طي چند مسئله ابعاد مختلف آن را بيان فرموده‌اند: «اگر به‌واسطه توسعه نفوذ سياسي يا اقتصادي و تجاري اجانب، خوف آن باشد كه تسلط بر بلاد مسلمانان پيدا كنند، واجب است بر مسلمانان دفاع به‌هر نحو كه ممكن است و قطع ايادي اجانب چه عمال داخلي باشند يا خارجي.»890
7-۳-3-۱ تحریم وابستگى به بیگانگان
قرآن کریم پیامبر و مسلمانان را از تكیه كردن و وابستگى به بیگانگان در امور دینى و اجتماعى نهى مى‌كند.891 علاّمه طباطبائى در تفسیر «تکیه‌کردن» و امورى كه اتكا به ظالمان در آنها نهى شده است، مى‌فرماید: با توجه به آیات قبلى، روشن مى‌شود كه مراد از ظالمان، كافران و مشركان و هر جائر و ستمگرى است كه از پذیرش آیین توحیدى سرباز زده، از گسترش و پیاده شدن آن جلوگیرى نموده و مؤمنان را به خاطر باورها و ارزش‌هایشان مورد آزار و شكنجه قرار مى‌دهد. قرآن، پیامبر(صلى‌الله علیه وآله) و مسلمانان را از وابستگى به ظالمان در امور دین نهى مى‌كند؛ یعنى باید از بیان و یا پیاده‌كردن حقایقى از دین كه به‌ضرر آن‌هاست، پرهیز كنند و نباید آنان را در اداره امور اجتماعى خویش دخالت دهند و یا با استفاده از امكانات آنان به‌حفظ، تبلیغ، اجراى دین، اخلاق و سنن اسلامى اقدام نمایند؛ چرا كه این‌كار، استقلال دینى و اجتماعى مسلمانان را خدشه‌دار كرده، احیاى حق از راه توسّل به باطل به‌شمار مى‌رود كه سرانجام، موجب از بین‌رفتن حق بر اثر تلاش براى احیاى آن مى‌شود.892
7-۳-4- تحریم‌هاى اجتماعى
7-۳-4-۱- حكم به نجاست ذبح غیرمسلمان
ذبح یا شكار حیوانات، علاوه بر شرایطى همچون رو به‌قبله بودن و ذكر نام خدا، مسلمان بودن ذابح یا شكارچى نیز شرط است. از این رو، اگر یكى از اصناف كافران ـ اعم از مشرك، بت پرست، مادى گرا، اهل كتاب و نیز مرتد و ناصبى ـ حیوانى را سر ببرند و یا به‌وسیله سگ شكارى، تیر و تفنگ شكار كنند، آن حیوان، غیر مذكّا و در حكم مردار است و استفاده از گوشت، پوست و چربى آن بر مسلمان حرام مى باشد. به‌همین دلیل، گوشت، پوست، چربى و مواد غذایى گوشتى، كه از كشورهاى غیرمسلمان وارد مى شوند و یا در بازار غیر مسلمانان و یا به‌وسیله غیر مسلمانى كه در كشور اسلامى زندگى مى كند، فروخته مى شوند، محكوم به‌حرمت و نجاست مى‌باشند.893
7-۳-4-۲- عدم ثبوت حق شفعه براي كافر
منظور از حق شفعه این است كه اگر انسان بخواهد مثلاً ملك و يا خانه خود را بفروشد و آن ملك و خانه را به‌طور مشاع با كسي شريك باشد، حق تقدم خريد با آن شريك ميباشد. حال اگر مسلماني با يك كافر به‌صورت مشاع شريك باشند و مسلمان بخواهد حق و سهم خود را بفروشد حق‌الشفعه از شريك كافرش ساقط است. لذا در سياست خارجي در صورت اشتراك يك كشور مسلمان با شركت يا كشور غير مسلمان در يك سرمايه‌گذاري صنعتي، در صورت ضرر دهي اين شركت براي شريك مسلمان طبق قاعده نفي سبيل بايد لغو گردد.894
7-۳-4-۳- تحریم ازدواج زن مسلمان با غیرمسلمان
اسلام با اذعان بر تأثیر فكرى و رفتار پدر و مادر بر فرزندان، ایمان را شرط صحّت ازدواج دانسته و پیروان خود را از ازدواج با مشركان و كافران نهى نموده است، هرچند امتیازاتى همچون زیبایى و موقعیت برتر اجتماعى نیز داشته باشند. قرآن در بیان حكمت این نهی مى‌فرماید: «اولئكَ یدعون الى النّار»؛895 آنان به‌خاطر باورها و ارزش‌هاى شرك آلودى كه دارند، دیگران را به‌سوى آتش جهنم فرا مى‌خوانند؛ اما خداوند با دعوت به ایمان، موجب رستگارى، آمرزش و بهشتى‌شدن انسان‌ها مى‌شود. بنابراین، خداوند مؤمنان را از اختلاط و معاشرت با مشركان، كه نتیجه‌اى جز دورى از خدا در پى ندارد، برحذر داشته و به اختلاط با مؤمنان، كه زمینه تقرّب الهى است، فرا مى‌خواند.896 از سوى دیگر، خداوند زن و شوهر را مایه آرامش روانى یكدیگر مى‌داند كه بین آنها پیوند قلبى و مودّت‌آمیزى بر قرار كرده است. ادامه این پیوند براى استمرار زندگى زناشویى ضرورى است. حال اگر چنین پیوندى بین زن و شوهرى كه یكى مسلمان و دیگرى كافر است برقرار شود، از یك‌سو، آنان به‌ویژه زن را در معرض فرهنگ‌پذیرى از یكدیگر قرار داده و از سوى دیگر، با نهى از دوستى و مودّت كافران در تضاد خواهد بود؛ و اگر این رابطه برقرار نباشد، زندگى دوام نخواهد یافت. دلیل دیگر آنكه ازدواج با بیگانگان در دراز مدت موجب حضور گسترده غیر مسلمانان در جامعه اسلامى و تغییر تركیب جمعیت، گسترش فرهنگ بیگانه و اضمحلال فرهنگ اسلامى مى‌گردد. از این‌رو، ازدواج با پیروان دیگر ادیان، جز در موارد خاص، تحریم شده است
7-۳-4-۴- جواز ازدواج مرد مسلمان با زنان اهل کتاب
عموم فقها معتقدند با استناد به آيه ۵ سوره مائده ازدواج مرد مسلمان با زن اهل كتاب جايز است؛ برخي اين جواز را هم در مورد نكاح دائم و هم نكاح موقت صحيح می‌دانند و برخي فقط نكاح موقت را می‌پذيرند. اما ازدواج مردان مسلمان با زنان غيرمسلماني كه پيرو آيين موسي و عيسي نباشند، با استناد به ايات قرآن ممنوع و حرام است.897
ازدواج زن مسلمان با مرد غيرمسلمان ممنوع و ارتكاب به آن جرم محسوب میشود. شايد علت اين حكم عوامل رواني و اجتماعي است كه در زندگي زناشويي موجبات تبعيت زن از مرد را فراهم كرده و ممكن است در اين شرايط زن در معرض ارتداد قرار گيرد.898 آنچه در اين مورد بيشتر مورد توجه است، خوف تاثيرپذيري از عقايد و آيين مرد است؛ زيرا سلطه مرد و احاطه او بر زن از ديدگاه فقهاي شيعه قابل انكار نيست و باتوجه به اين‌كه اسلام برتري كفار را بر مسلمانان نمي‌پذيرد، اين ازدواج جايز نيست.
اما شايد فلسفه منع اكثر فقهاي شيعه در خصوص ازدواج دائم مرد مسلمان با زن غيرمسلمان آن است كه زن به‌عنوان مادر، نقش بسيار عمده‌اي در پرورش فكري كودكان و ساختار اعتقادي آنها ايفا مي‌كند و در واقع دامنِ مادر دبستان اوليه طفل است و هم اوست كه شخصيت او را در دوران طفوليت شكل و نقش مي‌دهد و در واقع معمار واقعي و اصلي شكل‌گيري و تكوين شخصيت كودك كسي جز مادر او نیست. از اين‌رو اسلام اجازه نخواهد داد كه كودك مسلماني در دامن مادري پرورش يابد كه هيچ‌گونه تعهدي نسبت به‌حفظ ارزش‌هاي اسلا‌مي ندارد و در ازدواج موقت چون هدف تشكيل خانواده و تربيت اولا‌د نيست و بيشتر ارضاي غريزه مدنظر است، خطري براي جامعه اسلا‌مي نداشته و بلا‌مانع است.
مرد مسلمان در صورت ازدواج با زن غيرمسلمان بايد با حسن معاشرت رفتار كند و نمی‌تواند همسر غير مسلمان خود را به اموري كه در دين اسلام واجب است مانند غسل و اقامه نماز مجبور كند. محقق حلي مي‌فرمايد: مسلمان نمي‌تواند زن ذمي خود را مجبور به غسل كند زيرا بدون غسل نيز استمتاع از وي جايز است.899
در مورد ازدواج غيرمسلمانان با خودشان نيز فقهاي شيعه معتقدند عقد ازدواج رسمي كفار هر گاه مطابق موازين رسمي خودشان به‌طور صحيح انجام شود از نظر مسلمين صحيح است و در اين مورد فرقي بين اهل كتاب و بت‌پرستان وجود ندارد. حتي اگر زوجين به آيين اسلام بگروند ازدواج سابق ايشان نيز رسميت خواهد يافت مگر آن كه ازدواج قبلي ايشان مانند ازدواج با محارم مخالف با موازين اسلام باشد.900
7-۳-4-۶- اعمال محدودیت‌های اجتماعی
با الهام از حدیث شریف «الاسلام یعلو و لا یعلی علیه» (اسلام برتری مییابد و چیزی بر آن برتری نمی‌یابد)، اصل مهمی در مسائل مختلف اجتماعی، فرهنگی و روابط بین‌الملل طرح میشود مبنی بر اینکه نباید اهل کفر و هیچ یک از متعلقات آن بر مسلمانان برتری و سلطه یابد. بنابراین غیرمسلمانان باید از شكستن هنجارها و بى‌اعتنایى نسبت به ارزش‌هاى اسلامى در ملأعام پرهیز کنند. از احداث معابدى همچون كلیسا، صومعه، كنشت و آتشكده اجتناب کنند، از از احداث بناها و ساختمان‌هاى مشرف بر خانه‌هاى مسلمانان خودداری کنند.
این اصل در ابعاد شهرسازی و معماری نیز دارای اهمیت شایان توجهی است بویژه اینکه معماری به‌عنوان هویت و شناسنامه فرهنگی و تعالی هر قوم و ملتی است و با گذشت دوران مختلف ابعاد آن به نماد و ارزش تبدیل میشود. بنابراین بلند بودن ساختمان غیر مسلمان از بناهای اسلامی هم امروز و هم در گذر ایام نمادی برای سلطه و استعلای فرهنگ غیر دینی و کفر بر مسلمانان تبدیل میشود. از این‌رو این مسئله توسط بزرگ دانشمند جهان اسلام یعنی علامه حلّی مورد توجه قرار گرفته است. به‌طوری که در بحث فقهی درباره ساخت‌و ساز بناهای غیر اسلامی (اعم از معابد سایر ادیان و منازل اهل کتاب) در شهر اسلامی به آن تمسک کرده و گفته است که بلند ساختن بناهای غیر اسلامی به‌دلیل منافات داشتن با این اصل مطلوب نیست و جائز شمرده نمیشود.
بنابراین بناهای غیر مسلمان نباید مرتفعتر از بنای اسلامی اعم از بناهای عمومی مانند مسجد و بازار، و بناهای خصوصی مانند خانه باشد. حتی باید پایینتر از آن باشد تا استیلا و برتری اسلام و مسلمانان نمود داشته و مشخص باشد. زیرا با تساوی ارتفاع آنها، برتری اسلام حاصل نمیشود.901
با تکیه بر این اصل حدیثی و فتوای فقهی از طرفی، و مسئله «خط آسمان» در معماری و شهرسازی، اختصاص خط آسمان به بناهای اسلامی بویژه منازل مسلمانان شاخصی است که اجرای آن در ساخت و ساز شهری ضروری است.
و از همین رو، به‌صدا درآوردن ناقوس، ورود به مساجد مسلمانان، فروش كتب دینى خود و صلیب در بازار مسلمانان، تبلیغ باورها و ارزش‌هاى خود و انجام معاملاتى كه در اسلام حرامند، برای آنان در جامعه اسلامی جایز نیست.
در اسكان اقليت‌هاي مذهبي نیز محدوديت‌هاي جزئي وجود دارد. براي نمونه ذميان درصورتي كه بخش جداگانه‌اي را براي سكونت خويش انتخاب نمايند می‌توانند در ساختن بناي منزل و خانه‌هاي خود از هر نوع طرح و نقشه‌اي استفاده كنند؛ ولي هرگاه بخواهند در محلات و بخش‌هاي مسلمين اقامت كنند بايد از ايجاد و بناي آپارتمان‌هاي بلند كه از نظر بلندي اشراف و امتياز چشم‌گيري بر خانه‌هاي مسلمين دارد خودداري كنند. اما هرگاه شخص ذمي اقدام به خريد چنين آپارتمان بلندي كه از طرف مسلمانان ساخته شده نمايد می‌تواند براي اقامت خويش از آن استفاده نمايد.902
7-۳-5- محدودیت‌های فرهنگی
7-۳-5-۱- نفى نمادهاى كفرآلود و تحريم و تشابه فرهنگى به بيگانگان
فقها تشابه به كفّار را در لباس پوشیدن، آرایش‌كردن، غذا خوردن،903 روش زندگى و هر چیزى كه از ویژگى‌هاى اختصاصى آنها باشد، حرام دانسته اند؛904 اقامه نماز در برابر مجسمه، تصویر، قبر، آتش روشن، و نیز در آتشكده، با لباس، انگشترى و روى فرشى كه داراى تصویر ذى روحى باشد، نهى شده است. حكمت این حكم را پرهیز از تشبه به بت‌پرستى و عبادت اهل ضلال دانسته‌اند؛ چرا كه هر یك از موارد مذكور نمادى از یك باور غیرتوحیدى است..905
7-۳-5-۲- حرمت كتب ضاله
فقها بالاتفاق، نگه‌دارى، چاپ، تكثیر، خرید و فروش، خواندن، تدریس و درس‌گرفتن این‌گونه كتاب‌ها و نیز كسب درآمد از راه‌هاى مذكور را، جز براى اهل فن و براى نقد و بررسى آنها، حرام دانسته‌اند،. روشن است كه انواع مطبوعات، نشریه‌ها، روزنامه‌ها و نیز امواج و تصاویر ضالّه نیز، كه از ماهواره و اینترنت دریافت مى‌شوند، همین حكم را دارند. فقها براى این حكم به كتاب، سنّت و عقل استناد كرده‌اند.906
7-4- رعایت اصول انسانی واخلاقی
اسلام دین فطرت است و بر پایه اصولی استوار است که فطرت پاک هر انسانی با آن آشناست. اساسا فلسفه خلقت انبیاء چیزی جز بیداری فطرت انسان‌ها نبوده است. حرکات و سکنات مسلمانان همواره باید در چارچوب اصول انسانی و اخلاقی که فراتر از آموزه‌های مورد تایید و احترام همه بشر اعم از مسلمان و غیرمسلمان است قرار گیرد. منش و رفتار مسلمان در این خصوص باید به‌گونه‌ای باشد که منادی ارزش‌های اخلاقی و انسانی بشریت باشد. از آنجا که این ارزش‌ها برخاسته از فطرت حق‌جوی انسان است و برای وی پدیده‌ای آشنا به‌شمار می‌آید، التزام به ان، خود بهترین شیوه دعوت دیگران به این دین مبین است. امام صادق علیه‌اسلام فرمودند: «لَيْسَ مِنْ شِيعَتِنَا مَنْ يَكُونُ فِي مِصْرٍ يَكُونُ فِيهِ مِائَةُ أَلْفٍ وَ يَكُونُ فِي الْمِصْرِ أَوْرَعُ
