دانلود مقاله با موضوع وجود خداوند، فناناپذیری، ترس از خدا

کوچک یعنی چند آیه متوالی چگونه نقش بازی می‌کنند.
تقسیم بندی آیات بر مبنای تقسیم بندی نعمت‌ها در سوره (آفرینش جهان ،آفرینش انس و جن، نعمت‌های بهشتی، عقوبت جهنمیان و…) و بر اساس فشاره‌های عاطفی ایجاد شده و گستره‌های شناختی و معرفتی سوره در نظر گرفته شده است. تعداد آیات هر قسمت با هم برابر نمی‌باشد ولی دارای یک مضمون است. آیه “فبای آلاء ربکما تکذبان” به علت پرتکرارترین بخش سوره و یکی از مهمترین فشاره‌های عاطفی در بعضی تقسیمات خود به عنوان بخشی جدا در نظر گرفته شده است.
3-4-11- الگوهای تنشی آیات سوره الرحمن
الگوی تنشی آیات 1 تا 12: این آیات به معرفی رحمانیت خدا و نعمت‌های چون آفرینش انسان، نظم و حساب و غیره می‌پردازد که شناخت ما را افزایش می‌دهد. پس در ابتدای بحث گستره‌شناختی مطرح است که شناخت حاصل شده را می‌توان این‌گونه در نمودار 3-1 نشان داد.
به نام خداي رحمان و رحيم. همان رحمان(1) كه قرآن را تعليم كرد(2) انسان را بيافريد(3) و بيانش بياموخت(4) خورشيد و قمر بانظم و حسابي كه او مقرر كرده در حركتند(5) روييدني‏هاي بي‏ساقه و با ساقه برايش سجده مي‏كنند(6) آسمان را بر افراشته و ميزان نهاده(7) تا شما هم در سنجيدن‌ها خيانت نكنيد (8) و بايد كه وزن را با رعايت عدالت برقرار نموده و كم و زياد نكنيد (9)
و زمين را براي مردم گسترده كرد (10) زميني كه در آن ميوه‏ها و نخل داراي غلاف هست (11) و دانه‏هاي داراي سبوس و گياهان معطر است (12)
الگوی تنشی آیه 13: در این آیه خداوند جن و انس را مخاطب قرار داده و با خطاب عتاب‌آمیز از آن‌ها اقرار می‌گیرد که چگونه نعمت‌های الهی را انکار می‌کنند. این خطاب مستقیم موجب توجه خواننده آیه شده و فشاره عاطفی ایجاد می‌کند. که در بر اساس طرحواره افزایش فشاره عاطفی در نمودار 3-2 نشان داده شده است.
پس اي جن و انس! ديگر كداميك از نعمت‏هاي پروردگارتان را كفران مي‏كنيد؟ (13).
الگوی تنشی آیه 14 و 15: در این آیات به چگونگی آفرینش انسان و جن پرداخته شده که نعمت‌هایی از نعمت‌های بیکران الهی هستند. بر اساس شناختی که نسبت به این نعمت‌ها در مخاطب ایجاد می‌شود و بر طبق آیه قبل، از فشاره عاطفی کاسته شده و بر معرفت و شناخت ما افزوده می‌شود. ما با کاهش فشاره عاطفی و افزایش گستره شناختی مواجه می‌شویم. در اینجا فشاره‌ی عاطفی در آن تنزل میکند و گستره‌ی شناسایی موضوع در آن تحقق مییابد و معنا در این وضعیت انبساط پیدا میکند (نمودار 3-3).
انسان را از لايه خشكيده‏اي چون سفال آفريد (14). و جن را از شعله‏اي از آتش خلق كرد (15).
الگوی تنشی آیه 16: در این آیه باز جن و انس با خطاب عتاب‌آمیز مخاطب قرار گرفته‌اند با افزایش فشاره عاطفی روبه رو هستیم (نمودار 3-4).
پس اي جن و انس! ديگر كداميك از نعمت‏هاي پروردگارتان را كفران مي‏كنيد؟ (16).
الگوی تنشی آیه 17: این آیات خدواند را صاحب و خالق جهان معرفی می‌کند. در اینجا نیز بر اساس شناختی که برای مخاطب قرآن حاصل می‌شود از فشاره عاطفی کاسته و در مقابل شناخت و آگاهی ما بالا می‌رود. با انفصال گفتمانی که صورت گرفته است، فشارهی پایین آمده و گسترهی بالایی برای شناخت و شناسایی ایجاد شده و افق میدان گفتمان وسیع می‌شود (نمودار 3-5).
پروردگاري كه پروردگار دو مشرق و دو مغرب (تابستاني و زمستاني) است (17).
الگوی تنشی آیه 18: باز این آیه تکرار می‌شود و فشاره‌ی عاطفی ایجاد می‌کند (نمودار 3-6).
پس اي جن و انس! ديگر كداميك از نعمت‏هاي پروردگارتان را كفران مي‏كنيد؟ (18).

الگوی تنشی آیه 19 و 20: این آیات قدرت خدا در آفرینش دریاها را بر ما روشن می‌سازد که از فشاره‌ی عاطفی آیه قبل کاسته و بر گستره‌ی شناختی ما افزوده می‌شود که گفتمان را از تنگی و عاطفه می‌رهاند. (نمودار 3-7)
دو دريا (يكي شيرين در مخازن زير زميني و يكي شور در اقيانوس‏ها) را بهم متصل كرد(19). و بين آن دو فاصله‏اي قرار داد تا به يكديگر تجاوز نكنند (20).

الگوی تنشی آیه 21: باز از جن و انس درباره نعمت‌ها سوال می‌شود و نعمت‌ها را متذکر می‌شود (نمودار 3-8).
پس اي جن و انس ديگر كداميك از نعمت‏هاي پروردگارتان را تكذيب مي‏كنيد؟ (21) .

الگوی تنشی آیه 22: افزایش معرفت و گستره‌ی شناختی با معرفی نعمت‌هایی که از دل دریا‌ها بیرون می‌آید (نمودار 3-9).
و از آن دو لؤلؤ و مرجان بيرون مي‏آيد (22) .

الگوی تنشی آیه 23: باز هم با تذکر و تحکیم نعمت‌ها، افزایش فشاره‌ی عاطفی ایجاد شده است (نمودار 3-10).
ديگر كداميك از نعمت‏هاي پروردگارتان را تكذيب مي‏كنيد؟ (23)
الگوی تنشی آیه 24: در این آیه خداوند صاحب همه چیزها حتی ساخته‌های دست بشر بر روی آب‌ها معرفی می‌شود (نمودار 3-11).
و براي او است كشتي‏هايي كه در دريا چون كوه پديد آمده (24).
الگوی تنشی آیه 25: فشاره‌ی‌ عاطفی با تذکر مستقیم برای انس و‌جن تکرار‌می‌شود (نمودار3-12).
ديگر كداميك از نعمت‏هاي پروردگارتان را تكذيب مي‏كنيد ؟ (25) .
الگوی تنشی آیات 26-28: در این آیات فشاره‌ی عاطفی با خبر نابودی جهان افزایش یافته و سپس با تذکر مجدد فراموشی نعمت‌ها به انس و جن دوچندان می‌شود و همزمان نسبت به فناناپذیری ذات پروردگار ایجاد آگاهی می‌کند، پس هم بر شناخت ما و هم بر فشاره عاطفی ما به طور همزمان افزوده می‌شود. طرحواره‌ی این آیات را در نمودار 3-13رسم شده است.
هر چه بر گرده زمين است نابود مي‏شود (26) تنها ذات پروردگارت باقي مي‏ماند، چون او داراي صفات جلال و جمال است (27) پس ديگر كداميك از نعمت‏هاي پروردگارتان را تكذيب مي‏كنيد؟ (28).
الگوی تنشی آیه 29: در این آیه مجددا به معرفی ذات پروردگار می‌پردازد و این شناخت نسبت به خداوند از فشاره عاطفی ایجاد شده در آیات قبل کاسته و بر گستره‌ی شناختی مخاطب می‌افزاید. (نمودار 3-14).
همه كساني كه در آسمان‌ها و زمينند از او درخواست مي‏كنند و او همه روزه مشغول كاري نو است (29)
الگوی تنشی آیه 30: این بار هم بعد از معرفی نعمتی آن را متذکر شده و فشاره ایجاد می‌کند (نمودار 3-15).
پس ديگر كداميك از نعمت‏هاي پروردگارتان را تكذيب مي‏كنيد (30).
الگوی تنشی آیات31-36: در این آیات ضمن معرفی روز حساب و ایجاد شناخت نسبت به احوال جن و انس در آن روز خداوند با ذکر کلماتی چون حسابرسی و عذاب مخاطب قرآن را بشدت دچار فشاره‌ی عاطفی می‌کند. و از آنجایی که بحث در مورد حسابرسی و عذاب است فضای تنشی ایجاد شده دارای تنش عاطفی منفی است و با تکرار پی‌در‌پی تذکر و خطابش نسبت به جن و انس فراموش‌کار این فشاره را دوچندان می‌کند. پس با افزایش فشاره و گستره‌ به صورت همزمان مواجهیم (نمودار 3-16).
به زودي اي جن و انس به حسابتان خواهيم رسيد (31) ديگر كداميك از نعمت‌هاي پروردگارتان را تكذيب مي‏كنيد؟ (32) اي گروه جن و انس اگر مي‏توانيد از كرانه‏هاي آسمان و زمين راه فراري يافته بگريزيد اين كار را بكنيد، ليكن از حساب ما و عذاب ما گريزي نداريد مگر با حجت و عذر موجه (33) پس ديگر كداميك از نعمت‏هاي پروردگار خود را تكذيب مي‏كنيد؟ (34) آتشي بدون دود و آتشي ديگر با دود بر شما مسلط مي‏كند و ديگر نمي‏توانيد يكديگر را ياري كنيد (35) پس كداميك از نعمت‏هاي پروردگارتان را تكذيب مي‏كنيد؟ (36)
الگوی تنشی آیات37-45 : در ادامه چگونگی روز قیامت را شرح داده و همچنان بر گستره‌ی شناختی ما نسبت به آن می‌افزاید و با بیان ویژگی‌های آن روز مانند شکافته شدن و مذاب شدن آسمان و احوال بد گنهکاران و منکران و تکرار ریتم پرسش و خطاب عتاب‌آمیزش از جن و انس فشاره‌ی عاطفی موجود در فضای تنشی را چندین برابر می‌کند. پس باز نمودار قبل تکرار می‌شود. افزایش تنشی موجب قبض (فشاره) جسمی خواننده نیز میگردد، یعنی جسم نیز تحت تأثیر قرار میگیرد. گسترهی شناختی پایین میآید و زمان سیطرهی عناصر عاطفی بر عناصر گستره است. (نمودار 3-17)
پس روزي كه آسمان شكافته شود، آن وقت مانند روغن مذاب سرخ مي‏گردد (37) ديگر كداميك از نعمت‌هاي پروردگارتان را تكذيب مي‏كنيد؟(38) در آن روز نه ز انس و گناهش سوال مي‏شود و نه از جن (39) ديگر كداميك از نعمت‌هاي پروردگارتان را تكذيب مي‏كنيد؟ (40) مجرمين از چهره‏شان شناخته مي‏شوند و موي سر و پاهايشان را مي‏گيرند و در آتش مي‏افكنند (41) ديگر كداميك از نعمت‌هاي پروردگارتان را تكذيب مي‏كنيد؟ (42) اين همان جهنمي است كه مجرمين تكذيبش مي‏كردند (43) بين آن و بين آبي در نهايت جوش، آمد و شد دارند (44) ديگر كداميك از نعمت‌هاي پروردگارتان را تكذيب مي‏كنيد؟ (45)
الگوی تنشی آیه 46 : بعد از طرح مسئله‌ی قیامت و عذاب، با فضای تنشی با بار عاطفی منفی در این آیه با بیان وجود خداوند بخشنده و وجود بهشت فشاره‌ی عاطفی کاسته شده و بر آگاهی مخاطب افزوده می‌شود که ترس از خداوند نتیجه‌ی خوبی جز بهشت و آسایش در قیامت ندارد. پس با طرحواره‌ی کاهش فشاره‌ی عاطفی روبرو می‌شویم. (نمودار 3-18)
و آن كسي كه از مقام پروردگارش بيمناك است دو بهشت دارد (46)
الگوی تنشی آیات47-59 : فشاره‌ی عاطفی همیشه منفی نیست بلکه گاهی اوقات مثل فشاره‌ی این آیات با فشاره‌ی عاطفی مثبت روبرو هستیم. در این آیات بهشت و جایگاه بهشتیان معرفی می‌شود و این هم بر شناخت می‌افزاید و هم ایجاد فشاره‌ی عاطفی نسبت به بهشت و احوال خوب بهشتیان می کند. افزایش فشاره‌ی عاطفی همچنین به دلیل سوال مکرر از جن و انس و یادآوری نعمت‌ها روند رو به افزایش دارد. پس طرحواره‌ی مناسب این آیات طرحواره‌ی افزایش همزمان فشاره و گستره است (نمودار3-19).
ديگر كداميك از نعمت‏هاي پروردگارتان را تكذيب مي‏كنيد (47) بهشت‏هايي كه انواع ميوه‏ها دارند (48) ديگر كداميك از نعمت‌هاي پروردگارتان را تكذيب مي‏كنيد؟ (49) در آن دو بهشت دو چشمه جاري است (50) ديگر كداميك از نعمت‌هاي پروردگارتان را تكذيب مي‏كنيد؟ (51) در آن دو از هر ميوه دو صنف شناخته و ناشناخته هست (52) ديگر كداميك از نعمت‌هاي پروردگارتان را تكذيب مي‏كنيد؟ (53) در حالي كه بر فرش‌هايي تكيه كرده‏اند كه آسترش از ابريشم است و ميوه‏هاي رسيده آن دو باغ در دسترس است (54) ديگر كدام يك از نعمت‌هاي پروردگارتان را تكذيب مي‏كنيد؟ (55) در آن‌ها همسراني هست كه چشم به غير از شوهران نيفكنده نه انسي قبلا با آنان تماس گرفته و نه جني (56) ديگر كداميك از نعمت‌هاي پروردگارتان را تكذيب مي‏كنيد؟ (57) آن‌ها همچون ياقوت و مرجانند (58) ديگر كداميك از نعمت‌هاي پروردگارتان را تكذيب مي‏كنيد؟ (59 )
الگوی تنشی آیه 60 و 61 : در ادامه معرفی بهشت خداوند این بار مستقیما از جن و انس دو سوال می‌پرسد و با یادآوری نعمت‌ها ایجاد فشاره‌ی عاطفی می‌کند. این خطاب‌های مستقیم فشاره‌ی عاطفی را بالا می‌برند. (نمودار 3-20)
آري مگر جزاي احسان جز احسان مي‏تواند باشد؟ (60) ديگر كداميك از نعمت‏هاي پروردگارتان را تكذيب مي‏كنيد؟ (61)
الگوی تنشی آیه 62-77 : در این آیات خدواند احوال بهشتیان مقرب در بالاترین مرتبه بهشتی را چنان زیبا توصیف می‌کند که این توصیفات شناخت مخاطب را نسبت به آن مکان بالا برده و همچنین احساس خوشایند و فشاره‌ی مثبتی که قبل از این نیز ذکر شد را باز افزایش می دهد. خدواند برای اقرار گرفتن نعمت‌ها همچون قبل جن و انس را مستقیما مورد خطاب قرار می‌دهد که خود همچون قبل ایجاد فشاره می‌کند. (نمودار 3-21)
در این فرایند گفتمانی، هم گستره و هم فشاره به اوج میرسند و سیر صعودی دارند. اوج یکی باعث اوج دیگری است و هر چه گستره وسیع و کثرت یابد، فشاره نیز در اندازهی بالاتری تحقق مییابد. جریان شناختی (گستره) که از برونهها تشکیل میشود با جریان عاطفی (فشاره) که از درونهها به دست میآید، در تعامل قرار میگیرند. «به عبارت دیگر هیجانات و منطق شناختی پا به پای یکدیگر پیش میروند و رشد فشارهها با رشد گسترهها همراه است» (شعیری، 1389: 42).
قبل از آن دو بهشت، دو بهشت ديگر دارند (62) ديگر كداميك از نعمت‌هاي پروردگارتان را تكذيب مي‏كنيد؟ (63) بهشت‏ها كه از شدت سبزي ميل به سياهي دارند (64) ديگر كداميك از نعمت‌هاي