 2012). برخي از نويسندگان اثر معني‌دار گياهان بر عملکرد جوجه‌هاي گوشتي را بيان داشتند (کراس197 و همکاران، 2007؛ پتريک198 و همکاران، 2008؛ هاشمي و همکاران، 2009) در حالي‌که گروه ديگري از محققين اعلام داشتند که گياهان اثري بر عملکرد طيور ندارند (کراس و همکاران، 2007؛ اوکاک199 و همکاران، 2008).
قزاله و علي (2008) استفاده از برگ رزماري را به‌عنوان محرک رشد بر عملکرد و ايمني جوجه‌هاي گوشتي مورد بررسي قرار دادند. از سه سطح نيم، يک و دو درصد گياه رزماري در جيره دوره رشد (7-28 روزگي) و پاياني (29-49 روزگي) جوجه‌هاي گوشتي استفاده گرديد. در قياس با گروه شاهد، جوجه‌هايي که با جيره حاوي نيم درصد برگ رزماري تغذيه کردند، افزايش وزن و ضريب
